Καθηλώθηκα μπροστά στην τηλεόρασή μου με την ελπίδα ότι θα φωτιζόμουν. Λυπάμαι που θα το πω, αλλά αν εξαιρέσει κανείς κάποιες σκόρπιες φράσεις, κάποιες ανολοκλήρωτες σκέψεις, κάποια «σπαράγματα» φωτεινών ιδεών, πρέπει να ομολογήσω ότι έμεινα με την πείνα μου.
Σαν να ήμουν μέλος αυτού του πάνελ, θα προσπαθήσω, από αυτή τη στήλη, να γράψω έστω και περιληπτικά όλα όσα θα ήθελα να είχα ακούσει.
Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από την ψυχή των ΜΜΕ, την είδηση. Είναι η είδηση ένα προϊόν προς πώληση, όπως όλα τα άλλα; Όπως το τυρί, το κρέας, τα παπούτσια κ.λπ.; Η απάντηση είναι «όχι», η είδηση είναι ένα ιδιότυπο, sui generis, εμπόρευμα, του οποίου η πώληση ακολουθεί άλλους κανόνες από αυτούς που διέπουν τα άλλα προϊόντα - εμπορεύματα. Για τον λόγο αυτό δεν είναι δυνατόν να αφήνουμε το κύκλωμα παραγωγής και εμπορίας της σε χέρια εμπόρων, επιχειρηματιών ή ανθρώπων που, μέσω αυτής, επιδιώκουν άλλους, ξένους προς την ενημέρωση των αναγνωστών / ακροατών / τηλεθεατών - πολιτών, στόχους.
Στόχοι οι οποίοι σχετίζονται περισσότερο με αλλότριες της ειδησεογραφίας και σχολιογραφίας πηγές πλουτισμού. Έτσι έφτασαν και στην Ελλάδα τα λεγόμενα ΜΜΕ να βρίσκονται, στη συντριπτική πλειονότητά τους, σε χέρια αδαών, προς την ενημέρωση, ατόμων. Πολλά ειπώθηκαν στο ίδιο πάνελ για την κατάντια των ΜΜΕ, για τη διαπλοκή, για τον παράνομο πλουτισμό των ενασχολούμενων με αυτά, αλλά τρόποι να απαλλαγεί η ενημέρωση / παραγωγή ειδήσεων από αυτή τη γάγγραινα δεν ακούσαμε. Φταίνε οι κυβερνώντες, φταίνε οι θεσμοί και ιδιαίτερα το τραγικό ΕΣΡ και τα τοιαύτα. Δεν λέω, φταίνε, αλλά πώς θα μπορούσαν να μη φταίνε, όταν όλο το σύστημα βασίζεται αμιγώς στους νόμους όχι της προσφοράς και της ζήτησης, αλλά σ' αυτούς που διέπουν το κέρδος;
Τα πράγματα πιστεύω είναι πιο απλά απ' όσο φαίνονται. Πρέπει να δεχθούμε το αυτονόητο ότι, δηλαδή, η είδηση δεν είναι αμιγώς εμπόρευμα, άρα και η επιχείρηση που τη διαχειρίζεται δεν μπορεί να είναι αμιγώς εμπορική επιχείρηση. Χρειαζόμαστε, λοιπόν, μιας άλλης μορφής οργανισμό που θα παράγει / διανέμει / σχολιάζει ειδήσεις.
Ζούμε σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, κανείς δεν φαίνεται να το αμφισβητεί σήμερα και να επιδιώκει την κατάργησή του μεθαύριο ή αντιμεθαύριο. Άρα, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι μια προσπάθεια κάμψης αυτού του καπιταλιστικού συστήματος. Πώς ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι θα κρατικοποιήσει (και δεν θα καταργήσει) τις τράπεζες, ώστε αυτές να ξαναβρούν τον πρωταρχικό τους ρόλο, που είναι η χρηματοδότηση με εύλογο κέρδος, της πραγματικής οικονομίας; Έτσι πρέπει να αντιμετωπίσουμε, αν και όταν έλθει ο ΣΥΡΙΖΑ στα πράγματα, και τα ΜΜΕ. Τι εννοώ; Απλώς η πρότασή μου στοχεύει στην καλύτερη παραγωγή / διανομή ειδήσεων και σχολίων περί αυτές με έναν άλλον τρόπο, που να διασφαλίζει απόλυτα τον πλουραλισμό, την πολυφωνία και την αντιπαράθεση αντίθετων απόψεων. Και ο τρόπος αυτός δεν μπορεί παρά να είναι ένας και μοναδικός: Ο διαχωρισμός της επιχειρηματικής δράσης περί τα ΜΜΕ από το περιεχόμενό τους.
Με άλλα λόγια, ένας επιχειρηματίας -Έλληνας ή Ευρωπαίος- που θέλει να επενδύσει σε εφημερίδα, ραδιόφωνο, τηλεόραση, με σκοπό την αποκόμιση κέρδους, δεν έχει παρά να το κάνει. Ο εν λόγω επιχειρηματίας διατηρεί υπό τον άμεσο έλεγχό του όλο το σύστημα οικονομικής διαχείρισης της επένδυσής του, διορίζει μάλιστα και έναν διευθυντή - δημοσιογράφο με την εντολή να φτιάξει ένα ΜΜΕ συντηρητικό, πολύ συντηρητικό, κεντρώο, κεντροαριστερό, αριστερό ή ακροαριστερό, ό,τι τέλος πάντων επιθυμεί.
Αρμόδιος των προσλήψεων είναι ο διορισμένος δημοσιογράφος και το επιτελείο τού ΜΜΕ που θα «στήσει», το οποίο, στη συνέχεια, θα προσλάβει τους υπόλοιπους συντάκτες και θα διαμορφώσει την άυλη (ραδιόφωνο, τηλεόραση) ή την υλική (εφημερίδα, περιοδικό) εμφάνιση του ΜΜΕ του. Ό,τι έχει σχέση με το δημοσιογραφικό περιεχόμενο του ΜΜΕ είναι της αποκλειστικής αρμοδιότητας των εργαζομένων σ' αυτό δημοσιογράφων που οργανώνονται σε τμήματα, διευθύνσεις κ.λπ. και μπορούν ν' αποφασίζουν συλλογικά για την έκδοση και το περιεχόμενό της.
Τα οικονομικά ανήκουν στον εκδότη - επιχειρηματία που δεν έχει καμία ευθύνη και αρμοδιότητα ως προς το περιεχόμενο. Θα μου πείτε, ποιος επιχειρηματίας θα ήταν τόσο τρελός, που να αποφασίσει να επενδύσει με τέτοιους όρους. Θα σας απαντήσω ότι ήδη έχουμε εφημερίδες που δεν στοχεύουν σε, εκτός της έκδοσης, κέρδη και πάνε συμπαθητικά ή εν πάση περιπτώσει μπορούν να ζήσουν τους συντάκτες τους. Κι ακόμη δεν χρειάζεται να είναι πάντα πίσω από κάθε τέτοιο εγχείρημα ένας επιχειρηματίας. Μπορεί να είναι μια ομάδα δημοσιογράφων ή ένα άλλο ΝΠΙΔ που κρίνει ότι μπορεί να προσθέσει στις δραστηριότητές του και την εκδοτική. Θα σταματήσει έτσι το τραγικό που έζησα, έγκυροι, σοβαροί και φιλότιμοι δημοσιογράφοι να στέλνουν, με φαξ, δύο - τρία εναλλακτικά σχέδια για την πρώτη σελίδα της κυριακάτικης έκδοσης της εφημερίδας στο σπίτι του εκδότη της, που ήταν απολύτως άσχετος με τη δημοσιογραφία, και να περιμένουν να τους ειδοποιήσει να κάνουν το πρωτοσέλιδο με ένα από τα πολλά υποδείγματα που του είχαν υποβάλει, το οποίο όμως ήταν της δικής του, προσωπικής επιλογής. Και τα σκυλιά δεμένα. Ο πλήρης εξευτελισμός της δημοσιογραφίας.
Το ίδιο, φυσικά, θα ισχύσει τόσο με το ύψος της μισθοδοσίας του κάθε συντάκτη όσο και με τις απολύσεις. Και τα δύο δεν θα είναι υπόθεση μόνο του διευθυντή του ΜΜΕ, αλλά της γενικής συνέλευσης των συντακτών του. Να σταματήσει έτσι η αυθαιρεσία των ιδιοκτητών, που για ψύλλου πήδημα διώχνουν ένα ή περισσότερους συντάκτες χωρίς κανέναν αποχρώντα λόγο ή δίνουν μισθούς πείνας χωρίς τα οικονομικά του ΜΜΕ του να το επιβάλλουν.
Σε παρά πολλές περιπτώσεις της καθημερινής μας ζωής βλέπουμε ότι ο τύπος, η μορφή είναι τόσο σημαντικός όσο και το περιεχόμενο, η ουσία ενός πράγματος, μιας κατάστασης. Έτσι ακριβώς νομίζω ότι συμβαίνει και στην περίπτωση των ΜΜΕ, ξεκινώντας από το τι είναι είδηση, από την ειδική μεταχείρισή της ως ιδιόμορφου προϊόντος - εμπορεύματος, μπορούμε να καταλήξουμε σε μια ειδική αντιμετώπιση της κρίσης που μαστίζει τα ΜΜΕ και, με αφορμή και πρόσχημα τα Μνημόνια, να προχωρήσουμε στη δημιουργία ενός κοινωνικού πεδίου μεγαλύτερης ελευθερίας μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα. Για να πάψει να ισχύει η διαπίστωση ότι στις δημοκρατίες μας υπάρχει η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης μόνο των ιδιοκτητών - εκδοτών και αυτή να περάσει, όπως οφείλει να είναι, στους δημοσιογράφους και το κοινό τους.
Χωρίς καλό ή κακό ΕΣΡ, χωρίς καλούς ή κακούς επιχειρηματίες - εκδότες, η μεγάλη υπόθεση της έντιμης -αφού αντικειμενική δεν υπάρχει, εξ ορισμού- πληροφόρησης / ενημέρωσης να γίνει ιδιοκτησία, κτήμα όλων μας.
