Η οριακή νίκη του SPD στη Γερμανία προσθέτει άλλη μια ευρωπαϊκή χώρα σ’ αυτόν τον κατάλογο, αφού οι σοσιαλδημοκράτες θα σχηματίσουν κατά πάσα πιθανότητα κυβέρνηση με τους Πράσινους (Grünen) και τους φιλελεύθερους (FDP). Επανακάμπτει λοιπόν η Σοσιαλδημοκρατία; Μήπως θα πρέπει να πανηγυρίσουμε, όπως κάνουν μερικοί τελευταίως, προεξοφλώντας συμπράξεις ΣΥΡΙΖΑ-ΚΙΝΑΛ;
Ούτε το ένα έχει βάση, ούτε το άλλο. Πρώτα απ’ όλα, η σωστή ερώτηση που πρέπει να ρωτήσει κανείς είναι αν έπεισαν τους Γερμανούς ψηφοφόρους τα ψήγματα κοινωνικών παροχών που υποσχέθηκε το SPD ή το κεντρώο, «πραγματιστικό» προφίλ του Όλαφ Σολτς, που προοιωνίζεται τη συνέχιση της πολιτικής της Μέρκελ. Ο Σολτς μπορεί να είναι ενεργό μέλος του SPD απ’ τα 17 του, αλλά δεν αποτελεί την επιτομή του κλασσικού (δηλαδή αριστερού) σοσιαλδημοκράτη -οι κακές γλώσσες τον περιγράφουν ως τσιρλίντερ του αλήστου μνήμης καγκελάριου Σρέντερ. Η υποψηφιότητά του αποτέλεσε μια πονηρή επιλογή του SPD, ενός κόμματος που έχει από καιρό αποστασιοποιηθεί από την παραδοσιακή Σοσιαλδημοκρατία. Ψηφίζοντάς τον, οι κεντροδεξιοί ψηφοφόροι μπορούσαν να είναι ήσυχοι ότι, παρότι το προφίλ της κυβέρνησης ενδεχομένως θα αλλάξει, η μέχρι τώρα πολιτική της συγκυβέρνησης CDU-SPD δεν πρόκειται να μεταβληθεί. Μια κάποια αλλαγή της κυβερνητικής εικόνας μετά την αποχώρηση της Μέρκελ μπορεί και να ήταν επικοινωνιακά (ή συμβολικά) απαραίτητη.
Η στροφή των Γερμανών ψηφοφόρων προς τα δεξιά μάλλον παρά προς τα αριστερά φαίνεται από διάφορα στοιχεία. Το ένα είναι η ενδυνάμωση των φιλελεύθερων, οι οποίοι μάλιστα σημείωσαν εντυπωσιακά κέρδη στους νέους. Το άλλο είναι η άνοδος των Πρασίνων, που δεν πρέπει να μας δημιουργεί μια πρόωρη ευφορία. Το κόμμα αυτό έχει περάσει από σαράντα κύματα. Ξεκινώντας από ριζοσπαστικές θέσεις εξελίχθηκε σε εταίρο του Σρέντερ και έπαιξε πολύ αρνητικό ρόλο στην επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία. Η συμπεριφορά του πιο προβεβλημένου στέλεχους του εκείνη την περίοδο, του διαβόητου Γιόσκα Φίσερ, έχει καταγραφεί ως κορυφαίο παράδειγμα πολιτικού κυνισμού στη μεταπολεμική Γερμανία. Σήμερα, οι Γερμανοί Πράσινοι είναι ένα κόμμα εντελώς συστημικό. Η δε επιτηδευμένη έμφαση που δίνουν στα περιβαλλοντολογικά ζητήματα αποτελεί μια συνθήκη που μάλλον συντηρητικοποιεί παρά ριζοσπαστικοποιεί τη γερμανική κοινωνία. Οι Πράσινοι «κλέβουν» από παντού και ιδιαίτερα από την Αριστερά, το Die Linke, προβάλλοντας μια ατζέντα νομιμοποιημένης και αποδεκτής αντι-συστημικότητας, που είναι στην πραγματικότητα συστημικότερη των συστημικών.
Τα πράγματα στη Γερμανία θα ήταν εντελώς διαφορετικά εάν το Die Linke είχε συγκρατήσει (ή επαυξήσει) το 11.9% που είχε πάρει κάποτε στις εκλογές. Θα έπαιζε τότε τον ρόλο που παίζουν σήμερα οι φιλελεύθεροι -απ’ την ανάποδη. Δυστυχώς όμως, το Die Linke εισέπραξε απογοητευτικά ποσοστά στις εκλογές. Με 4.9% και μείωση της κοινοβουλευτικής του δύναμης κατά 30 (από τις 69) έδρες στην ομοσπονδιακή βουλή, οι δυνατότητες που έχει πλέον να επηρεάσει τα πράγματα είναι μηδαμινές.
Ο συστημικός τύπος παρουσιάζει το Die Linke ως μια ανυπόληπτη «άκρα Αριστερά», που έλκει την καταγωγή από το κόμμα του Έριχ Χόνεκερ και περιέχει έξαλλες συνιστώσες, που δρουν στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας. Όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Η πορεία του Die Linke αντικατοπτρίζει όλα τα προβλήματα που αντιμετώπισε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η μετακομμουνιστική Αριστερά, στην προσπάθειά της να ξεπεράσει το άγος του «υπαρκτού σοσιαλισμού», διατηρώντας ταυτόχρονα ένα αριστερό στίγμα.
Το Die Linke προέκυψε πράγματι με διαδοχικές μεταμορφώσεις και διαφοροποιήσεις του ανατολικογερμανικού κόμματος SED. Όμως, στη σημερινή του μορφή, δεν έχει καμία σχέση με το μόρφωμα που κυβερνούσε στην ανατολική Γερμανία. Καθοριστική σε αυτή την αλλαγή υπήρξε η σύμπραξη των Γερμανών κομμουνιστών με την ομάδα του Όσκαρ Λαφοντέν, που αποσκίρτησε από το SPD όταν κατάλαβε ότι υπό την ηγεσία του Σρέντερ οι σοσιαλδημοκράτες μετατοπίζονταν σε καθαρά νεοφιλελεύθερες θέσεις. Έκτοτε, η γερμανική Αριστερά έκανε μεγάλα βήματα, τόσο στη συγκρότηση του ίδιου του κόμματός της όσο και στην επεξεργασία μιας νέας ατζέντας. Με εξαίρεση την εξωτερική πολιτική, που θα τη συζητήσουμε αμέσως μετά, το Die Linke δεν διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη, δηλαδή τους Podemos, το Bloco και τον (πρώιμο) ΣΥΡΙΖΑ.
Η γερμανική Αριστερά συγκυβερνά σε μερικά κρατίδια και πόλεις της Γερμανίας, υποστηρίζεοντας την αύξηση της δημόσιας δαπάνης για την Παιδεία, τον Πολιτισμό και τις Υποδομές και διεκδικώντας την πιο αυστηρή φορολόγηση των μεγάλων επιχειρήσεων. Η αύξηση του κατώτατου μισθού, η αποκέντρωση της οικονομίας, η αντίσταση στις αποκρατικοποιήσεις, η εξασφάλιση στέγης και γενικότερα η προστασία των χαμηλών εισοδημάτων με διάφορους τρόπους συμπληρώνουν την ατζέντα της, όπως θα περίμενε κανείς για ένα σοβαρό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
Τρία θέματα στην πολιτική του Die Linke ενοχλούν ωστόσο τις ευρωπαϊκές ελίτ. Το πρώτο και κύριο είναι η θέση του για διεθνή αφοπλισμό, που κάποτε συμπυκνωνόταν στην πρόταση για αντικατάσταση του ΝΑΤΟ με έναν οργανισμό ασφαλείας που θα περιλαμβάνει και τη Ρωσία. Το δεύτερο είναι η πάγια θέση του για τη διαγραφή των χρεών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και το τρίτο είναι η επιμονή του στην επεξεργασία νέας πολιτικής με προσήλωση στη μαρξιστική θεωρία. Αυτά ακριβώς επικαλέστηκε η γερμανική Χριστιανοδημοκρατία για να εκφοβίσει τους ψηφοφόρους (αλλά και τον Σόλτς) προεκλογικά με το επιχείρημα ότι τυχόν συμμετοχή του Die Linke σε κυβερνητικό σχήμα θα υπονόμευε τις διεθνείς σχέσεις και τις στρατηγικές συμμαχίες της χώρας. Βεβαίως, μετά τις εκλογές, αυτό το σενάριο ακυρώθηκε εκ των πραγμάτων.
Το Die Linke δεν θα ήταν βέβαια ένα αυθεντικό κόμμα της Αριστεράς αν είχε μείνει αλώβητο από την αρρώστια που κατατρύχει τον χώρο από γεννήσεώς του: τις έριδες και τις προσωπικές στρατηγικές. Για παράδειγμα: ένα από τα πιο προβεβλημένα στελέχη του Die Linke, η ατίθαση Ζάρα Βάγκενκνεχτ, αποφάσισε πριν μερικά χρόνια να δημιουργήσει μια «κίνηση» πέραν των ορίων του κόμματος (Aufstehen), με σκοπό την ώσμωση με άλλους πολιτικούς χώρους και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας απέναντι στην άνοδο της ακροδεξιάς. Η πρωτοβουλία θα ήταν εξαιρετική, αν δεν λειτουργούσε αποστασιοποιητικά προς το κόμμα, δεν είχε συμπαρασύρει τον Λαφοντέν σε διάφορα αρητ' αθέμιτα και αν η ίδια η Βάγκενκνεχτ δεν είχε διολισθήσει σε μια αντι-μεταναστευτική ρητορική, που προκαλεί τουλάχιστον αμηχανία στους συντρόφους της. (Σκεφτείτε την περίπτωση της Αφροδίτης Μάνου εις τα καθ’ ημάς.) Προφανώς, η εσωστρέφεια και η ασάφεια του Die τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με την παραπλανητική πολιτική των Πρασίνων, οδήγησαν στο απογοητευτικό αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών.
Μ’ αυτά και με τ’ άλλα, δικαιούται κανείς να ρωτήσει ποιο θα είναι το μέλλον της Αριστεράς την επόμενη δεκαετία στην Ευρώπη. Οι αριστερές δυνάμεις στη Γαλλία, την Ιταλία και τώρα τη Γερμανία έχουν κυριολεκτικά εκμηδενιστεί. Παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ, που βρίσκεται σε μεταβατική φάση, και οι Podemos, που μάλλον έχουν αρχίσει να φυλλορροούν. Κλασσικά ΚΚ δεν υφίστανται πλέον ως μαζικές και πολιτικά δραστικές οντότητες σχεδόν πουθενά.
Το ερώτημα που μας απασχολεί έχει νόημα και δεν εκφράζει απαραίτητα τον πολιτικό σωβινισμό, που λίγο-πολύ χαρακτηρίζει όλες τις παρατάξεις. Όσο διευρύνονται οι ανισότητες, εντείνονται οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί και εξακολουθεί να χρονίζει το περιβαλλοντολογικό πρόβλημα, οι κοινωνικές εντάσεις δεν θα βρίσκουν πλέον πολιτική έκφραση και διέξοδο. Ένα βήμα πιο εκεί παραμονεύει ο κίνδυνος του ακροδεξιού λαϊκισμού, που πρώτοι από όλους οι Γερμανοί γνωρίζουν από πρώτο χέρι.
Να βαφτίσουμε το ψάρι κρέας, να σκεφτούμε την πιθανότητα μιας Ε’ Διεθνούς ή να υποθέσουμε ότι το θέμα θα λυθεί σε μια… πανευρωπαϊκή διάσκεψη κορυφής υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Προσοχή: μερικοί αγγέλοι είναι χάρτινοι!!
