Την εβδομάδα που πέρασε, ο κορονοϊός επισκίασε, εύλογα, κάθε άλλη είδηση. Υπήρξαν όμως σοβαρές εξελίξεις στο εξωτερικό μέτωπο που δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Ας ξεκινήσουμε από τα προφανή: την Τρίτη, συνομίλησαν με τηλεδιάσκεψη για το Συριακό και το προσφυγικό οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Βρετανίας με τον πρόεδρο Ερντογάν.

Είναι προφανές ότι η εκκωφαντική απουσία της Ελλάδας αποτελεί πολύ σοβαρότερο πρόβλημα από τη μη πρόσκλησή της στη διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη. Και αυτό όχι μόνο γιατί συζητήθηκαν θέματα ζωτικού και άμεσου εθνικού ενδιαφέροντος, αλλά και γιατί η Τουρκία αντί να είναι «απομονωμένη», λίγες μόνο μέρες μετά τη συνάντηση Μέρκελ-Μητσοτάκη, φαίνεται να επιβάλλει για δεύτερη φορά τον αποκλεισμό της Ελλάδας.

Προφανής είναι η ευθύνη της κυβέρνησης για το κενό αυτό, που εγκαταλείπει την πρωτοβουλία των κινήσεων ξανά στην Αγκυρα. Δεν ζήτησε ποτέ σύγκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δεν ζήτησε να χαραχθούν κόκκινες γραμμές, με απειλή κυρώσεων απέναντι στην Τουρκία, δεν ζήτησε μετεγκαταστάσεις προσφύγων από την Ελλάδα στην Ε.Ε. και από την Τουρκία στην Ε.Ε.

Ο κ. Μητσοτάκης όχι μόνον επαναπαύεται στην επίδειξη απλής ηθικής συμπαράστασης των εταίρων μας, αλλά φαίνεται να αποδέχεται στρατηγικά για τη χώρα μας, ως προς το προσφυγικό και ως προς τον συνολικό προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής, τον ρόλο του προκεχωρημένου φυλακίου της Ε.Ε., της ασπίδας της «Ευρώπης-φρούριο».

Προφανώς, δεν αναφέρομαι εδώ στα -αυτονόητα- μέτρα προστασίας των συνόρων, εν όψει της εκβιαστικής εργαλειοποίησης του προσφυγικού/μεταναστευτικού από τον πρόεδρο Ερντογάν. Από την πρώτη στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε την απόκρουση του εκβιασμού, επισημαίνοντας βεβαίως παράλληλα -όπως και η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, η επίτροπος Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η επίτροπος Μετανάστευσης της Ε.Ε., ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, αλλά κυρίως, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην πρώτη της ομιλία- ότι η προστασία των συνόρων δεν αναιρεί τον σεβασμό του κράτους δικαίου, της διεθνούς νομιμότητας και των δικαιωμάτων. Και αυτή η παράμετρος είναι ύψιστης σημασίας.

Η εξωτερική πολιτική της χώρας μας έχει πάγιους πυλώνες τόσο την προάσπιση της κυριαρχίας μας όσο και τον σεβασμό της διεθνούς νομιμότητας και κάθε υποχώρηση οδηγεί στην αυτοϋπονόμευσή της. Σκεφτείτε πόσο θα εξυπηρετούσε την πολιτική της γείτονος να διαπραγματευόμαστε μαζί της με όρους ισχύος και όχι με όρους νομιμότητας.

Εννοώ κάτι βαθύτερο. Υφίσταται ένα κεντρικό δίλημμα «πυξίδας» ως προς το πώς αντιλαμβανόμαστε την εθνική ασφάλεια. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προώθησε τον ρόλο της πατρίδας μας ως εξαγωγέα σταθερότητας και εγγυητή ασφάλειας, με εργαλείο την ενεργητική διπλωματία. Αυτή η επιλογή, εμβληματικά με τη Συμφωνία των Πρεσπών, με τον ρόλο της Ελλάδας στην υπογραφή της Δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας, αλλά και με τις πολυεπίπεδες πρωτοβουλίες στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο πολλαπλασίασε εκθετικά το διπλωματικό κεφάλαιο της χώρας, αλλά είχε δημιουργήσει σοβαρή πίεση στην αναθεωρητική και επιθετική τακτική της Αγκυρας.

Η αντίθετη επιλογή του «φρουρίου Ευρώπη», η πολιτική Ορμπαν, Σαλβίνι, αλλά και Κουρτς, αναδεικνύει ως υπέρτατη αξία αναφοράς, αντί της σταθερότητας, των διπλωματικών εργαλείων (διάλογος/κυρώσεις) και της ειρηνικής επίλυσης διαφορών, μια στρεβλή και αντίθετη με τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό θεώρηση της «ασφάλειας-σκαντζόχοιρο», με έντονα στρατιωτικά χαρακτηριστικά, «τείχη» και παραμερισμό του διεθνούς δικαίου.

Αυτή η θεώρηση συμπλέκεται άρρηκτα με την επιθετική προπαγάνδα της νέας Δεξιάς (Alt-Right) και τις θεωρίες πολέμου πολιτισμών που εκθειάζουν τη λογική της ανάσχεσης και καταγγέλλουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ως κίνδυνο καθ’ εαυτό: θα καταλάβουν τις πατρίδες μας, θα αλλοιώσουν τις αξίες και τη δημογραφία μας, θα κάνουν την Ευρώπη να μην είναι Ευρώπη.

Η λογική της «ασπίδας» και του «φρουρίου» είναι ανεφάρμοστη μακροπρόθεσμα και αντίθετη με τα εθνικά μας συμφέροντα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια στρατηγική υπεργολαβίας, «outsourcing», του προβλήματος, ώστε οι ανεπιθύμητοι να παραμένουν μακριά από τις μεγάλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις: όπως ο πρόεδρος Τραμπ θέλει να κρατήσει τους πρόσφυγες στη Γουατεμάλα, και αν αυτό δεν είναι δυνατό στο Μεξικό, έτσι και οι «φρούραρχοι» της Ευρώπης επιδιώκουν οι πρόσφυγες να μείνουν στην Τουρκία, και αν αυτό δεν είναι δυνατό στην Ελλάδα.

Ετσι θα συνεχίσουν οι χώρες πρώτης εισόδου να σηκώνουν τα βάρη του προσφυγικού/μεταναστευτικού, ως αποθήκες ψυχών, Μόριες της Ευρώπης. Σε αντάλλαγμα οι εταίροι θα εξασφαλίζουν -πέραν της ηθικής συμπαράστασης- χρήματα για σκηνές και τεχνική υποστήριξη για τους συνοριακούς ελέγχους.

Αυτή η επιλογή ενισχύει αντικειμενικά τη διαπραγματευτική θέση της Τουρκίας, γιατί την καθιστά προνομιακό συνομιλητή της Ε.Ε. και επιδιαιτητή του μεταναστευτικού/προσφυγικού. Ετσι εξηγείται γιατί δεν προσκληθήκαμε στη συνδιάσκεψη της Τρίτης.

Αντιθέτως, μόνη ρεαλιστική λύση αποτελεί μια νέα, κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου που θα μεταρρυθμίσει το Δουβλίνο και θα μοιράσει ισότιμα τα βάρη -αλλά και τις ευκαιρίες- του μεταναστευτικού. Μια πιο συνολική προσέγγιση θα επιβάλει τη διαχείριση του προβλήματος ως ευρωτουρκικής διαφοράς, με πρωταγωνιστικό ρόλο της Ελλάδας, στη βάση αντικειμενικών κανόνων, μη δεκτικών χειραγώγησης και εκβιασμών. Ελπίζουμε δε ότι θα βοηθήσει και στην ειρήνη στη Συρία και την επιστροφή των Σύρων στη χώρα τους.

Η Αριστερά, ως πατριωτική δύναμη, υπερασπίζεται την εθνική ασφάλεια, όπως θεωρεί λαϊκό δικαίωμα και την ασφάλεια του πολίτη απέναντι στην παρανομία. Την αντιλαμβάνεται όμως στη θετική της διάσταση, ως παράγωγο και καταλύτη της σταθερότητας. Προς ανάλογη κατεύθυνση κινείται η γαλλική πρόταση να αποκτήσει υπόσταση η «Ευρωπαϊκή Κυριαρχία», η συλλογική εγγύηση δηλαδή των συνόρων κάθε χώρας ως συνόρων της Ευρώπης, στο πλαίσιο μιας φιλειρηνικής, αυτόνομης από το ΝΑΤΟ, ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας.

Η απειλή του ιού θα είναι σε λίγο -ελπίζω- ιστορία. Η πορεία όμως της ιστορίας -και της βιοπολιτικής- στην Ευρώπη θα εξαρτηθεί από την απάντηση των λαών της στο δίλημμα: Ευρώπη της αλληλεγγύης, των ανοιχτών κοινωνιών και της διπλωματίας ή Ευρώπη-φρούριο των επάλληλων «ασπίδων» απέναντι σε εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς;

* Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι βουλευτής Β1 Τομέα Αθήνας, τομεάρχης Εξωτερικών ΣΥΡΙΖΑ