Δύο ήταν τα θέματα που μονοπώλησαν την προηγούμενη εβδομάδα. Το προσφυγικό και ο κορονοϊός. Προ εβδομάδων, όταν και στα δύο ζητήματα επικρατούσαν άλλοι όροι, μέλη της κυβέρνησης και βουλευτές είχαν προσπαθήσει να τα συνδυάσουν. Θα φτιάξουμε, έλεγαν, κλειστές δομές, για να αποφευχθεί η έλευση από την Ανατολή του ιού (ο οποίος, ω της ειρωνείας, ήρθε τελικά από τη Δύση κι από τους Αγίους Τόπους).
Ομως την προηγούμενη εβδομάδα δεν χρειάζονταν πια τέτοιες συνδέσεις – ένα τεράστιο κυβερνητικό (και μη) επιτελείο εθνεγερτισμού είχε άλλωστε τόσους άλλους τρόπους πλέον να φροντίσει ώστε το μίσος, ο εργαλειακός ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, ο οριενταλισμός και η δομική ξενοφοβία να επεκταθούν και να κάνουν παιχνίδι. Ετσι κάπως, μ’ ένα βίντεο όπου με αδιανόητες βρισιές πολίτες απωθούσαν μια φουσκωτή βάρκα από το να δέσει στο λιμάνι της Θερμής, με μια ιστοσελίδα που διαφήμιζε τον Σύλλογο Κυνηγών Μεταναστών, με τις εικόνες οπλισμένων ομάδων από «εθνοφύλακες κυνηγούς, αγρότες, ψαράδες», κάπως έτσι μ’ όλα αυτά μπήκαμε ξανά στην εποχή των ρατσιστικών πολιτοφυλακών.
Παλιότερα ονομάζονταν χρυσαυγίτικες και βρέθηκαν, αν και με κάποια καθυστέρηση, στο στόχαστρο του νόμου. Τώρα ονομάζονται εθνικώς ομόψυχες, τις χειροκροτούν με ενθουσιασμό και μας επαναλαμβάνουν, και καλά, ότι βγήκαν στον δρόμο για να υπερασπίζονται τον νόμο. Οποιος τολμάει να αντισταθεί προπηλακίζεται ως βρομιάρης μηκυός και συριζαίος (για να βρει επιτέλους και μια πιο εθνική και αγοραία χρήση η τόσο καλά οργανωμένη τα τελευταία χρόνια ρητορική του αντισυριζαϊσμού).
Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Ενας πολύ προφανής, πολύ εξωθημένος και πολύ νομιμοποιημένος ρατσισμός απαιτεί πλέον να ορίζει την εθνική πολιτική, τον εθνικό διάλογο και την εθνική καθημερινότητα. Κι ας πάρουν όλοι την ευθύνη τους για το πώς τον υποδέχονται και με ποια ρητορικά τεχνάσματα κοιτάζουν να τον νομιμοποιήσουν περαιτέρω, λέγοντάς μας ότι δεν έγινε και τίποτα, απλώς μες στην πολλή εθνική ομοψυχία κάποιοι ομόψυχοι βγήκαν και ολίγον τι σκατόψυχοι.
Εδώ όμως έρχεται η ανατριχιαστική σκέψη, το σοκαριστικό ενδεχόμενο. Τι θα συμβεί αν τα δύο θέματα που μονοπωλούν την καθημερινότητά μας τα ενώσει ξανά η επικαιρότητα τον επόμενο καιρό; Τι θα συμβεί αν έχουμε κρούσματα κορονοϊού στη Μόρια; Αστραπιαία θα συμβούν δύο πράγματα.
Πρώτον, θα αναδειχθούν για ακόμα μια φορά οι τραγικές συνθήκες υγιεινής στις οποίες αναγκάζονται να ζουν τόσοι άνθρωποι, στοιβαγμένοι σε χώρους που θα έπρεπε να φιλοξενούν πάρα πολύ λιγότερους. Θα αναδειχθεί επίσης πόσο η όλη ιδέα των «κλειστών κέντρων» εμπεριέχει και μια λογική εξόντωσης, όχι ως πιθανότητα, αλλά ως δομικό χαρακτηριστικό. Θα μπορέσει κανείς να ελέγξει επιδημιολογικά τη διασπορά του ιού σε ένα κέντρο προσφύγων με τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα;
Το δεύτερο πράγμα που θα συμβεί, είναι ότι, με έναν τρόπο τραγικό, όλες αυτές οι ρατσιστικές πολιτοφυλακές που είδαμε να αναδύονται την τελευταία εβδομάδα, θα θελήσουν τότε να δείξουν ακόμα περισσότερο τον νεκροπολιτικό τους λόγο και ρόλο. Αυτό που λέμε, τα δόντια τους. Γιατί, για να μην το μπερδεύουμε περισσότερο, όταν κάποιος, ν’ ακούνε κι οι κάμερες, φωνάζει μπροστά σε μια έγκυο που θαλασσοπνίγεται «εμείς σε γκαστρώσαμε;», δεν λέει απλώς ότι δεν παίρνει την ευθύνη για το τι θα της συμβεί. Λέει κάτι ακόμα πιο βίαιο.
Της λέει –και μας λέει– ότι γι' αυτόν οι πολιτικές της ζωής διαμορφώνονται πια κάπως έτσι: Για όποιαν, όποιον και ό,τι «εμείς γκαστρώσαμε» κοιτάζουμε να οργανώσουμε το πώς θα ζει. Για όσους «δεν γκαστρώσαμε», κοιτάζουμε το πώς θα αφήσουμε να πεθάνουν. Ή ψεκάζουμε για να πεθάνουν, όπως τόσο ξεκάθαρα δείχνει το βίντεο που κυκλοφόρησε, στο οποίο αγρότης στον Εβρο ψεκάζει από την άλλη μεριά των συνόρων και κάποιος κρατάει την κάμερα, πίσω από την ομάδα των ΜΑΤ που παρακολουθούν τη σκηνή χασκογελώντας, φωνάζοντας «σαν τα ποντίκια... κοίτα τους πώς τρέχουνε... ψέκασέ τα τα πουσταριά».
Από τη μια η ωμή βιοπολιτική, από την άλλη η νεκροπολιτική, κοινό χαρακτηριστικό τους ο ρατσισμός και η φοβία ως συγκολλητική, πλέον, ουσία. Μιλάμε λοιπόν για ρατσιστικές νεκρο-πολιτοφυλακές που μοιάζει να περιμένουν πότε θα προσθέσουν στη μισαλλοδοξία τη νοσοφοβία για να γίνει το μείγμα εκρηκτικότερο. Θα μπορέσει κανείς τότε να τις συγκρατήσει;
* αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
