Η θεία μου η Ανδρομάχη είναι 88 ετών και δηλώνει κομμουνίστρια. Ο πατέρας της, ο Μωυσής, καθηγητής στο διδασκαλείο της Άτρας, ένα από τα καλύτερα και γνωστότερα της περιοχής του Πόντου, της έδωσε το όνομα από την ηρωίδα του Ευριπίδη. Η Ανδρομάχη, χήρα του Έκτορα, μετά την άλωση της Τροίας ακολουθεί, ως παλλακίδα, τον Νεοπτόλεμο, καταφεύγει κυνηγημένη από την Ερμιόνη στο Μαντείο των Δελφών, ξεγελιέται από τον Μενέλαο και ερωτεύεται παράφορα τον Ορέστη. Μία ζωή κυνηγημένη.
Η θεία μου Ανδρομάχη, στάθηκε, σχετικά με τη συγκυρία, περισσότερο τυχερή από την ηρωίδα του τραγικού. Δεν φυλακίστηκε, δεν βασανίστηκε, δεν σκοτώθηκε. Δεν στάθηκαν το ίδιο τυχερά τα αδέρφια της. Ο Ευριπίδης, η Μαρίκα και η Αγάπη.
Η θεία μου η Μαρίκα δηλώνει κομμουνίστρια. Ζει στη Νέα Μάκρη. Εν αντιθέσει με την Ανδρομάχη, ο Μωυσής διάλεξε ένα ποντιακό όνομα γι αυτήν. Στα 14 της, το ποντιακό της όνομα επαναλαμβάνονταν στα χείλη των βασανιστών της, στις φυλακές που πέρασε αρκετά από τα καλύτερα της χρόνια. Όπως διηγείται, μία μέρα που ήταν στο χωράφι, τη συνέλαβαν και την οδήγησαν στις φυλακές. Δικάστηκε- «ήταν μία δίκη παρωδία» μου έλεγε- και φυλακίστηκε ως προδότρια κατά του ελληνικού κράτους και ως επικίνδυνη για τη δημόσια τάξη. Αποφυλακίστηκε τον Ιούλιο του 1947 επί κυβερνήσεως Δημήτριου Μάξιμου. Από τότε, μέχρι και λίγα χρόνια μετά την Χούντα, δεχόταν συχνά τις επισκέψεις και τις απειλές του ελληνικού κράτους. Οι επισκέπτες άλλαζαν πρόσωπα και θέσεις. Από ταγματασφαλίτες και παρακρατικούς, μέχρι χωροφύλακες και στρατιώτες. Η θεία Μαρίκα εν μπήκε ποτέ στο δημόσιο μέσω κάποιου κόμματος , δεν ολοκλήρωσε το σχολείο, δεν ανήκε ποτέ στους προνομιούχους. Αν την ακούσεις πάντως, θα θεωρήσεις ότι έχει τελειώσει πανεπιστήμιο. «Η φυλακή αγόρι μου είναι το καλύτερο σχολείο» μου λέει ψύχραιμα και σταθερά.
Η θεία μου η Αγάπη (μάλλον) δεν ζει. Εντάχθηκε στην Αντίσταση και ακολούθησε το αντάρτικο. Υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες γι αυτήν μετά το φευγιό από το σπίτι της στον Πλαταμώνα Καβάλας (κυρίως στο βιβλίο του Κωνσταντάρα). Κανείς δεν ξέρει που χάθηκε, αν ζει και αν δεν ζει, πού είναι θαμμένη. Υπάρχουν εικασίες για διαφυγή της στη Βουλγαρία. Άλλες εικασίες λένε ότι σκοτώθηκε σε ενέδρα. Πάντως δεν έζησε ποτέ ζωή χαρισάμενη. Κατ’ επιλογή της. Δήλωνε κομμουνίστρια.
Ο παππούς μου ο Ευριπίδης δεν ζει. Το όνομα του το οφείλει στην αγάπη του πατέρα του στον μεγάλο τραγικό ποιητή. Εκεί οφείλω και εγώ το όνομα μου. Το τέλος των δύο, μοιάζει αρκετά. Τον αρχαίο τον κατασπάραξαν, σύμφωνα με τον μύθο, τα άγρια σκυλιά του Αρχελάου στην Μακεδονία. Ο Σοφοκλής φόρεσε μαύρο χιτώνα, πενθώντας για τον χαμό του. Ο νέος, κατασπαράχτηκε από άλλα σκυλιά. «Τα παιδιά τους στολίζουν σήμερα τη Βουλή» λέει σε ένα στίχο του ο Αλκίνοος Ιωαννίδης. Δεν τον πένθησαν παρά μόνο οι δικοί του.
Ο παππούς μου ο Ευριπίδης, πέρασε 10 χρόνια σε φυλακές. Πλαταμώνας, Καβάλα, Κέρκυρα, Μακρόνησος και άλλες που μάλλον δεν συγκρατώ. Ήταν δάσκαλος. Όταν βγήκε από τις φυλακές, έπαψε να είναι δάσκαλος. Έγινε βοσκός. «Δεν υπογράψαμε» μου λέει περήφανα ο πατέρας μου. Και το κράτος δεν υπέγραψε για να μπορέσει να διδάξει ξανά. Ο παππούς μου δήλωνε κομμουνιστής.
Η θεία μου η Ανδρομάχη κάθε φορά που με βλέπει κλαίει. «Από χαρά γιαβρί μ’» μου λέει. Αλλά δεν την πιστεύω. Γιατί κάθε τόσο, γυρνά στον πατέρα μου και ανάμεσα στα δάκρυα του λέει «τι περάσαμε βρε αγόρι μου τότε;». «Πέρασαν αυτά θεία» αλλά ούτε αυτός το ‘χει χωνέψει ακόμα. Πώς να τα ξεχάσεις όλα αυτά; Τι κουβαλούν μέσα τους όσοι δήλωναν κομμουνιστές (ή απλά αριστεροί) μέχρι (τουλάχιστον) το 1974; Πώς να τα ξεχάσουν τα βασανιστήρια, τις διώξεις, τους θανάτους; Στη χώρα μας, η Αριστερά κυνηγήθηκε. Η Αριστερά, μέχρι το 2015, συνεχώς έχανε. Και οι ηττημένοι πάντα μετρούν απώλειες.
Η θεία μου η Μαρίκα, όταν με βλέπει, μου λέει για πράγματα που την ενοχλούν. Μου λέει πως δεν κρατιέται όταν βλέπει τον πρώην τσεκουροφόρο, Μάκη Βορίδη να μιλά για θεσμική θωράκιση του κράτους απέναντι στην Αριστερά. Δεν το βαστά η καρδιά της να βλέπει τον Άδωνι Γεωργιάδη να χυδαιολογεί απέναντι στους αριστερούς. Δεν αντέχει να ακούει τον Νίκο Παναγιωτόπουλο να συνδέει τον ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο η θεία Μαρίκα ψηφίζει και στηρίζει, με την Χρυσή Αυγή. Δεν ανέχεται την ανιστόρητη και τρομακτική προσπάθεια ορισμένων να συνδέσουν την Αριστερά με όλα τα δεινά της χώρας. Δεν μπορώ να φανταστώ το πώς ακούγεται στα αυτιά της θείας Μαρίκας και της θείας Ανδρομάχης, ο Μάκης Βορίδης όταν κάνει λόγο για «ελαττωματικές ιδέες της Αριστεράς», ή όταν ο αντιπρόεδρος της ΝΔ σημειώνει ότι «όπου κυβέρνησε η Αριστερά έφερε φτώχεια ή αίμα». Πώς κρατιούνται και δεν ουρλιάζουν όταν ο Μακάριος Λαζαρίδης, χωρίς ίχνος ντροπής, εξισώνει τον ΣΥΡΙΖΑ με την ΧΑ;
Οι θείες μου γέρασαν. Και είδαν την φτώχεια και το αίμα που ανέφερε ο κ. Γεωργιάδης. Οι θείες μου όμως δεν ξέχασαν. Και ό,τι έζησαν, μας το μετέφεραν. Ώστε να μην ξεχάσουμε και εμείς. Όχι για να εκδικηθούμε. Αλλά για να κάνουμε τα πάντα ώστε να μην ξαναζήσουμε το αίμα και την φτώχεια, λόγω ιδεολογικών θέσεων. Μας τα λένε για να μην επιτρέψουμε, ο καθένας από τη θέση του, να γίνει ευρέως αποδεκτός ο χυδαίος πολιτικός λόγος της ακροδεξιάς, είτε αυτή είναι μέσα στη ΝΔ, είτε, ακόμα χειρότερα, στη ΧΑ.
Το βλέπω κάθε φορά στα μάτια τους. Φοβούνται. Όχι γι αυτές. Για εμάς. Φοβούνται μήπως κάποια μέρα, αυτή η θεσμική θωράκιση που ζητά ο κ. Βορίδης γίνει πράξη. Γι αυτό μας εκλιπαρούν να μην ξεχάσουμε. Και μας μαθαίνουν να κουβεντιάζουμε ήσυχα και απλά. Γιατί αρχίζουν και βλέπουν όλο και συχνότερα τον εμφυλιακό λόγο. Έναν λόγο που μπορεί να τον ακούν ακόμα στους χειρότερους τους εφιάλτες. «Να μην τύχει ξανά στο λαό μας, αυτό που ζήσαμε τότε» αναφέρουν με τρεμάμενη φωνή.
Ο ακροδεξιός λόγος στελεχών τη ΝΔ μπορεί να φοβίζει τις θείες μου, γιατί ίσως του θυμίζει έντονα το τί έζησαν. Όμως, η στάση και ο τρόπος των ακροδεξιών στη ΝΔ, δεν προκαλεί εκνευρισμό μόνο στα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ. Επαγρυπνά και όλους τους δημοκράτες πολίτες, που βλέπουν το τέρας του φασισμού, της ανελευθερίας και της ακροδεξιάς να βρίσκεται εδώ, πλάι τους και να βρυχάται. Και επειδή σίγουρα θα είχαν έναν παππού ή μια γιαγιά (ή δυο θείες όπως εγώ) να τους διηγηθούν το πώς κυνηγήθηκαν είτε από τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους, είτε από τις δικτατορίες που γνώρισε η χώρα μας στην ταραγμένη της πορεία, ξέρουν ότι ο αγώνας για την επικράτηση της δημοκρατίας ενάντια στις ακραίες φωνές, είναι το «αντάρτικο» της γενιάς τους. Και αυτή την μάχη, δεν πρέπει να χαθεί.
* Το χαρακτικό για τους 200 κομμουνιστές της Καισαριανής είναι έργο του Τάσσου
