Στο πλαίσιο του εορτασμού των 25 χρόνων από την ίδρυσή του, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς συνεχίζει την ανοιχτή διάθεση στο κοινό των ψηφιακών εκδόσεων των Ετήσιων Διαλέξεων στη Μνήμη του Νίκου Πουλαντζά μέσω της ιστοσελίδας του (www.poulantzas.gr), δημοσιεύοντας την 3η Ετήσια Διάλεξη, που έδωσε το 2009 η Judith Butler (Τζούντιθ Μπάτλερ), καθηγήτρια Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϊ και σπουδαία θεωρητικός στα πεδία της πολιτικής φιλοσοφίας, της φεμινιστικής και της κουήρ θεωρίας, των σπουδών φύλου κ.λπ., με εισαγωγή/πρόλογο της Σίσσυς Βελισσαρίου.
Ο τίτλος της διάλεξης της Judith Butler είναι Επιτελεστική πολιτική και κριτική της κρατικής βίας και κεντρικό θέμα έχει τη σχέση ανάμεσα στην επισφάλεια και στην κρατική εξουσία, εστιάζοντας σε επιμέρους διαστάσεις της τελευταίας.
Αντλώντας παραδείγματα και στοιχεία από τη διαχείριση της βίας στο πλαίσιο των πολέμων τόσο στο Ιράκ όσο και στο Αφγανιστάν, τη Γάζα, τα βασανιστήρια στο Αμπού Γκράιμπ κ.ά., η Butler εντάσσει στην έννοια της κρατικής βίας και το πεδίο της ενημέρωσης και των ΜΜΕ, επισημαίνοντας ότι η ρύθμιση της βίας και της παρουσίασής της στη δημόσια σφαίρα από την πλευρά του κράτους είναι και αυτή με τη σειρά της βίαιη. Όπως σημειώνει, “φαίνεται ότι μιλάμε για δύο διαφορετικές προσπάθειες. Η πρώτη επιδιώκει να καταστείλει τη δημόσια αντίληψη για τη βία, η οποία έχει την τάση να αρνείται ότι η βία υπάρχει. Η δεύτερη προσπαθεί να κατασκευάσει την εμφάνιση της βίας με τέτοιο τρόπο που η βία να έχει πάντα ήδη ερμηνευθεί, εκλογικευθεί και δικαιολογηθεί“. Την ίδια βέβαια στιγμή η Butler υπογραμμίζει ότι αυτή η προσπάθεια δεν αποβαίνει πάντοτε προς όφελος εκείνων που επιχειρούν να ελέγξουν τις λειτουργίες αυτές.
Κατά την Butler, η απόκρυψη της βίας είναι εξίσου συνενοχή στη βία, καθώς μετριάζει ή υπονομεύει τις μαζικές αντιδράσεις που θα μπορούσε να προκαλέσει η χωρίς λογοκρισία και ερμηνεία προβολή της. Όπως χαρακτηριστικά αναρωτιέται: “Μήπως θα πρέπει να διευρύνουμε την αντίληψή μας σχετικά με το πώς διεξάγονται οι πόλεμοι προκειμένου να κατανοήσουμε πώς η ρύθμιση του οπτικού και του ακουστικού πεδίου προσπαθεί να διατηρήσει μια τέτοια δημόσια κατανόηση και συναίνεση που θα επιτρέπει στο κράτος να διεξάγει τους πολέμους του χωρίς να ξεσηκώνεται ο πληθυσμός του;“.
Όπως υπενθυμίζει η Butler, ο πόλεμος παράγει και αναπαράγει την επισφάλεια, με αποτέλεσμα οι ζωές που διαμορφώνονται υπό το καθεστώς του να μη χρειάζεται να εκμηδενιστούν εντελώς για να έχουν υποστεί βία. Μέσα από το μηχανισμό του πολέμου, η Butler εξηγεί πώς ενδυναμώνεται η κρατική εξουσία, σε άμεση διαπλοκή και συνεργασία με την εταιρική εξουσία, συνδέοντας τον πόλεμο με το ευρύτερο ζήτημα της κρατικής νόμιμης βίας, όπως την βλέπουμε λ.χ. να ασκείται στο πεδίο της μετανάστευσης, το φαινόμενο της επισφάλειας και τη ρύθμιση των δημόσιων αισθήσεων από το κράτος.
Μέσα από επισημάνσεις πάνω στη διαμόρφωση των δημόσιων αισθήσεων και ευρύτερα του νοητού γύρω από τον πόλεμο, τα βασανιστήρια και τη βία, τη διάκριση ζωών που αξίζει να πενθούνται και άλλων που θεωρούνται ανάξιες πένθους, μορφών ρατσισμού, αλλά και ευρύτερων σκέψεων πάνω στη θνητότητα, την επισφάλεια ως υλικό και ως αντιληπτικό φαινόμενο, τη λειτουργία του πολέμου ως του οντολογικού μηχανισμού διαχωρισμού των ανθρώπων, η Butler προσφέρει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανατομία της κρατικής εξουσίας και της άσκησής της στη σύγχρονη εποχή και στο πεδίο της δημοσιότητας, της εικόνας, της ενημέρωσης. Πρόκειται για μια διάλεξη που, αρκετά χρόνια μετά και ενώ ένας άλλος πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη, αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα.
Λίγα λόγια για την Judith Butler
Η Judith Butler γεννήθηκε το 1956. Είναι φιλόσοφος και θεωρητικός του φύλου, καθώς και μία από τις σημαντικότερες μορφές του σύγχρονου φεμινισμού και της κουήρ θεωρίας. Είναι καθηγήτρια Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.
Πολλά από τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν στα ελληνικά, μεταξύ των οποίων τα πιο πρόσφατα περιλαμβάνουν τα: Η διεκδίκηση της Αντιγόνης (Αθήνα: Αλεξάνδρεια 2014), Τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο (κείμενα των Τζούντιθ Μπάτλερ και Γκαγιάτρι Τσακραβόρτι Σπίβακ) (Αθήνα: Τόπος 2015), Απ-αλλοτρίωση. Η επιτελεστικότητα στο πολιτικό (κείμενα των Τζούντιθ Μπάτλερ και Αθηνάς Αθανασίου) (Αθήνα: Τόπος 2016), Τι είναι κριτική; Ένα δοκίμιο για την αρετή στον Φουκώ (Αθήνα: Πλέθρον 2017), Σημειώσεις για μια επιτελεστική θεωρία της συνάθροισης (Αθήνα: Angelus Novus 2018).
Λίγα λόγια για το θεσμό της ετήσιας διάλεξης
Ο θεσμός της Ετήσιας Διάλεξης στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά εγκαινιάστηκε το 2007 με σκοπό να συστήσει στο ελληνικό κοινό τη σκέψη μεγάλων σύγχρονων διανοητών της παγκόσμιας Αριστεράς και πραγματοποιείται αδιάλειπτα κάθε Δεκέμβριο. Στα χρόνια που μεσολάβησαν τον θεσμό έχουν τιμήσει σημαντικοί ακαδημαϊκοί από όλο τον κόσμο: ο Bob Jessop, ο Leo Panitch, η Judith Butler, ο Michael Lebowitz, ο Erik Olin Wright, η Gayatri Chakravorty Spivak, ο Frank Deppe, ο Enzo Traverso, η Wendy Brown, η Nancy Fraser, η Angela Davis, ο Michael Löwy, ο Klaus Dörre, ο Manuel Castells και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. α κείμενα των ετήσιων διαλέξεων κυκλοφορούν στα ελληνικά και στα αγγλικά από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία με τις εκδόσεις Νήσος.
