Χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Νορβηγία, το Βέλγιο και η Αλβανία -οι οποίες διαθέτουν εγκαταστάσεις για την αντιμετώπιση τέτοιων επικίνδυνων αποβλήτων- έχουν ήδη αρνηθεί την καταστροφή των χημικών όπλων εντός των συνόρων τους, επικαλούμενες «έλλειψη υποδομών». Ως εναλλακτική λύση ο OPCW πρότεινε να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της υδρόλυσης, δηλαδή της καταστροφής στη θάλασσα εν πλω.
Παρά τις διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια της μεθόδου καταστροφής από τον ΟΗΕ και OPCW, πολλοί εμπειρογνώμονες από τη Μεσόγειο και την Ε.Ε. ανησυχούν εξαιρετικά. Αυτό οφείλεται στους πιθανούς κινδύνους μίας τόσο περίπλοκης διαδικασίας καταστροφής που λαμβάνει χώρα πιλοτικά σε ασταθείς θαλάσσιες συνθήκες. Βασιζόμενοι στη δήλωση του OPCW περί αποκλειστικής ευθύνης του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ ότι «ο Οργανισμός δεν φέρει καμία ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος, και η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ», προκύπτουν σημαντικά ερωτήματα σε ένα εξαιρετικά νεφελώδες τοπίο. Νεφελώδες διότι δεν έχει ξεκαθαριστεί το status της επιχείρησης που διενεργείται με ευθύνη του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στη Μεσόγειο και μάλιστα στα ελληνικά σύνορα. Παραμένει ασαφές το πλαίσιο, λαμβανομένων υπόψιν των Διεθνών Συμβάσεων και της Διεθνούς Νομοθεσίας που σχετίζονται με την Ευθύνη και την Επανόρθωση στο πλαίσιο της Συνθήκης για την Βιοποικιλότητα και το Πρωτόκολλο για την Βιοασφάλεια από όλους τους εμπλεκόμενους. Παραμένει επίσης το ερώτημα αν -πέραν των επί του πλοίου «παρατηρητών» που έχει διαπιστεύσει ο OPCW- έχει οργανωθεί εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης συστηματική παρακολούθηση (monitoring) οποιασδήποτε σχετικής εν δυνάμει ρύπανσης στην περιοχή που ενεργεί το MV Cape Ray. Όποιος αρκείται στις διαβεβαιώσεις του υπουργού Εξωτερικών Βενιζέλου ότι όλα είναι υπό έλεγχο και όλα θα πάνε καλά, καλό θα ήταν να το ξανασκεφτεί.
Επικίνδυνοι πειραματισμοί
Πρόκειται να καταστραφούν τόνοι αερίου μουστάρδας, σημαντικές ποσότητες προδρόμων ουσιών, μερικές εκ των οποίων είναι άκρως επικίνδυνες και σημαντικές ποσότητες τουνευροπαραλυτικού αερίου Sarin. Η μέθοδος και ο εξοπλισμός που εγκαθίστανται στο πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ MV "Cape Ray" έχει δοκιμαστεί μόνο μία φορά εν πλω, και για την εξουδετέρωση μικρής ποσότητας χημικών όπλων. Αυτό ξεπερνιέται κατά πολύ από το μέγεθος του συριακού οπλοστασίου προς καταστροφή. Οι συνέπειες από την ενδεχόμενη απόρριψη (ακούσια ή εσκεμμένη) από στερεά ή υγρά απόβλητα που παράγονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προκαλούν επίσης μεγάλη ανησυχία, ιδιαίτερα λόγω του κινδύνου διασποράς μέσα στη Μεσόγειο, μέσω ισχυρών θαλάσσιων ρευμάτων. Η Ελλάδα θα μπορούσε να αρνηθεί να γίνει το εγχείρημα όπως έκαναν και άλλες χώρες της Ευρώπης (π.χ. Αλβανία). Προκύπτει εύλογα το ερώτημα: Αφού είναι τόσο ασφαλής διαδικασία, γιατί δεν πήγε να γίνει στα παράλια των ΗΠΑ ή στα παράλια της Βρετανίας;
Να ακυρωθεί η επιπολαιότητα
Η διαδικασία της καταστροφής εν πλω πρέπει να ακυρωθεί και μια κατάλληλη ασφαλής εναλλακτική λύση σε χερσαίες εγκαταστάσεις πρέπει να βρεθεί αμέσως - κάπου όπου η παρακολούθηση πιθανών ρυπάνσεων θα καταστεί εφικτή και ο κίνδυνος θα είναι ελεγχόμενος. Η καταστροφή των ιδιαίτερα ευαίσθητων οικοσυστημάτων της Μεσογείου και των πόρων της, που βρίσκονται ήδη υπό απειλή, θα πρέπει να αποφευχθεί με κάθε τρόπο. Οι χώρες που τα κατασκεύασαν έχουν ειδικές εγκαταστάσεις. Εκεί να καταστραφούν υπακούοντας και στη βασική περιβαλλοντική αρχή: «ο ρυπαίνων πληρώνει και αποκαθιστά».
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το περασμένο φθινόπωρο ο ίδιος ο Οργανισμός είχε τονίσει πως δεν συνιστάται η καταστροφή τέτοιων ουσιών εν πλω. Δεν χωρούν αμφιβολίες και εφησυχασμοί, η επιχείρηση θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, το ευαίσθητο περιβάλλον, την αλιεία και τον τουρισμό.
* Ο Κ. Ζαχαριάδης είναι βιολόγος με μεταπτυχιακό "Περιβάλλον και δημόσια υγεία"
