Δύο νέα προγράμματα για 13.000 άνεργους νέους 18-24 και 25-29 ετών θα προκηρύξει ο ΟΑΕΔ, αμέσως μετά τις προσκλήσεις των δύο προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας του υπ. Εργασίας για τη στελέχωση των κέντρων προσφύγων και την πραγματοποίηση έργων σε δήμους υψηλής ανεργίας, που υλοποιεί ο Οργανισμός και βγαίνουν εντός της εβδομάδας.

Τα προγράμματα για τους άνεργους νέους περιλαμβάνουν την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας σε αντικείμενο συναφές με τις σπουδές τους με τετράμηνη κατάρτιση εντός ιδιωτικών επιχειρήσεων ή συνεταιρισμών. Την κατάρτιση θα ακολουθήσει η πρόσληψη των ίδιων νέων που θα συμμετέχουν στα προγράμματα σε κανονική θέση εργασίας στην ίδια ή άλλη επιχείρηση, με οκτάμηνη επιχορήγηση των νέων θέσεων εργασίας από τον ΟΑΕΔ.

Χαρακτηριστικό των νέων προγραμμάτων είναι η νέα φιλοσοφία και λογική σχεδιασμού τους, με αφετηρία την πλήρη αποστασιοποίηση από τις κραυγαλέες σκοπιμότητες των δύο βασικών κατηγοριών προγραμμάτων για τους άνεργους νέους που οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ υλοποίησαν από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 μέχρι πρόσφατα: τα προγράμματα Stage (βιομηχανία ρουσφετολογικών προσλήψεων στον δημόσιο τομέα) και τα προγράμματα Voucher (τόνωση του κύκλου εργασιών και του κλάδου των ΚΕΚ, τροφοδότηση των επιχειρήσεων με δωρεάν εργατικό δυναμικό).

Είναι γνωστό ότι τα προγράμματα αυτά δημιούργησαν τεράστιες στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας και απαξίωσαν πλήρως τη χρησιμότητα της κατάρτισης στη συνείδηση των ανέργων μετά από χιλιάδες καταρτίσεις χωρίς νόημα. Ακόμα περισσότερο, τα προγράμματα αυτά αντιμετώπιζαν τους άνεργους νέους ως πελάτες/ψηφοφόρους των κομμάτων εξουσίας, παρέχοντάς τους ένα εκπαιδευτικό επίδομα αντί επιδόματος ανεργίας ή κανονικού μισθού (παθητική πολιτική).

Η λογική και φιλοσοφία των νέων προγραμμάτων του ΟΑΕΔ που σχεδιάσαμε, και θα δοθούν σύντομα στη δημοσιότητα, εστιάζει στη διατηρήσιμη έξοδο των άνεργων νέων από την ανεργία μέσω της εργασιακής τους ένταξης. Σκοπός τους είναι να αυξήσουν τις προϋποθέσεις και πιθανότητες εργασιακής ένταξης των νέων που συμμετέχουν σε αυτά. Η εργασιακή ένταξη επιτυγχάνεται με την πρόσβαση σε κανονικές θέσεις εργασίας, με πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, και σε σταθερή απασχόληση συναφή με το επίπεδο εκπαίδευσης και το αντικείμενο σπουδών.

Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων στηρίζεται στην παραδοχή ότι η ανεργία των νέων στη χώρα δεν έχει ως κύρια αιτία την έλλειψη προσόντων, όπως υπαινισσόταν ο πληθωρισμός των προγραμμάτων κατάρτισης που κατέκλυσαν τη χώρα τη διετία 2013-2014, ακόμα και εάν αρκετές ομάδες νέων δεν θα μπορέσουν ποτέ να εξασφαλίσουν σταθερή εργασιακή ένταξη, χωρίς να αναβαθμίσουν τις επαγγελματικές τους γνώσεις και δεξιότητες. Η κύρια αιτία της ανεργίας των νέων κατά τη διάρκεια της οκταετούς κρίσης που διανύουμε είναι η ανεπάρκεια ευκαιριών απασχόλησης.

Ταυτόχρονα, στις σημερινές συνθήκες στενότητας ευκαιριών απασχόλησης, η έλλειψη εργασιακής εμπειρίας καθιστά τους νέους πολύ ευάλωτους στην αποθάρρυνση και την περιθωριοποίηση σε περίπτωση μακροχρόνιας ανεργίας. Σ’ αυτές τις συνθήκες, η ολιγόμηνη κατάρτιση πάνω στη δουλειά, σε συνδυασμό με ένα ικανοποιητικό διάστημα κανονικής απασχόλησης σε θέση συναφή με το αντικείμενο σπουδών, είναι κατά τη γνώμη μας ένας καλός συνδυασμός επίτευξης μιας ολοκληρωμένης εργασιακής εμπειρίας που, με τη σειρά της, αυξάνει τις πιθανότητες σταθερής εργασιακής ένταξης στη συνέχεια.

Γι’ αυτό τα νέα προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού και του κοινωνικού τομέα που θα προκηρύξει ο ΟΑΕΔ τις επόμενες εβδομάδες, αποτελούν την πρώτη φάση (κατάρτιση πάνω στη δουλειά) μιας ολοκληρωμένης δράσης συνολικής διάρκειας δώδεκα μηνών, της οποίας η δεύτερη φάση περιλαμβάνει δύο προγράμματα απασχόλησης των ίδιων ανέργων της πρώτης φάσης.

Ευελπιστούμε ότι η δωδεκάμηνη διάρκεια της ολοκληρωμένης δράσης και η πλήρης αντιστοίχιση ειδικοτήτων των ανέργων και θέσεων πρακτικής άσκησης και εργασίας θα δώσει ένα πλεονέκτημα και εφόδιο στους συμμετέχοντες νέους για την εργασιακή τους ένταξη, ακόμα και εάν δεν συνεχίσουν να απασχολούνται στις επιχειρήσεις όπου θα τοποθετηθούν στα προγράμματα της δεύτερης φάσης.

Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων και ο τρόπος υλοποίησής τους κινούνται σε μια νέα βάση σε σχέση με παλαιότερα προγράμματα του Οργανισμού. Συγκεκριμένα:

• Με τα δύο προγράμματα εξασφαλίζουμε τη συνάφεια των θέσεων απόκτησης εργασιακής εμπειρίας με τα εκπαιδευτικά προσόντα των άνεργων νέων, ώστε η κατάρτιση των τελευταίων στον εργασιακό χώρο να μη γίνεται μόνο σε γενικές-ορίζοντιες δεξιότητες, σε άσχετα με τις σπουδές αντικείμενα εργασίας, αλλά να συνιστά μία ευκαιρία κατάρτισης πάνω στη δουλειά σε σχετικά με τις σπουδές αντικείμενα.

• Στη δημόσια πρόσκληση προς τις επιχειρήσεις για προσφορά θέσεων θα ζητείται η ακριβής περιγραφή του αντικειμένου κατάρτισης και εργασίας, της ειδικότητας και του επιπέδου σπουδών για κάθε προσφερόμενη θέση. Η αντιστοίχιση των ανέργων με τις θέσεις πρακτικής άσκησης θα υλοποιηθεί από τους εργασιακούς συμβούλους μέσω της εξατομικευμένης προσέγγισης και του Ατομικού Σχεδίου Δράσης. Στη συνέχεια, με πρακτικό συνεργασίας θα εξασφαλίζεται η «κατάρτιση πάνω στη δουλειά» και η παρακολούθηση από τους εργασιακούς συμβούλους.

• Για πρώτη φορά οι εργασιακοί σύμβουλοι θα ελέγχουν τη σωστή αντιστοίχιση των ειδικοτήτων των προσφερόμενων θέσεων με αυτές των ανέργων για να προχωρήσουν στις υποδείξεις και για πρώτη φορά θα αξιολογούν με κριτήρια τυχόν άρνηση αποδοχής των θέσεων από τους ανέργους (θα συμπληρώνουν αιτιολογημένη έκθεση) για να προχωρήσουν ή όχι σε δεύτερη υπόδειξη. Αυτό αποτελεί ένα πρώτο βήμα, ώστε ο ΟΑΕΔ να προχωρήσει σύντομα στον έλεγχο της κατάστασης ανεργίας και των υποχρεώσεων των ανέργων.

Με τις παραπάνω διαδικασίες θεραπεύονται φαινόμενα του παρελθόντος όπου οι άνεργοι ανάλογων προγραμμάτων απόκτησης εργασιακής εμπειρίας εντάσσονταν για να ωφεληθούν ενός προσωρινού εισοδήματος, χωρίς να βελτιώνουν τις επαγγελματικές τους γνώσεις και δεξιότητες και χωρίς να αποκτούν ουσιαστικές προϋποθέσεις εργασιακής ένταξης μετά τη λήξη των προγραμμάτων.

Η νέα φιλοσοφία και λογική και ο νέος τρόπος υλοποίησης των νέων προγραμμάτων του ΟΑΕΔ για τους άνεργους νέους είναι πλήρως εναρμονισμένοι με τις αλλαγές που δρομολογούμε ήδη τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο του μεγάλου προγράμματος της «Αναδιοργάνωσης του Επιχειρησιακού Μοντέλου του ΟΑΕΔ», και συνάδουν με τους στόχους σε τρία διακριτά αλλά απολύτως συνδεδεμένα πεδία δράσης: τον σχεδιασμό αποτελεσματικότερων ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, έναν διαφορετικό τρόπο σύζευξης προσφοράς και ζήτησης εργασίας και την αναβάθμιση της εξατομικευμένης υποστήριξης των ανέργων μέσω των εργασιακών μας συμβούλων.

Τέλος, τα δύο νέα προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας που θα προκηρύξει σε μερικές εβδομάδες ο ΟΑΕΔ, μαζί με τα επόμενα που προγραμματίζουμε το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, είναι για μας πιλοτικά. Φιλοδοξούμε να αποτελέσουν το πρώτο βήμα μιας πορείας που έχει ως στόχο να οδηγήσει σε αλλαγή παραδείγματος στο πεδίο των ενεργητικών προγραμμάτων απασχόλησης που απευθύνονται στον ιδιωτικό και κοινωνικό τομέα της οικονομίας.

Μαρία Καραμεσίνη, καθηγήτρια - πρόεδρος και διοικήτρια του ΟΑΕΔ