«Σαν βγω απ’ αυ­τή τη φυ­λα­κή, η ί­δια φυ­λα­κή θα με πε­ρι­μέ­νει», θα μπο­ρού­σε να σκε­φθεί έ­νας κρα­τού­με­νος που λαμ­βά­νει τα­κτι­κή ά­δεια για ο­λι­γοή­με­ρη α­που­σία α­πό το χώ­ρο στον ο­ποίο ε­κτίει μια ποι­νή κα­τά της προ­σω­πι­κής ε­λευ­θε­ρίας του. Και θα μπο­ρού­σε να α­πα­ντά στη σκέ­ψη αυ­τή ε­πι­λέ­γο­ντας να μην ε­πι­στρέ­ψει στο κα­τά­στη­μα κρά­τη­σης α­πό το ο­ποίο βγή­κε νό­μι­μα. Τό­τε θα ε­πέ­φε­ρε σο­βα­ρό πλήγ­μα στην ε­μπι­στο­σύ­νη, την ο­ποία του έ­δει­ξε το αρ­μό­διο συλ­λο­γι­κό όρ­γα­νο της φυ­λα­κής. Στη σπά­νια (ό­πως δεί­χνουν τα δια­θέ­σι­μα στοι­χεία) αυ­τή πε­ρί­πτω­ση ο κρα­τού­με­νος θεω­ρεί­ται δρα­πέ­της χω­ρίς να έ­χει ε­ξου­δε­τε­ρώ­σει τα τε­χνη­τά ε­μπό­δια που ορ­θώ­νει ο χώ­ρος του ε­γκλει­σμού του. Επο­μέ­νως, κα­νέ­να θέ­μα ως προς την ε­πάρ­κεια των κα­νό­νων και των μέ­σων α­σφά­λειας της φυ­λα­κής δεν (μπο­ρεί να) τί­θε­ται σε ο­ποια­δή­πο­τε πε­ρί­πτω­ση μη έ­γκαι­ρης και ε­κού­σιας ε­πι­στρο­φής α­δειού­χου κρα­του­μέ­νου σ’ αυ­τήν. Κοι­νή λο­γι­κή; Τα δε­δο­μέ­να δεί­χνουν ό­τι η α­πά­ντη­ση εί­ναι αρ­νη­τι­κή του­λά­χι­στον για τους ι­θύ­νο­ντες: η μη ε­πι­στρο­φή ε­νός κρα­του­μέ­νου α­πό ά­δεια ε­γεί­ρει ζη­τή­μα­τα ελ­λείμ­μα­τος του κα­θε­στώ­τος α­σφά­λειας, που υ­πο­στη­ρί­ζε­ται ό­τι πρέ­πει να κα­λυ­φθεί ά­με­σα με τη λει­τουρ­γία ε­νός κα­τα­στή­μα­τος κρά­τη­σης με υ­ψη­λές προ­δια­γρα­φές στον το­μέα αυ­τό.

Μα­ντι­κές ι­κα­νό­τη­τες

Όταν έ­νας α­δειού­χος κρα­τού­με­νος «δο­κι­μα­στεί» μια ή πε­ρισ­σό­τε­ρες φο­ρές ε­πι­λέ­γο­ντας την ο­δό της έ­γκαι­ρης και ε­κού­σιας ε­πι­στρο­φής «στη φυ­λα­κή που τον πε­ρι­μέ­νει», δι­καιώ­νει τα μέ­λη του συλ­λο­γι­κού ορ­γά­νου που εί­ναι αρ­μό­διο για τη χο­ρή­γη­ση της ά­δειας και ε­πι­βε­βαιώ­νει την ε­κτί­μη­σή τους ό­τι μπο­ρούν να τον ε­μπι­στεύο­νται ε­ξα­κο­λου­θώ­ντας να του χο­ρη­γούν ά­δειες. Εύ­λο­γο; Οι ι­θύ­νο­ντες δια­φω­νούν. Κα­τά την ά­πο­ψή τους, τα μέ­λη του αρ­μό­διου συμ­βου­λίου δεν εί­ναι ει­σαγ­γε­λέ­ας, διευ­θυ­ντής και κοι­νω­νι­κός λει­τουρ­γός, αλ­λά μά­ντεις οι ο­ποίοι έ­χουν την ι­κα­νό­τη­τα να προ­βλέ­ψουν ό­τι ο μέ­χρι κά­ποια στιγ­μή α­δειού­χος κρα­τού­με­νος και με­τέ­πει­τα δρα­πέ­της δεν έ­πρε­πε να λά­βει το «διά­λειμ­μα» ε­λευ­θε­ρίας που προ­βλέ­πει ο νό­μος. Έτσι, κα­λού­νται να λο­γο­δο­τή­σουν για την α­νε­πάρ­κειά τους στον το­μέα της μα­ντι­κής και να ε­ξη­γή­σουν την α­δυ­να­μία τους να ει­κά­σουν ό­τι ο έ­ξι φο­ρές συ­νε­πής α­δειού­χος, δεν θα α­κο­λου­θή­σει τον δρό­μο της ε­πι­στρο­φής την έ­βδο­μη φο­ρά.

«Το ευερ­γέ­τη­μα  της ά­δειας των κρα­του­μέ­νων, που προ­βλέ­πε­ται α­πό τους ευ­ρω­παϊκούς  σω­φρο­νι­στι­κούς κα­νό­νες και τον Σω­φρο­νι­στι­κό Κώ­δι­κά μας,  δεν μπο­ρεί να με­τα­τρέ­πε­ται σε μέ­σο αμ­φι­σβή­τη­σης των θε­σμών της χώ­ρας και  υ­πο­νό­μευ­σης της α­ντε­γκλη­μα­τι­κής πο­λι­τι­κής της. Επα­νε­ξε­τά­ζου­με το ό­λο νο­μο­θε­τι­κό πλαί­σιο  χο­ρή­γη­σης α­δειών σε κα­τά­δι­κους και ει­δι­κά της συ­γκε­κρι­μέ­νης κα­τη­γο­ρίας κρα­του­μέ­νων», δια­βά­ζου­με στο δελ­τίο τύ­που της 7ης Ια­νουα­ρίου 2014 με δη­λώ­σεις του υ­πουρ­γού Δι­καιο­σύ­νης, Δια­φά­νειας και Ανθρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των. Ο κυ­βερ­νη­τι­κός εκ­πρό­σω­πος συ­μπλή­ρω­σε: «Οι κα­τα­δι­κα­σμέ­νοι τρο­μο­κρά­τες δεν πρέ­πει να α­ντι­με­τω­πί­ζο­νται ό­πως οι α­πλοί κρα­τού­με­νοι».

Ποιος αμ­φι­σβη­τεί τους θε­σμούς;

Πέ­ραν της α­νοι­κτής συ­ζή­τη­σης για τη φύ­ση του θε­σμού της ά­δειας των κρα­του­μέ­νων, που α­πο­τε­λεί έ­να α­πό τα πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά αλ­λά και σπά­νια δείγ­μα­τα προ­σα­να­το­λι­σμού της ποι­νι­κής κα­τα­στο­λής σε το­μείς στους ο­ποίους το τι­μω­ρη­τι­κό στοι­χείο δεν έ­χει το προ­νό­μιο της α­πο­κλει­στι­κό­τη­τας, θα συμ­φω­νή­σου­με α­πο­λύ­τως με το έ­να σκέ­λος της δή­λω­σης του υ­πουρ­γού Δι­καιο­σύ­νης. Εί­ναι α­νε­πί­τρε­πτο οι ά­δειες να χρη­σι­μο­ποιού­νται με τον τρό­πο που πε­ρι­γρά­φει. Το ε­ρώ­τη­μα ό­μως εί­ναι ποιος αμ­φι­σβη­τεί τους θε­σμούς και υ­πο­νο­μεύει την α­ντε­γκλη­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή: έ­νας α­δειού­χος κρα­τού­με­νος που δεν ε­πι­στρέ­φει στη φυ­λα­κή ή ε­κεί­νοι οι ο­ποίοι εκ­με­ταλ­λεύο­νται την ε­πι­λο­γή του και την με­τα­τρέ­πουν σε ε­πι­χεί­ρη­μα για την αυ­στη­ρο­ποίη­ση του κα­θε­στώ­τος κρά­τη­σης και την ει­σα­γω­γή πε­ριο­ρι­στι­κών μέ­τρων; Ένας δρα­πέ­της ή ε­κεί­νοι οι ο­ποίοι εν θερ­μώ α­να­φέ­ρο­νται σε «συ­γκε­κρι­μέ­νη κα­τη­γο­ρία κρα­του­μέ­νων»( τρο­μο­κρα­τών ή άλ­λων) που δεν έ­χει δη­μιουρ­γη­θεί πο­τέ, δε­δο­μέ­νου ό­τι με­τά την έ­ναρ­ξη ι­σχύος του Σω­φρο­νι­στι­κού Κώ­δι­κα δεν έ­χει εκ­δο­θεί κα­νέ­να προ­ε­δρι­κό διά­ταγ­μα που α­παι­τεί­ται α­πό τον ί­διο τον Σω­φρο­νι­στι­κό Κώ­δι­κα για αυ­τόν τον σκο­πό; Ένας ι­σο­βί­της που ε­πι­λέ­γει την πα­ρα­νο­μία ή ε­κεί­νοι οι ο­ποίοι δια­χω­ρί­ζουν αυ­θαί­ρε­τα τους κρα­του­μέ­νους σε «α­πλούς» και «κα­τα­δι­κα­σμε­νους τρο­μο­κρά­τες»;

Ο θε­σμός των α­δειών έ­χει πο­λέ­μιους και υ­πο­στη­ρι­κτές. Οι πρώ­τοι ε­πι­μέ­νουν να α­γνοούν ό­τι το με­γά­λο «ε­πί­τευγ­μα» των αυ­στη­ρο­ποίη­σεων της ποι­νι­κής κα­τα­στο­λής εί­ναι οι α­σφυ­κτι­κά γε­μά­τες φυ­λα­κές – αν­θρω­πα­πο­θή­κες. Αρνού­νται να δε­χτούν ό­τι το με­γά­λο «ε­πί­τευγ­μα» της α­πο­θή­κευ­σης αν­θρώ­πων στις φυ­λα­κές εί­ναι η ό­ξυν­ση των ε­ντά­σεων και η αύ­ξη­ση της εκ­με­τάλ­λευ­σης με­τα­ξύ των κρα­του­μέ­νων, συν­θή­κες που ευ­νοούν την κά­θε εί­δους πα­ρα­νο­μία. Οι δεύ­τε­ροι ο­φεί­λουν να α­να­δεί­ξουν το τε­λευ­ταίο στοι­χείο και να πεί­σουν ό­τι υ­πό αυ­τούς τους ό­ρους η ποι­νι­κή κα­τα­στο­λή και οι φυ­λα­κές εί­ναι μό­νο κα­τ’ ε­πί­φα­σιν μη­χα­νι­σμοί κοι­νω­νι­κής προ­στα­σίας.

*Ο Ν. Κ. Κου­λού­ρης εί­ναι ε­πί­κου­ρος κα­θη­γη­τής στο τμή­μα Κοι­νω­νι­κής Διοί­κη­σης και Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης του Δη­μο­κρί­τειου πα­νε­πι­στη­μίου Θρά­κης.