Του Γιαννη Ελαφρου



Η Βαρσοβία, όπου γίνεται μία ακόμα ενδιάμεση σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, μοιάζει να είναι πολύ μακριά. Οχι μόνο λόγω απόστασης, αλλά κυρίως γιατί το θέμα της διαταραχής του κλίματος έχει φύγει από την προσοχή μιας κοινωνίας που μαστίζεται από άλλες, πιο επείγουσες διαταραχές της κοινωνικής κατάστασης. Κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει τον κόσμο, που σκέφτεται πώς θα ζεσταθεί φέτος τον χειμώνα, ότι δεν ενδιαφέρεται για την κλιματική αλλαγή.

Η σχέση με τον τυφώνα

Μπορεί μόνο να παρατηρήσει ότι και οι Φιλιππινέζοι, μεγάλο μέρος των οποίων ζει σε συνθήκες σκληρής φτώχειας, δεν ενδιαφέρονταν στην πλειονότητά τους για την κλιματική αλλαγή. Κι όμως, η μεγάλη ένταση του τυφώνα Χαϊγιάν που έπληξε πρόσφατα τις Φιλιππίνες, προκαλώντας θανάτους, μεγάλες καταστροφές και κύματα απόγνωσης σε πλήθος κόσμου, φαίνεται να συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Επιστημονικές ανακοινώσεις έδειξαν ότι η δριμύτητα του τυφώνα ενισχύθηκε από το γεγονός ότι η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει σημαντικά στην περιοχή (έως και τέσσερις φορές περισσότερο απ’ ό,τι διεθνώς), καθώς και η επιφανειακή της θερμοκρασία.

Πρόκειται για αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής, που πέφτουν σαν «τυφώνας» πάνω στους πιο φτωχούς πληθυσμούς. Η οικονομική και η περιβαλλοντική κρίση δεν είναι τόσο ξένες όσο νομίζουν μερικοί. Ούτε η Ελλάδα είναι ξένη από την υπόθεση της κλιματικής αλλαγής, καθώς εκτείνεται σε μια ευαίσθητη κλιματικά ζώνη, στη μεθόριο των εύκρατων περιοχών.

Τι γίνεται, λοιπόν, στη Βαρσοβία; Αντιπρόσωποι από 195 κράτη συζητούν για τη δομή που πρέπει να έχει η παγκόσμια συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, η οποία πρέπει να «κλείσει» το 2015 στο Παρίσι. Η συμφωνία των Παρισίων προβλέπεται να ισχύσει από το 2020 και μετά, καλύπτοντας το κενό που άφησε το Πρωτόκολλο του Κιότο. Μέχρι το 2020 η ανθρωπότητα κινείται με τον αυτόματο πιλότο των επιλογών που κάνουν οι κυβερνήσεις σε κάθε χώρα ή ομάδα χωρών (π.χ. Ευρωπαϊκή Ενωση), χωρίς συλλογικές δεσμεύσεις.

Η εικόνα δεν είναι και πολύ ενθαρρυντική, καθώς η οικονομική κρίση «πάτησε φρένο» για δύο - τρία χρόνια στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (λόγω μείωσης της παραγωγής στις ανεπτυγμένες χώρες), αλλά πάτησε γκάζι στον ανταγωνισμό όλων εναντίον όλων και στην επιμονή στις πιο «φθηνές», αλλά και πιο ρυπογόνες μορφές ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο ότι και η Πολωνία, οικοδέσποινα της Συνόδου για το Κλίμα, βασίζει την παραγωγή ενέργειας σε ποσοστό 90% από λιγνίτη. Ούτε πως εντός του 2013 καταγράφηκε ρεκόρ στις συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (βασικού αερίου που συμβάλλει στην κλιματική διαταραχή) στην ατμόσφαιρα. Ούτε βέβαια πως η τελευταία δεκαετία θεωρείται η πιο θερμή στην ιστορική περίοδο που καταγράφονται στοιχεία, με το 2013 να φαίνεται ότι θα είναι μεταξύ των δέκα πιο ζεστών ετών.

Στο πλαίσιο αυτό, οι συνομιλίες στη Βαρσοβία έχουν χωριστεί σε δύο βασικά θέματα. Το πρώτο αφορά την αρχιτεκτονική μιας παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα, καθώς φαίνεται ότι το μοντέλο της δεσμευτικής συμφωνίας, τύπου διεθνούς Πρωτοκόλλου, όπως το Κιότο, δεν εξασφαλίζει τη συναίνεση των μεγάλων ρυπαντών. Οι ΗΠΑ, που ποτέ δεν υπέγραψαν το Πρωτόκολλο του Κιότο, αλλά και η Κίνα, που τότε δεν συμπεριλαμβανόταν στους υποχρέους, δεν συμφωνούν σε δεσμευτική συμφωνία, δημιουργώντας ευρύτερες συμμαχίες. Οι φτωχότερες και πιο ευάλωτες κλιματικά χώρες ακόμη περιμένουν να δουν τον μόνιμο διεθνή μηχανισμό, ο οποίος υποτίθεται ότι θα χρηματοδοτούσε την προστασία των πληθυσμών και την ανασυγκρότηση των οικονομιών τους. Η σχετική απόφαση είχε ληφθεί στην Κοπεγχάγη το 2009.

Ο δεύτερος άξονας αφορά το τι θα γίνει μέχρι το 2020, έτσι ώστε να μην ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασίας της Γης τους 2 βαθμούς Κελσίου, που θεωρείται όριο για να μην «τρελαθεί» τελείως το κλίμα. Χωρίς συμφωνία υπάρχει κίνδυνος οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να ξεφύγουν τα επόμενα χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει τον στόχο για 20% μείωση των εκπομπών έως το 2020, αλλά δεν προχωράει σε πιο αποφασιστική μείωση, που θα λειτουργούσε παραδειγματικά.