Κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης το νέο βιβλίο του Αριστείδη Μπαλτά με τίτλο «Ξεφλουδίζοντας πατάτες ή λειαίνοντας φακούς», όπου όπως εξηγείται στον υπότιτλο «ο Σπινόζα και ο νεαρός Βιτγκενστάιν συνομιλούν για την εμμένεια και τη λογική της».
Για το περιεχόμενο του βιβλίου (διαβάστε ένα απόσπασμα εδώ - θα το βρείτε και στο τέλος της παρούσας δημοσίευσης), μιλούν καλύτερα οι διεθνείς κριτικές:
«Ο Αριστείδης Μπαλτάς φημίζεται για την ευγλωττία, την ευρυμάθεια και το οξύ φιλοσοφικό του αισθητήριο. Το ανά χείρας βιβλίο θα ενισχύσει οπωσδήποτε αυτή τη φήμη. Ο Μπαλτάς αναπτύσει τον […] ισχυρισμό ότι υφίσταται μια ισχυρή και μεστή νοήματος δομική αναλογία μεταξύ των θέσεων του Σπινόζα και εκείνων του Βιτγκενστάιν. Το περιεχόμενο της αναλογίας ο ίδιος το αποκαλεί “ριζική εμμένεια”, εννοώντας ότι δεν υφίσταται φιλοσοφική σκοπιά εξωτερική του κόσμου, της σκέψης και της γλώσσας. Είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς τον Μπαλτά να συγκροτεί με ακρίβεια, επιμέλεια και αγάπη για τη λεπτομέρεια το επιχείρημά του […]. Το να εγκύψουμε στο βιβλίο θα μας ανταμείψει πλουσιοπάροχα. Το συνιστώ με όλη μου την καρδιά.», όπως γράφει ο George Gale (University of Missuri-Kansas City).
O Jim Conant ( University of Chicago) επισημαίνει:
«Η κεντρική ιδέα βάσει της οποίας ο Αριστείδης Μπαλτάς αναπτύσσει την παράλληλη πραγμάτευση των έργων του Σπινόζα και του Βιτγκενστάιν είναι ό,τι ο ίδιος αποκαλεί “ριζική εμμένεια”: η λογική είναι μέσα στη γλώσσα για τον Βιτγκενστάιν ακριβώς όπως ο Θεός είναι μέσα στον κόσμο για τον Σπινόζα.
[…] Ο Σπινόζα αποσκοπεί να αποδομήσει την ιδέα ότι μπορούμε να δικαιώσουμε τον Θεό μόνον αν τον αναβιβάσουμε υπεράνω και έξωθεν του κόσμου. Ο Βιτγκενστάιν αποσκοπεί να αποδομήσει την ιδέα ότι μπορούμε να δικαιώσουμε τη λογική μόνον αν την αναβιβάσουμε σε κάτι πρότερο των συνθηκών που καθιστούν τις εκάστοτε εμπειρικές προτάσεις αληθείς ή ψευδείς. Το βιβλίο επιχειρηματολογεί ότι αυτή η αποδόμηση παραδοσιακών παραδοχών οδηγεί και στις δύο περιπτώσεις σε μια θέση σύμφωνα με την οποία η φιλοσοφία, όπως νοείται παραδοσιακά, είναι αδύνατη και ταυτόχρονα στην απόρριψη κάθε σκοπιάς έξω από τον κόσμο, τη σκέψη και τη γλώσσα. Πρόκειται για βιβλίο ιδιαίτερα σημαντικό και για υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όποιον ή όποια ενδιαφέρεται για τον Σπινόζα ή τον Βιτγκενστάιν.»
Η Judith Butler (University of California- Berkeley) παρατηρεί:
«Αυτό το κομψό επιχείρημα ενοποιεί με ανοίκεια αποτελεσματικότητα εκείνες τις παραδόσεις σκέψης που αφιερώνονται στην αποκαθήλωση όποιου θεού εξακολουθεί να ελλοχεύει στις πτυχώσεις της γραμματικής. Ο Σπινόζα εδώ παραμένει ο επίμονος φιλόσοφος του οποίου η προοπτική της ριζικής εμμένειας επιδρά ακόμη και σε εκείνους που προσπαθούν να αγνοήσουν ή να αρνηθούν τη συμβολή του […] όσα απορρέουν από διεξοδική σκέψη μέσω της δικής του προοπτικής φέρουν αξιοσημείωτες ομοιότητες με όσα συμβαίνουν όταν ο Βιτγκενστάιν αναμοχλεύει τα όρια των δικών του προηγούμενων θέσεων. […]
Με διαύγεια, ευρυμάθεια και προσήλωση, ο Αριστείδης Μπαλτάς εισάγει τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες του σε μια έξοχη μορφή φιλοσοφικού στοχασμού που αναφέρεται στην ιστορία, στις παράδοξες τροπές της και στα αποτελέσματα που επιφέρει στις φιλοσοφικές τοποθετήσεις […]. Στις σελίδες του βιβλίου λαμβάνει χώρα μια φιλοσοφική μορφή έρευνας που καταδεικνύει το αναντίρρητο, την αξία και τον ανοιχτό χαρακτήρα της προοπτικής της ριζικής εμμένειας.»
Ο Αλέξανδρος Νεχάμας (Princeton University και Ακαδημία Αθηνών) τονίζει:
«Σύμφωνα με την ευρέως εμπεριστατωμένη και αναζωογονητική ερμηνεία του Αριστείδη Μπαλτά, ο Θεός κατά Σπινόζα και η λογική κατά Βιτγκενστάιν αναδύονται ως ιδιαίτερες εκφράσεις της ανθρώπινης ανάγκης για απόλυτη αυθεντία, από τη σκοπιά της οποίας το όλον της πραγματικότητας ή της γλώσσας μπορεί να γίνει κατανοητό και να αξιολογηθεί διαμιάς. Ο Σπινόζα και ο Βιτγκενστάιν αναδύονται, με τη σειρά τους, ως ανένδοτοι πολέμιοι κάθε τέτοιας αυθεντίας και συμμαχούν ενάντια στους ισχυρισμούς της να κανοναρχεί ό,τι μπορεί να κατανοηθεί, να αξιολογηθεί και να διαπραχθεί. Επίμαχο και συναρπαστικό, τούτο το βιβλίο μέλλει να προκαλέσει έντονες συζητήσεις και —το σημαντικότερο— σοβαρή σκέψη.»
Ο συγγραφέας
Ο Αριστείδης Μπαλτάς γεννήθηκε στην Κέρκυρα (1943). Είναι Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ (Φιλοσοφία των Επιστημών), Διπλωματούχος Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος ΕΜΠ και Διδάκτωρ Θεωρητικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Παρισίων. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου- Κριτικής για το βιβλίο του Αντικείμενα και όψεις εαυτού (Εστία 2002) και με το Βραβείο Eξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας στη μνήμη Β. Ξανθόπουλου – Στ. Πνευματικού (2010). Διευθύνει την εκδοτική σειρά «Φιλοσοφία της Επιστήμης» στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Έχει γράψει εννέα βιβλία, έχει συνεπιμεληθεί άλλα και έχει δημοσιεύσει πολλές εργασίες στα αγγλικά και τα ελληνικά.
Έχει προσκληθεί να μιλήσει σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού και έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ των ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη. Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού και πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς».
Τελευταίο βιβλίο του είναι το Εντός παρενθέσεως; Κυβερνώσα Ριζοσπαστική Αριστερά (Πατάκης 2019). Υπό έκδοση στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης είναι το Φιλοσοφία και επιστήμες στον 20ό αιώνα, Β΄ τόμος: Κοινωνικές επιστήμες και επιστήμες του ανθρώπου, ο δρόμος της έννοιας, με συνεπιμελητή τον Θ. Δημητράκο, και στις Εκδόσεις Νήσος / Ίδρυμα Νίκος Πουλαντζάς το βιβλίο του Το φάντασμα του κομμουνισμού: Ένας αιώνας Αριστεράς (μνήμη Άγγελου Ελεφάντη).
Απόσπασμα από το βιβλίο:
