Ήταν 26 Μαΐου του 2009, όταν ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης ή αλλιώς ο ‘’Νέστορας’’ της ελληνικής ανανεωτικής αριστεράς έχασε τη μάχη με την επάρατη νόσο. Υπήρξε εκ των ιδρυτικών μελών της ΕΑΡ και όταν αυτή εντάθηκε στο Συνασπισμό έγινε μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του. Τα προτάγματα και οι θέσεις του καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τα μετέπειτα χρόνια και παραμένουν συστατικά στοιχειά του σύριζα προοδευτική συμμαχία μέχρι σήμερα. Σήμερα, 12 χρόνια μετά τον θάνατο του Παπαγιαννάκη έχει ενδιαφέρον να καταπιαστεί κανείς με ορισμένα από τα ζητήματα που απασχόλησαν τον συγκεκριμένο πολιτικό, ζητήματα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση μιας ισχυρής ταυτότητας για τον Συνασπισμό και την διαμόρφωση των θέσεών του για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας .
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης οι δυνάμεις της Αριστεράς βρέθηκαν σε μια πρωτόγνωρη συνθήκη και η απαγκίστρωση από αδιέξοδα του παρελθόντος έμοιαζε σκληρή αναγκαιότητα. Η διαδικασία που αυτό θα γινόταν δεν ήταν αυτονόητη. Χάρη σε ανθρώπους σαν τον Παπαγιαννάκη, ακολουθήθηκε μια διαρκής και αποτελεσματική συζήτηση εντός του κομματικού μηχανισμού, με κριτήριο τη δημοκρατία, τον σεβασμό στους θεσμούς καθώς και την πίστη στο όραμα της ενωμένης Ευρώπης της αριστεράς, των προοδευτικών συμμαχιών και της οικολογίας.
Η σημερινή μάλιστα, ανακάλυψη των οικολογικών ευαισθησιών της ελληνικής κοινωνίας χρωστάει πολλά στη δράση του. Ήταν εκείνος που μίλησε για την περιβαλλοντική κρίση και πάλεψε για να ενταχθεί η οικολογική διάσταση στον προγραμματικό και πολιτικό λόγο του κομματικού φορέα που συμμετείχε ήδη από την δεκαετία του ’80. Για αυτό άλλωστε πρωταγωνίστησε στην υιοθέτηση από το ΣΥΝ της θέσης εναντίον της εκτροπής του Αχελώου. Παράλληλα, έδωσε σφοδρές μάχες στα όργανα του ΣΥΝ εναντίον της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004. Οι εκτιμήσεις του για το σκανδαλώδες οικονομικό έγκλημα, που συντελέσθηκε στην χώρα εκείνα τα χρόνια με αφορμή τους αγώνες, επαληθευτήκαν με τον χειρότερο τρόπο την δεκαετία των μνημονίων και της σκληρής λιτότητας.
Αν και σταθερά βαθύτατα ευρωπαϊστής και υπέρμαχος του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Αριστεράς και της Ελλάδας, αναγνώριζε τις μεγάλες αδυναμίες του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος αφού προχώρησε «ερήμην των λαών», προτάσσοντας ως λύση την ισχυρή πολιτική και οικονομική ενοποίηση των κρατών της Ευρώπης ως αντίβαρο στην αχαλίνωτη παγκοσμιοποίηση.
Παράλληλα, κατάφερνε πάντοτε να συνδυάζει την προγραμματική ατζέντα με την κινηματική, αυτό αποτελεί και το ουσιώδες διακύβευμα για τον ΣΥΡΙΖΑ στο σήμερα. Έτσι τον Ιούλιο του 2001 ως μέλος της αντιπροσωπείας του “Χώρου Διαλόγου και Κοινής Δράσης της Αριστεράς” πρωτοστάτησε μαζί με τη Νεολαία Συνασπισμού στις διαδηλώσεις στη Γένοβα της Ιταλίας όπου τελούνταν η σύνοδος κορυφής των G8, συνεισφέροντας στην διαμόρφωση της κινηματικής–ακτιβιστικής ταυτότητας του Συνασπισμού. Εκεί εκφώνησε ομιλία με κεντρικό σύνθημα «να επιβάλουμε στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας την παγκοσμιοποίηση της πολιτικής, της δημοκρατίας, των θεσμών, των δικαιωμάτων».
Πάντα επένδυε στην σύνθεση απόψεων και όχι στη διάσταση για αυτό επιχείρησε με επιμονή να μπολιάσει, όχι μόνο τις προγραμματικές επεξεργασίες αλλά και τις πολιτικές λειτουργίες του χώρου της ανανεωτικής αριστεράς με ζητήματα που πίστευε ότι άνοιγαν τους ορίζοντες της και την καθιστούσαν όχι μόνο ανανεωτική αλλά και συνεχώς ανανεούμενη. Υπέρμαχος της εσωκομματικής δημοκρατίας και του διαλόγου “πάντα κόντρα στην νοοτροπία της επιβολής της γραμμής από τα πάνω”, υπήρξε ο πρώτος που πρότεινε -και ήταν ανυποχώρητος- τη δημιουργία “τάσεων” με υγιείς πολιτικούς όρους στην κομματική λειτουργία, σε εποχές που ακόμα και η λέξη προκαλούσε σε πολλούς ρίγη. Δεν χώραγε εύκολα σε ιδεολογικά και πολιτικά καλούπια βρισκόμενος συνεχώς σε αναστοχασμό. Σχετικά με το κομμάτι των ευρύτερων πολιτικών συνεργασιών, που απασχολούσε διαρκώς τον ΣΥΝ, είχε πει χαρακτηριστικά: “Αν έχεις την αντίληψη της αυτονομίας, της ιστορικότητας δηλαδή της αριστεράς, ότι θα υπάρχει πάντα κάποια αριστερά, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Εγώ θέλω ένα κόμμα που από αύριο επιδιώκει να αλλάξει πράγματα και νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει. Αν μιλάς από θέση αυτονομίας δεν αφομοιώνεσαι, δεν χάνεσαι”. Τα παραπάνω λογία ίσως έχουν μια διαχρονική αξία σχετικά με τους όρους και τη μεθοδολογία που κάθε αριστερό κόμμα επιδιώκει πολιτικές συνεργασίες.
Απεχθανόταν τον ξύλινο πολιτικό λόγο άνευ ουσίας, τη συνθηματολογία, την εντυπωσιοθηρία, τους υψηλούς τόνους για αυτό πάντα ξεχώριζε για την πραότητα και τη ζωντάνια των τοποθετήσεων του και τις ήπιες αντιδράσεις του ακόμα και όταν δεχόταν επιθέσεις επί προσωπικού. Κρατούσε πάντα την συζήτηση εντός πολιτικών πλαισίων αρνούμενος να ανάγει πολιτικές διαφωνίες σε προσωπικές, πιστός στις αξίες της ανανεωτικής αριστεράς. Έτσι ακριβώς αντιμετώπισε και την απόρριψη της υποψηφιότητας του στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006 για τον δήμο Αθηναίων έναντι του Αλέξη Τσίπρα: με αξιοπρέπεια και ήθος αρνούμενος να βυθίσει τον Συνασπισμό στην εσωστρέφεια μέσω μιας ατέρμονης εσωκομματικής τριβής.
Εντέλει, στο σήμερα, βάσει των νέων οικονομικοπολιτικών δεδομένων που δημιούργησε η υγειονομική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο, η επιστροφή στην κουλτούρα του διαλόγου και στη δημιουργία ευρύτερων κοινωνικών συμμαχιών πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τον ΣΥΡΙΖΑ, ως κόμμα της κυβερνώσας αριστεράς. Η πολιτική και ηθική κληρονομιά του Μιχάλη Παπαγιαννάκη και άλλων συντρόφων και συντροφισσών αποτελούν συλλογική κληρονομιά του χώρου, ένα συστατικό στοιχείο συνέχειας του εγχειρήματος της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής αριστεράς , σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς.
Η υγειονομική κρίση που βιώνει ο πλανήτης καθώς και η επερχόμενη περιβαλλοντική, πρέπει να αφυπνίσει τους λαούς και να τους οδηγήσει στην υιοθέτηση περισσότερων πολιτικών, που θα στηρίζουν τη δημόσια δομή κάθε κράτους και τους κοινωνικά ευάλωτους. Η προστασία του περιβάλλοντος στην 4η βιομηχανική επανάσταση κρίνεται ως μια αναγκαία και ικανή συνθήκη, μέσω μιας σειράς αποφάσεων που θα σέβονται τον άνθρωπο και τη βιοποικιλότητα. Αυτά πιστεύουμε ότι θα πρότεινε και ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης ως θιασώτης του ενεργητικού οικολογικού κινήματος, βλέποντας να τελειώνει η μια κρίση και να επέρχεται η επόμενη.
Λούκας Δημήτρης, μέλος νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ
Πλέγας Σπύρος, μέλος νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ
