Το απρόβλεπτο και ο αναθεωρητισμός είναι έτσι κι αλλιώς δομικά στοιχεία του νεοφιλελευθερισμού.
Η ρήξη της διαιρετικής τομής Δεξιάς-Αριστεράς, που εγκαινίασε η σύμπλευση της σοσιαλδημοκρατίας με τη Δεξιά, και κατά συνέπεια η άρνηση της ταξικότητας που διέπει τις κοινωνικές σχέσεις και που είχε κινητοποιήσει συγκρούσεις αλλά και δημοκρατικές συναινέσεις τον 20ό αιώνα, η σχηματοποίηση και η απογύμνωση από το κοινωνικό περιεχόμενό τους των αξιών της δημοκρατίας αποτελούν εμβληματικά παραδείγματα μιας νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης που βασίστηκε πάνω σε συνεχείς ρήξεις και αναθεωρήσεις του παρελθόντος.
Η αντικατάσταση των αξιών από κανόνες δεν αποτέλεσε απλώς την πρώτη φάση προσαρμογής και ομογενοποίησης των κοινωνιών στις ανάγκες ενός ανεξέλεγκτου καπιταλισμού, αλλά επί της ουσίας έσπασε θεσμικά και αξιακά όρια και εξοικείωσε τις κοινωνίες με το απρόβλεπτο, με την ακραία εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού.
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι εμβληματικός εκπρόσωπος αυτής της ακραίας εκδοχής: του νεοφιλελεύθερου εθνικισμού, κινητήρια δύναμη εξουσίας και νέα δυναμική της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
Αν λοιπόν ο εθνικισμός είναι γέννημα-θρέμμα του καπιταλισμού, ο νεοφιλελεύθερος εθνικισμός είναι γέννημα-θρέμμα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.
Δεν διεκδικεί την κατάργηση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, αντιθέτως διεκδικεί την απόλυτη ή μερική οικειοποίησή της στο όνομα της ισχύος και της ανωτερότητας του έθνους.
Εχει ορμητικότητα: ενδύεται τον μανδύα των πιο παλιών και ξεπερασμένων εθνικιστικών σχημάτων, χρησιμοποιεί μια δημαγωγική και απλοϊκή ρητορική στο πλαίσιο της οποίας τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα συρρικνώνονται σε προνόμια αυτών που αξίζουν (με όρους ρατσιστικούς, θρησκευτικούς, πολιτισμικούς) να ανήκουν στο έθνος.
Ο Τραμπ δεν ξαναγυρίζει τις ΗΠΑ σε απομονωτισμό τύπου Μεσοπολέμου.
Αντιθέτως, επινοεί έναν αυτοκρατορισμό, όχημα οικειοποίησης της παγκοσμιοποίησης, σε συμμαχία με άλλα ισχυρά έθνη, εναντίον άλλων ισχυρών και γι' αυτό απειλητικών εχθρών.
Αυτός ο εθνικιστικός αυτοκρατορισμός δεν αναθεωρεί μόνο τις σχέσεις των ΗΠΑ με τον κόσμο (και την Ε.Ε.), αλλά και τη σχέση του αμερικανικού έθνους με τον εαυτό του: αναθεωρεί τη θεμελιακή, ομοσπονδιακή συγκρότηση του αμερικανικού έθνους.
Γι' αυτό άλλωστε συσπειρώνει εναντίον του τόσες δυνάμεις αντίστασης που, εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, ανακαλούν το θεσμικό και κινηματικό βάθος της δημοκρατικής και ομοσπονδιακής μνήμης της Αμερικής.
Η αντιπαράθεση του Τραμπ με την Ευρώπη δεν είναι χειραφετική για τα πιο ανίσχυρα κράτη της Ε.Ε., αντιθέτως ενισχύει τους εθνικισμούς και τον ακραίο, ευρωπαϊκό νεοφιλελευθερισμό.
Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση στην Ευρώπη βασίστηκε στην πλήρη κατίσχυση της λογικής του δυτικού βορειοατλαντισμού.
Ξαναπήρε το νήμα από την ιδρυτική πράξη της ΕΟΚ και του ΝΑΤΟ, επικαιροποίησε στοιχεία του ψυχροπολεμισμού και περιθωριοποίησε (κυρίως μετά την προδοσία της σοσιαλδημοκρατίας) το διάβημα της ευρωπαϊκής Αριστεράς (και όχι μόνο) για μια Ευρώπη των αξιών, της ισότητας των λαών της, με προοπτική διεθνισμού, εναντίον της λογικής του βορειοατλαντισμού.
Η Γερμανία του Σόιμπλε προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα: δανειζόμενη στοιχεία από έναν γερμανικό αυτοκρατορισμό του τέλους 19ου-αρχών 20ού αιώνα και επαναθεμελιώνοντας τις αρχές του γερμανικού, οικονομικού εθνικισμού της δεκαετίας ’50, άρχισε να εμπεδώνει τη λογική της ισχυρής Ευρώπης – της ισχυρής γερμανικής Ευρώπης, όχημα της Γερμανίας για προνομιακή οικειοποίηση της παγκοσμιοποίησης.
Το Grexit αποτελεί δομικό στοιχείο της ιδεολογίας Σόιμπλε περί ισχυρών (ή πειθαρχημένων) εθνών και όχι συγκυριακή πολιτική.
Ωστόσο, αν ο εθνικισμός του Τραμπ ταράζει την ψυχή του αμερικανικού έθνους, η πολιτική του Σόιμπλε, και όσων συμμερίζονται την ιδεολογία του, ροκανίζει τα θεμέλια της Ευρώπης: οδηγεί μοιραία στην ανάπτυξη φυγόκεντρης δυναμικής στην Ε.Ε. και την ενίσχυση της Ακροδεξιάς, γιατί δεν υπάρχει ευρωπαϊκό έθνος, δεν υπάρχει μια ομοσπονδιακή, ευρωπαϊκή συγκρότηση με ιστορικό βάθος, θεσμική και κινηματική μνήμη.
Με δεδομένα τα παραπάνω, για την Αριστερά δεν τίθεται δίλημμα. Αν η αντίσταση στο -επινόησης Σόιμπλε- Grexit αποτέλεσε για τον ΣΥΡΙΖΑ πράξη αντίστασης κατά του σκληρού νεοφιλελευθερισμού της Ε.Ε. και της αποσύνθεσής της, τότε η σθεναρή αντίσταση στον νεοφιλελεύθερο εθνικισμό του Τραμπ συνιστά αδιαπραγμάτευτη πράξη αντίστασης κατά της ακροδεξιάς ρητορικής και πολιτικής.
Δεν υπάρχει πατριωτικό συμφέρον για την Αριστερά που να εξυπηρετείται από τέτοιους ακραίους εθνικισμούς.
Η Αριστερά τοποθετείται αξιακά κατά του εθνικισμού, του ρατσισμού, της λογικής των πολιτισμικά ανώτερων, όπως επίσης και κατά της λιτότητας, που είναι η ευρωπαϊκή έκφραση του γερμανικού εθνικισμού.
Από την άλλη μεριά, σε αυτό το πολύ δύσκολο γύρισμα της νέας σελίδας της παγκόσμιας Ιστορίας, η Αριστερά είναι υποχρεωμένη να ξανανοίξει τη συζήτηση με την κοινωνία για το πού ανήκουμε και με ποιους, τι συνέπειες και ποια προοπτική έχει αυτό το ανήκειν, κι αυτό με όρους δημοκρατικών αξιών, γεωπολιτικότητας και συγγένειας συμφερόντων με βάση ταξική και πατριωτική.
Είναι υποχρεωμένη να ξανασυζητήσει από αριστερή σκοπιά τις συμφέρουσες βεβαιότητες που επέβαλε κυρίως από το ’90 και μετά μια ντόπια, καθεστωτική πολιτική και οικονομική ελίτ, χωρίς καμιά συζήτηση με την κοινωνία, χωρίς καμιά προσπάθεια κινητοποίησης της κοινωνίας ώστε να σκεφτεί κριτικά, αναστοχαστικά και προοπτικά τον εαυτό της και το περιβάλλον της.
Η Αριστερά ορίζει τον πατριωτισμό και το ανήκειν εν τόπω και χρόνω - ούτε με όρους συγγένειας γένους (ξανθό ή λευκό), θρησκείας, ισχύος, ούτε όμως και με βεβαιότητες ενός -αδιαμεσολάβητου από την κοινωνία- εργαλειακού ανήκειν.
Ορίζει λοιπόν μαζί με την κοινωνία τους όρους και τους συνοδοιπόρους, τις αρχές και τις αξίες σε έναν αγώνα που διεξάγεται εν τόπω και χρόνω: κι αυτός ο τόπος -ο ευρωπαϊκός- ορίζεται πάνω απ’ όλα γεωπολιτικά και αξιακά.
*βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, ιστορικός
