Του Θεόδωρου Ανδρεάδη Συγγελλάκη
Σύμφωνα με σειρά πληροφοριών, ο πρώην εκδότης της «Ουνιτά», Ματέο Φάγκο, φέρεται αποφασισμένος να καταθέσει και πάλι πρόταση που να επιτρέψει την επανακυκλοφορία της εφημερίδας. Υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία, διότι αυτή τη φορά δεν θα πρέπει να συμφωνήσει πάνω από το 90% των μετόχων και μικρομετόχων για να δοθεί στον Φάγκο το πράσινο φως.
Μιλώντας με συναδέλφους της ιταλικής ιστορικής αυτής εφημερίδας μετά την αναστολή της έκδοσής της, διαπιστώσαμε κυρίως δύο πράγματα: από τη μία, ότι θεωρούν πως η «σωτήρια παρέμβαση» είναι πιθανότερο να γίνει από κάποιον μεμονωμένο επιχειρηματία ή από ομάδα επιχειρηματιών, χωρίς την καθοριστική ανάμειξη του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος.
Και από την άλλη, ότι τη δύσκολη αυτή στιγμή είναι πολύτιμη όσο ποτέ άλλοτε η αναφορά σε σημαντικά παραδείγματα και σημεία αναφοράς του παρελθόντος. Σε αυτά, συγκαταλέγεται οπωσδήποτε και η μορφή του Ελληνα Αντώνη Σολάρο, στον οποίο αναφερθήκαμε ήδη, εν συντομία, σε ένα από τα άρθρα με τα οποία προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε την κρίση και τη μάχη της «Ουνιτά».
Οφείλουμε, όμως, να παρουσιάσουμε αναλυτικότερα την όλη του πορεία, να εξηγήσουμε γιατί όλοι συνεχίζουν να τον θυμούνται με τόση αγάπη και σεβασμό.
Μια γεμάτη ζωή
Γεννημένος το 1927 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ενώ φοιτούσε στη Σορβόνη, ο Αντώνης Σολάρο αποφάσισε να ζητήσει να ενταχθεί στον Δημοκρατικό Στρατό. Μετέβη, λοιπόν, στην Ουγγαρία για σύντομη βασική εκπαίδευση. Στο μεταξύ όμως ο εμφύλιος τελείωσε και ο νεαρός τότε Σολάρο κατέληξε τελικά στην απόφαση να συνεχίσει την προσωπική και επαγγελματική του πορεία στη Ρουμανία, εργαζόμενος στον ραδιοφωνικό σταθμό του Βουκουρεστίου.
Ως εδώ, το πρώτο μέρος του «βιογραφικού σημειώματος». Αυτό που έχει σημασία όμως -και που κάνει τους συναδέλφους του της «Ουνιτά» να τον θυμούνται μέχρι σήμερα- είναι ότι ο ευγενής και μικροκαμωμένος αυτός άνθρωπος δεν θέλησε ποτέ να συμβιβαστεί, με παθητικό και φοβισμένο πνεύμα, στην όποια πραγματικότητα έκρινε ότι πρόδιδε στην πράξη τις ιδέες του.
Οταν κατάλαβε τι ακριβώς συνέβαινε στη Ρουμανία (η κόρη του, Αλμπα, μας μίλησε χαρακτηριστικά για τον τρομερό αντισημιτισμό που επικρατούσε, με μεικτά ζευγάρια που αναγκάζονταν ακόμη και να χωρίσουν) αναζήτησε διέξοδο.
Το 1966 συνάντησε στο Βουκουρέστι τον Ενρίκο Μπερλινγκουέρ (δεν είχε ακόμη εκλεγεί γραμματέας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος) και του ζήτησε να μπορέσει να αλλάξει, για μια ακόμη φορά, την πορεία της ζωής του και να «μεταναστεύσει» στην Ιταλία.
Μετά τη θετική απάντηση του κομμουνιστή ηγέτη και χάρη κυρίως στην ευρύτατη μόρφωσή του (είχε σπουδάσει Ιστορία και μιλούσε επτά γλώσσες) ο Αντώνης Σολάρο φτάνει στη Ρώμη.
Αρχίζει να εργάζεται ως ανταποκριτής της «Αυγής» από την Ιταλία και λίγο αργότερα, το 1968, ξεκινά και η σταθερή του εργασία για την «Ουνιτά»: τα πρώτα του κομμάτια είναι ανταποκρίσεις από την Πράγα, όπου είχε βρεθεί ως τουρίστας με την οικογένειά του (την Αλμπα, τον γιο του, Ανδρέα, και τη σύζυγό του, Καλλιάνθη) τη στιγμή ακριβώς της σοβιετικής εισβολής, τον Αύγουστο του 1968.
Ελεύθερο πνεύμα
Ενα ακόμη παράδειγμα της αυτονομίας και ελευθερίας σκέψης του: όταν ο Ιταλός εκδότης Τέτι του ζήτησε να γράψει μια «Ιστορία του Ελληνικού Κομμουνιστικού Κόμματος» (Storia del Partito Comunista Greco), o Αντώνης αναφέρθηκε στα γεγονότα όπως ακριβώς τα γνώριζε, τα είχε ζήσει, τα είχε αφομοιώσει. Χωρίς αυτολογοκρισίες. Από την Ελλάδα έφτασαν διαμαρτυρίες, ο εκδότης αναγκάστηκε να αποσύρει προσωρινά το βιβλίο και όταν τον κάλεσε ο ίδιος ο γραμματέας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Λουίτζι Λόγκο, για να καταλάβει τι ακριβώς είχε συμβεί, ο μικρόσωμος, αυτός Ελληνας δημοσιογράφος εξ Αιγύπτου του απάντησε: «Μα εγώ έγραψα απλώς τα πράγματα ως έχουν, δεν καταλαβαίνω σε τι οφείλεται όλος αυτός ο θόρυβος».
Ο εκλεκτός αυτός συνάδελφος ήταν σημείο αναφοράς για εκατοντάδες Ελληνες που έφτασαν στη Ρώμη στα χρόνια της δικτατορίας. Τόσο που η στάση του λεωφορείου, του «63», κοντά στο σπίτι του, είχε μετονομαστεί από τους οδηγούς σε «στάση των Ελλήνων». Το σπίτι του ήταν γεμάτο αριστερούς, σε κάθε του γωνιά. Μόνο μετά από κάποιους μήνες, όταν ήταν πλέον εκ των πραγμάτων αδύνατο να δεχτεί άλλους κυνηγημένους, αναγκάστηκε να ζητήσει την έμπρακτη βοήθεια του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
Ηταν στο πλευρό του Μίκη Θεοδωράκη όταν έδωσε την πρώτη του συνέντευξη Τύπου στην ιταλική πρωτεύουσα. Για να μεταφράζει και να μιλά δε με τους άνδρες του αντιτορπιλικού «Βέλος», μετά το κίνημα του Ναυτικού, οι οποίοι έφτασαν τον Μάιο του 1973 στο Φιουμιτσίνο έξω από τη Ρώμη, ο Σολάρο δεν γύρισε σπίτι επί τρεις ημέρες ούτε για να αλλάξει ρούχα. Παράλληλα στα χρόνια της δικατορίας, μαζί με τη γυναίκα του, ήταν μέλος της συντακτικής ομάδας της αντιστασιακής εφημερίδας «Ελεύθερη Ελλάδα». Και το σημαντικότερο ίσως είναι ότι τα έκανε όλα αυτά χωρίς να επιδιώκει κανενός είδους αυτοδιαφήμιση, πάντα σε χαμηλούς τόνους, με διακριτικό τρόπο.
Βοήθησε τη «Ρεπούμπλικα»
Μιλώντας με συναδέλφους της «Ρεπούμπλικα», πρόσφατα, έμαθα ότι μόλις δημιούργησαν την εφημερίδα τους, ζήτησαν από τον Αντώνη να τους πει πώς είχε καταφέρει να οργανώσει τόσο αποδοτικά το αρχείο της «Ουνιτά», του οποίου ήταν και υπεύθυνος.
Εκείνος τους βοήθησε, δεν κράτησε ούτε σε αυτή την περίπτωση την πόρτα του κλειστή και στη συνέχεια μάλιστα, σε κάποιους από τους συνεργάτες του, προτάθηκε να δουλέψουν στο νέο αρχείο της μεγάλης ιταλικής κεντροαριστερής εφημερίδας.
Αυτά και πολλά άλλα ήταν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Αντώνη Σολάρο, ο οποίος έστελνε τα παιδιά του εκδρομές με τις οικογένειες των τυπογράφων της «Ουνιτά», απεχθανόμενος κάθε τι που θα μπορούσε να θυμίσει σνομπισμό και επαναλάμβανε ότι «η Αριστερά πρέπει να είναι σε θέση να στοχεύει στη διακυβέρνηση της χώρας στην οποία δρα και μάχεται». Για να εξηγήσει, τέλος, ότι αναφερόταν σε κάποιον που ήταν «καλός άνθρωπος», συνέχιζε να χρησιμοποιεί δύο μόνο λέξεις: «είναι σύντροφος». Οπως και ο ίδιος. Εφυγε από κοντά μας τον περσινό Σεπτέμβριο, αλλά κατάφερε να διαψεύσει -με εντυπωσιακό τρόπο- όσους θεωρούν ότι η όποια δημοσιογραφική πορεία και η αφοσίωση στις πραγματικές, ηθικές αρχές της σκεπάζονται εύκολα και γρήγορα από τη λήθη…
