Μήνες μετά την έκδοσή του, την παρουσίαση του βιβλίου στο Μουσείο Μπενάκη, τις εγκωμιαστικές κριτικές και τη βράβευσή του στα «Ελληνικά Βραβεία Κόμικς», το graphic novel «Αϊβαλί» (εκδ. Κέδρος), έργο του γνωστού γελοιογράφου και κομίστα Soloùp (κατά κόσμον Αντώνη Νικολόπουλου), θα βρεθεί αύριο στα δικαστήρια κατόπιν αίτησης ασφαλιστικών μέτρων που κατέθεσαν οι αδελφοί Φώτης και Παναγιώτης Μαρτίνος, κληρονόμοι του Φώτη Κόντογλου, ζητώντας την απαγόρευση της κυκλοφορίας του βιβλίου, την κατάσχεση των υπαρχόντων αντιτύπων (ακόμη και από «χέρια κάθε τρίτου» λέει η αγωγή). Το επιχείρημα των κληρονόμων, η ηθική βλάβη που υφίσταται ο συγγραφέας και ζωγράφος Φώτης Κόντογλου, ο οποίος (λένε) δεν θα επέτρεπε ποτέ να γίνει κόμικ, καθώς και η παραβίαση των δικών τους ηθικών και περιουσιακών δικαιωμάτων. Το αίτημα για ασφαλιστικά μέτρα απορρίφθηκε στις 19 Μαΐου, η δίκη όμως γίνεται αύριο το πρωί στα Δικαστήρια της Ευελπίδων. Στο μεταξύ, στο avaaz συγκεντρώνονται υπογραφές υπέρ του Soloùp, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που έχουν εκφράσει δημόσια τη συμπαράστασή τους.
Το γεγονός θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για μια μεγάλη συζήτηση περί κληρονόμων και πνευματικών δικαιωμάτων, για το πώς πολύ συχνά οι ιδεοληψίες ή η απληστία των κληρονόμων στερούν από καλλιτέχνες τη δυνατότητα να εμπνευστούν και να δουλέψουν πάνω στα έργα άλλων, προγενέστερων καλλιτεχνών. Να παίξουν μ’ αυτά, να τα αναστρέψουν, να αντλήσουν από το υλικό τους νέα νοήματα και μορφές. Ωστόσο, στην παρούσα περίπτωση θα πρέπει να επισημάνει κανείς ότι το «Αίβαλί» του Soloùp σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μεταφορά του έργου του Κόντογλου στη μορφή του graphic novel. Μεταξύ των 448 σελίδων του βιβλίου του, συναντά κανείς ένα ολιγοσέλιδο απόσπασμα του βιβλίου του Κόντογλου για το Αϊβαλί και κάποια σχέδια φανερά εμπνευσμένα από δικά του. Αντίθετα, το «Αϊβαλί» του αποτελεί προϊόν χρόνων έρευνας και παθιασμένης αναζήτησης τεκμηρίων και αναμνηστικών, με σκοπό να παρουσιάσει το Αίβαλί του τότε και του σήμερα, της αλλοτινής ευημερίας και αργότερα της μικρασιατικής καταστροφής, των ταγμάτων εργασίας, της Συνθήκης της Λωζάννης, της ανταλλαγής πληθυσμών, του εκπατρισμού. Μεταξύ των πηγών του είναι και τα 4 βιβλία που χρησιμοποιεί και αναφέρει όπως όφειλε: το «Αϊβαλί η πατρίδα μου» του Φώτη Κόντογλου (εκδ. Αγκυρα), το «Νούμερο 31328» και το «Μικρασία Χαίρε» του Ηλία Βενέζη, στο οποίο ο συγγραφέας συμπεριλαμβάνει την καταγραφή της αδερφής του Αγάπης Βενέζη - Μολυβιάτη (Εστία) και «Τα παιδιά του πολέμου» του Αχμέτ Γιορουλμάζ (εκδ. Ωμέγα).
Σε του ανάρτηση στο μπλογκ του, ο Soloùp γράφει:
«Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ «ΑΪΒΑΛΙ» ΕΦΤΑΣΕ:
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 12/6/2015, ώρα 09:00 κτίριο 5, Σχολή Ευελπιδων
Ο κύριος Φώτης Μαρτίνος και ο αδελφός του Παναγιώτης, ετοιμάζονται να γιορτάσουν το “Έτος Κόντογλου” με την απαγόρευση ενός βιβλίου που μιλάει (και) για τον Κόντογλου. Συγκεκριμένα ζητάει την συντηρητική κατάσχεση όλων των αντιτύπων, ακόμα και από “χέρια κάθε τρίτου” (κρύψτε καλά τα “Αϊβαλιά” σας), καθώς και κάθε μέσου που χρησιμεύει για την αναπαραγωγή του, όπως ψηφιακά αρχεία, δισκέτες κλπ. Επίσης να απαγορευτεί η εκτύπωση, η διάθεση και η κυκλοφορία στο μέλλον με την απειλή ποινής ύψους 3.000 ευρώ για κάθε περίπτωση “μη συμμόρφωσής” μας.
Ο κύριος Φώτης Μαρτίνος υπερασπιζόμενος τα …ηθικά και περιουσιακά του δικαιώματα, πριν λίγο καιρό και παρουσία 6-7 ανθρώπων (και δικηγόρου) ζητούσε ανερυθρίαστα ένα “εφάπαξ ποσό” (ηθικής;) αποζημίωσης “για να μην εμπλέκεται” στην δημιουργική μου δραστηριότητα με ποσοστά. Αργότερα μέσω της δικηγόρου του ζητούσε 20.000 (ηθικά;) ευρώ! Μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος στον Τύπο και το διαδίκτυο και την γενικότερη κατακραυγή, ο κύριος Φώτης Μαρτίνος διαρρηγνύει τα ιμάτιά του ότι δεν ήταν τα χρήματα ο σκοπός. Λίγο πριν από τις παράλογες απαιτήσεις του κυρίου Μαρτίνου, ουσιαστικά είχαμε συμφωνήσει σε όλα για τον τρόπο που θα έπρεπε να κυκλοφορεί το βιβλίο (με πρόσθετη αναφορά στην εισαγωγή για τον Φώτη Κόντογλου και την προσθήκη στο παράρτημα του βιβλίου αναλυτικού καταλόγου με αναφορές στα έργα του Κόντογλου από τα οποία εμπνέονται τα δικά μου). Αφού πλέον δεν είναι τα χρήματα ο σκοπός, υπάρχει ήδη συμφωνία και εφ’ όσον κατά γενική ομολογία αναγνωστών και ειδικών (συγγραφέων, φιλολόγων, πανεπιστημιακών, εικαστικών κλπ.) δεν προσβάλλεται με κανέναν τρόπο ο Φώτης Κόντογλου από το έργο μου, τον καλώ δημόσια να σταματήσει έστω και την τελευταία στιγμή αυτήν την απαράδεκτη, άδικη, εγωιστική και προσβλητική επίθεση απέναντι στο “Αϊβαλί”.
Αν όχι, θα είμαι αύριο το πρωί στην Ευελπίδων έτοιμος να υπερασπιστώ, όπως οφείλω με αξιοπρέπεια, το βιβλίο μου.
Ευχαριστούμε θερμά όλους αυτούς που συμπαραστάθηκαν και συμπαραστέκονται στο “Αϊβαλί” με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. Στις πάνω από 1.000 υπογραφές που μαζεύτηκαν μέσω του AVAAZ.org σε λιγότερο από μια εβδομάδα και στις εκατοντάδες επώνυμες υπογραφές από συγγραφείς, πανεπιστημιακούς, φιλόλογους, άλλους κληρονόμους, καλλιτέχνες, εικαστικούς, καθηγητές, πολιτικούς, δημοσιογράφους, γελοιογράφους, δημιουργούς κόμικς και τόσους άλλους που στέκονται στο πλάι μας, απέναντι σε αυτήν την επίθεση.
Η δίκη δεν είναι μόνο για το “Αϊβαλί”. Είναι για το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης στην τέχνη, χωρίς την κηδεμονία “ηθικών” ή άλλων αιτιάσεων. Ας κριθεί το «Αϊβαλί» γι’ αυτό που είναι: ως έντεχνος λόγος και ως αισθητική της εικόνας. Όχι να λογοκριθεί ως “ανήθικο και προσβλητικό” ανοσιούργημα στις αίθουσες δικαστηρίων».
Ελπίζουμε η αυριανή δίκη να έχει αίσιο τέλος για τον δημιουργό και το βιβλίο του.
