Η ηγεμονία διεκδικείται και πραγματώνεται  στο πεδίο των ιδεών. Έχει, όμως, τις ρίζες της σε συγκεκριμένη κάθε φορά κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα. Αν δεν εξασφαλίζει αυτό το ρίζωμα, εξελίσσεται είτε σε αναμάσημα ιδεολογημάτων, που δεν κρατούν ουσιαστική επαφή με την πραγματικότητα, είτε σε διαδικασία αυταρχικής επιβολής.
Μια τέτοια, μάλλον αποτυχημένη, απόπειρα είδαμε να αναπτύσσεται· σε πρόσφατο άρθρο του κ. Σαμαρά στην «Καθημερινή» (20/7), με αφορμή τη συμπλήρωση 40 ετών από την κατάρρευση της χούντας.

Από τη «σοσιαλμανία» στον «αντικρατισμό»

Η κεντρική ιδέα του: όπως το 1974 ο Κων. Καραμανλής, επιστρέφοντας στην Ελλάδα της υπό κατάρρευση χούντας, έδωσε μάχη εναντίον του λαϊκισμού και του κρατισμού, για να μεταμορφώσει την Ελλάδα σε σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, έτσι και τώρα κ. Σαμαράς δίνει ανάλογη μάχη για να μην παλινορθωθεί ο λαϊκισμός και ο κρατισμός, όπως έγινε το 1981 με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ.
Ο στόχος του είναι καταφανής: να εμφανίσει τη σημερινή ΝΔ και την πολιτική της σαν αδιατάρακτη συνέχεια της μεταπολιτευτικής πολιτικής του Κων. Καραμανλή. Μόνο που για να το κατορθώσει χρησιμοποιεί την πιο ανυπόληπτη μέθοδο: ο Καραμανλής της μεταπολίτευσης παρουσιάζεται υπό το πρίσμα των αναγκών της σημερινής ηγεσίας της ΝΔ και όχι με βάση τις πολύ συγκεκριμένες επιλογές του στο πλαίσιο της μεταπολιτευτικής πραγματικότητας (να φανταστείτε ότι ξεχνάει ο κ. Σαμαράς να θυμηθεί ότι ήρε την απαγόρευση των κομμουνιστικών κομμάτων…)
Δύο παραδείγματα, για να μη μιλάμε γενικά και αφηρημένα.
Μπορεί ο Κων. Καραμανλής να παρουσιαστεί ως διαχρονικός πολέμιος του κρατισμού και συνεπώς σαν ιδεολογικός πρόγονος του νεοφιλελεύθερου Σαμαρά, όταν η ιστορία τον έχει καταγράψει ως τον πολιτικό που επέλεξε συνειδητά την κρατικοποίηση κρίσιμων τομέων της οικονομίας, όπως ο ενεργειακός (και του ηλεκτρισμού), ο τραπεζικός, σημαντικών βιομηχανικών κλάδων (π.χ. λιπάσματα, ζάχαρη…), ή οι συγκοινωνίες;
Μπορεί ο Κων. Καραμανλής να αναδειχθεί σε απόλυτο και προαιώνιο εχθρό του λαϊκισμού, όταν υπήρξε ο πολιτικός που έκανε το βήμα της εξόδου από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, όχι επειδή του το υποδείκνυε κάποια ουσιαστική πολιτική μεταστροφή του, αλλά για να συμπορευθεί με το λαϊκό αίσθημα; Ή όταν είναι αυτός που «ενέδωσε», όπως παρατηρεί κριτικά ο κ. Αλ. Παπαχελάς σε άρθρο του επί τη επετείω, στη «σοσιαλμανία της εποχής»;
Να σημειώσουμε εδώ παρενθετικά ότι οι όροι κρατισμός και λαϊκισμός εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται κατά κόρον ιδεολογικά –όχι μόνο από τους εκπροσώπους της Δεξιάς και του Κέντρου. Παρά το γεγονός ότι με την προσπάθεια πλήθους πολιτικών επιστημόνων έχουν αρχίσει πια να αποκαθίσταται ο χαρακτήρας τους ως εννοιών, που αποκτούν συγκεκριμένο περιεχόμενο οικονομικό και πολιτικό, και να απαιτούν από όλους μας μια χρήση που προϋποθέτει συνθήκες επιστημονικότητας. Να θυμίσουμε, για παράδειγμα, τις αναλύσεις του Λακλάου για την επιστημονικότερη προσέγγιση της έννοιας του λαϊκισμού, σε αντίθεση με την ιδεολογική δαιμονοποίησή της.

Παραχάραξη της ιστορίας

Ας επιστρέψουμε, όμως, στον κ. Σαμαρά και τις ανάγκες του, που τον οδηγούν στην παραχάραξη της ιστορίας της ίδιας της παράταξής του. Χρειάζεται αυτή την παραχάραξη, για να αποκρύψει την ουσιώδη διαφορά ανάμεσα στη δική του ΝΔ και σε μια ΝΔ που επιχειρεί να εξασφαλίσει την ηγεμονία στις συνθήκες της μεταπολίτευσης αντιστοιχιζόμενη ως ένα βαθμό με το λεγόμενο «κοινό αίσθημα». Ώστε να μπορέσει, ταξικά τοποθετημένη στο πλευρό των κυρίαρχων τάξεων, να εκφράσει ταυτόχρονα και προσδοκίες ευρύτερων τμημάτων των υποτελών τάξεων, και έτσι να εμφανιστεί πειστικά ως υπηρέτης του «γενικού συμφέροντος» –χωρίς να εγκαταλείπει τους μεσομακροπρόθεσμους στόχους, που υπαγορεύει ο ρόλος της ως κύριου εκφραστή των συμφερόντων της άρχουσας τάξης.
Οι πολιτικοί της κατηγορίας του κ. Σαμαρά, λόγω εσωτερικών δεσμεύσεων, εξωτερικών πιέσεων, αλλά και ιδεολογικής πίστης στο νεοφιλελευθερισμό, φαίνονται πεισμένοι ότι, για να εξασφαλίσουν την ηγεμονία, δεν χρειάζονται τέτοιες… ξεπερασμένες τακτικές. Τους αρκεί η ιεροεξεταστική καταγγελία τού «κρατισμού» και του «λαϊκισμού» και η αποκαθαρμένη από κάθε ταξική πρόσμιξη εξυπηρέτηση των συμφερόντων του μεγάλου εγχώριου και πολυεθνικού (κυρίως) κεφαλαίου, χωρίς υποχωρήσεις σε «λαϊκιστικά» ή «κρατικιστικά» αιτήματα. Παρότι αυτά τίθενται με οξύ τρόπο ακόμη και από μέχρι τώρα σύμμαχες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις (βλέπε παραίτηση Κορκίδη). Πιστεύουν, δηλαδή, ότι, στην ουσία, μπορούν να κερδίσουν τη μάχη στο ιδεολογικοπολιτικό πεδίο, χωρίς να αναγκαστούν να αποστούν από τα σκληρά νεοφιλελεύθερα προτάγματα, που υπηρετούν προκλητικά ένα πολύ «λεπτό» στρώμα κοινωνικών δυνάμεων.

Γυμνή ταξική επιβολή

Το ιδεολόγημα που ενοποιεί υποτίθεται τους αναπόδεικτους ισχυρισμούς των νεοφιλελεύθερων τύπου Σαμαρά, είναι ότι, προωθώντας με συνέπεια τα συμφέροντα των αρχόντων, κάποτε –αναπόφευκτα– θα ωφεληθούν και οι υποτελείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ένα τέτοιο άρθρο για τη μεταπολίτευση ο κ. Σαμαράς βρίσκει χώρο για να τονίσει, βάζοντας και θαυμαστικό (!), το κατόρθωμα που «δεν έχει ιστορικό προηγούμενο»: από την 147η θέση στην παγκόσμια λίστα της ανταγωνιστικότητας, η Ελλάδα βρέθηκε στην 36η θέση. Η «άνοδός της είναι πραγματικά ανεπανάληπτη» επισημαίνει, μιλώντας με ξεδιάντροπο θαυμασμό από τη σκοπιά των συμφερόντων μερίδας του κεφαλαίου.
Δύο μέρες αργότερα, με τον πιο επίσημο τρόπο, δια της Στατιστικής Αρχής, αποκαλύφθηκε στον άπιστο λαό τι του κόστισε αυτή η «χωρίς προηγούμενο» «ανεπανάληπτη άνοδος»: 1.500.000 άνεργους (κυρίως νέους και μακροχρόνιους), 3.800.000 πολίτες κάτω από το όριο της φτώχειας και μια από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη στη λίστα των χωρών με βάση το βιοτικό επίπεδο.
Ένας νεοφιλελεύθερος δεν βλέπει τίποτε το προβληματικό σ’ αυτά τα καταφανώς αλληλοσυγκρουόμενα στοιχεία. Το ότι ο κ. Σαμαράς επιχειρεί να κρύψει αυτή τη νεοφιλελεύθερη οικτρή πραγματικότητα πίσω από ιστορικές λαθροχειρίες, αποδεικνύει την ιδεολογική φτώχεια του νεοφιλελευθερισμού. Για τον ακραιφνή νεοφιλελεύθερο δεν υπάρχει ζήτημα έκφρασης και των προσδοκιών τμημάτων των υποτελών τάξεων. Όλοι αυτοί, ακόμα και οι εν δυνάμει σύμμαχοι όπως τμήματα των μεσοστρωμάτων, οφείλουν να πιστέψουν, όχι να πεισθούν, ότι οι δικές τους προσδοκίες ταυτίζονται απόλυτα με τις ανάγκες του μεγάλου και πολυεθνικού κεφαλαίου. Κι ας αποδεικνύεται καθημερινά το ασύμβατο.
Ο δήθεν έπαινος για τον Καραμανλή της μεταπολίτευσης στο άρθρο του κ. Σαμαρά, αποκαλύπτεται πολύ εύκολα ως αναίρεση στην πραγματικότητα μιας αλλοτινής τακτικής, η οποία σήμερα καταγγέλεται ως «λαϊκιστική» και «κρατικιστική». Ο ακραιφνής νεοφιλελευθερισμός, όπως κάθε σκληρά ταξικό και απόλυτο δόγμα, απαιτεί τυφλή αποδοχή από εκείνους που οδηγεί στην καταστροφή. Αλλιώς δεν μπορεί να σταθεί. Αλλά έτσι δεν μπορεί να σταθεί και οποιαδήποτε ηγεμονία. Τη θέση της παίρνει η γυμνή επιβολή. Η τρομοκράτηση και ο εκβιασμός όσων δεν πείθονται για την ορθότητα ή την αναγκαιότητα των νεοφιλελεύθερων επιλογών. Εκτός από τη φτώχεια των νοικοκυριών υπάρχει και η φτώχεια των επιχειρημάτων.