«Πραγματικά, το πρόγραμμά μας θα ήταν ολόκληρο ένα κουρελόχαρτο αν δεν ήταν ικανό να μας εξυπηρετεί σε όλες τις ενδεχόμενες περιπτώσεις και σε όλες τις στιγμές της πάλης. Και να μας εξυπηρετεί όχι με τη μη εφαρμογή του αλλά με την εφαρμογή του».
Οι θέσεις, λοιπόν, του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με την αποστροφή της Ρόζας Λούξεμπουργκ, σε ποια κατηγόρια εντάσσονται; Μας «εξυπηρετούν» σε κάθε πιθανή περίπτωση ή ενίοτε θα αποδεικνύονται, στην πράξη, κουρελόχαρτα από τη μη εφαρμογή τους;
Αν, επιπλέον, έχει δίκιο ο –μάλλον φιλελεύθερος- οικονομολόγος, Κένεθ Άροου, και εν πολλοίς η κατανόηση του μελλοντικού «κοινού καλού» προσκρούει στο θεώρημα της αδυναμίας, το οποίο καθιστά την εκ των προτέρων κατάρτιση προγραμμάτων αδύνατη, τι μας χρειάζονται θέσεις και αντι-θέσεις –πέραν των βασικών προταγμάτων, στα οποία όλοι, λίγο πολύ, συμφωνούμε;
Το ζήτημα σχετίζεται και με την προβληματική περί των συνιστωσών. Αφ’ ης στιγμής, καθαρότητες αδυνατούμε να έχουμε, ούτε και τις επιθυμούμε άλλωστε, προς τι οι εμμονές στα χαρακώματα των διαφορετικών σχηματισμών;
Αν επιπροσθέτως συνυπολογίσουμε πως οι πλέον συντεταγμένοι, διακριτοί «Άλλοι» δεν αποτελούν ξεχωριστό σώμα αλλά, απεναντίας, βρίσκονται εντός μίας, της μεγαλύτερης μάλιστα συνιστώσας, γιατί να βλέπουμε φαντάσματα μελλοντικής χειραγώγησης πάνω απ’ τα κεφάλια μας; Παρεκτός κι αν εννοούμε την αυτοδιάλυση των συνιστωσών ως «οντολογική άρνηση της άλλης ύπαρξης», ως πράξη δηλαδή καθαρής εχθρότητας από την πλευρά της πλειοψηφικής τάσης.
Στο 2ο συνέδριο του ρωσικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (1903) οι, από εκείνο το σημείο κι έπειτα, μενσεβίκοι απαίτησαν να τους δοθεί η δυνατότητα να μην οργανωθούν στο κόμμα, διεκδίκησαν δε την ελευθερία να μην υπακούουν απαραίτητα στις αποφάσεις του. Την παρτίδα εν τέλει κέρδισε ο Λένιν και το πρόταγμά του.
Ας μην τρέφουμε αυταπάτες: παντού, ο συγκεντρωτισμός, ο δημοκρατικός έστω, συνήθως θριαμβεύει. Οι γραμμές, οι φράξιες, τα χαρτάκια κάτω απ’ τα τραπέζια, αυτά (θα) κάνουν κουμάντο, πιθανώς. Ανθρώπινο, ίσως, πολύ ανθρώπινο! Όμως, «πριν απ’ όλα, πρέπει να επιτραπεί σε μερικούς ανθρώπους, σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά», όχι κατά πως λέει ο Νίτσε «να μην μετέχουν στην πολιτική και να στέκονται λίγο παράμερα» αλλά το αντίθετο: να μετέχουν. Ως πρόσωπα, ως πολιτικά όντα καθαυτά. Και ίσως να υποκρύπτεται και λίγη περηφάνια σε μια τέτοια συμμετοχή δίχως την ομπρέλα μιας, οποιασδήποτε, ομάδας. Τούτη τη σημειολογία έχει το «κόμμα των μελών».
Αλλά, «ο σοσιαλισμός δεν προκύπτει διόλου από μόνος του, βγαίνει μόνο μέσα από τις διαρκώς οξυνόμενες αντιθέσεις του καπιταλισμού και από τη γνώση που έχει η εργατική τάξη για το απαραίτητο της κατάργησης της καπιταλιστικής οικονομίας μέσω της κοινωνικής ανατροπής».
Με αναφορά –και πάλι- στη θέση της Λούξεμπουργκ επιστρέφουμε ευθέως στο ιστορικό υποκείμενο: στον –κατακερματισμένο- κόσμο της εργασίας. Δίχως αυτόν, δίχως το λόγο των από κάτω, δίχως, κοντολογίς, τη βάση, η σχεδόν θεϊκή υπερβατικότητα μιας πανίσχυρης κεντρικής επιτροπής φτάνει άραγε για την κοινωνική ανατροπή; Όχι προφανώς, εφόσον μάλιστα αναπαράγει τη σχέση γραμμής - υπακοής και μεταβάλλει τη συμμετοχή σε πολιτική υποχρέωση. Ήρθε λοιπόν η ώρα να γυρίσει η πυραμίδα ανάποδα. Οι επαναστάσεις εξάλλου δεν έγιναν ποτέ και πουθενά με ανάθεση.
Αν, όμως, η ιδέα της επανάστασης, η εξεγερσιακή κουλτούρα, έχει εγκαταλείψει το συλλογικό φαντασιακό, τούτο οφείλει ένα σύγχρονο κόμμα της Αριστεράς να ανατρέψει: να επαναφέρει την –έστω, θρησκευτικού τύπου- πίστη πως, μέσω του συγκεκριμένου και του τοπικού, η δυνατότητα οικουμενικής χειραφέτησης παραμένει ζωντανή. Και να μετατρέψει αυτή την πίστη σε γνώση. Ρομαντισμός; Προφανώς. Ανθρώπινο, όμως, πολύ ανθρώπινο.
«Ο φορέας που ιδρύουμε είναι φορέας που επιδιώκει συστηματικά να αποτελεί πρόπλασμα της κοινωνίας που διεκδικεί», λέγεται στη διακήρυξη για το Συνέδριο: αν διεκδικούμε την κοινωνία της προόδου, την κοινωνία δηλαδή της διαρκούς εξέγερσης, ναι, μπορεί την επαύριον να στραφούμε και εναντίον του εαυτού μας. Και τούτο αποτελεί όχι κατάρα αλλά δικαίωμα, το οποίο μάλιστα οφείλουμε να διασφαλίσουμε με κάθε τρόπο. Οι θέσεις εξελίσσονται. Τα καταστατικά επαναδιαμορφώνονται. Η πανουργία της ιστορίας εξάλλου ελλοχεύει, να μας καταστήσει ξεπερασμένους σε δυο στιγμές. Οπότε, οι παρατεταμένες συζητήσεις περί αρχών, θέσεων και άλλων δαιμονίων κρίνονται, συχνά, αντεπαναστατικές.
Την ώρα που η βία της κυριαρχίας πέφτει αλύπητα στις πλάτες των λαών, πρόταγμα είναι η ανατροπή, και μόνον. «Το κόμμα μας, λόγω της μαλθακότητας και της αναποφασιστικότητας των άλλων κομμάτων μπορεί να βρεθεί ξαφνικά, μια ωραία πρωία, στην κυβέρνηση για να εφαρμόσει μέτρα που δεν θα είναι άμεσα προς το συμφέρον μας αλλά θα ανταποκρίνονται στα συμφέροντα της επανάστασης γενικώς». Αν ο Ένγκελς έχει δίκαιο, οφείλουμε, τάχιστα, να τα βρούμε. Με συνοπτικές διαδικασίες. Τα λοιπά μπορούν να αφεθούν στην εξέλιξη της ιστορίας του ανθρώπου.
Από το περιοδικό «Ενεργοί Πολίτες»
