Στις 13 Μαΐου του 1990, στο Ζάγκρεμπ της τότε Γιουγκοσλαβίας, ήταν να διεξαχθεί ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, μεταξύ της τοπικής Ντιναμό και του Ερυθρού Αστέρα Βελιγραδίου. Αυτό όμως που έγινε εκείνο το απόγευμα, ήταν μόνο η έναρξη του πολέμου που θα διέλυε την ενωμένη Γιουγκοσλαβία και θα έβαζε φωτιά στα Βαλκάνια. Η πρώτη πράξη εκείνου του πολέμου "παίχτηκε" στο καταραμένο στάδιο Μάξιμιρ του Ζάγκρεμπ. Στον αγωνιστικό χώρο ουδέποτε κύλησε η μπάλα και ουδέποτε έτρεξαν οι ποδοσφαιριστές. Επί 70 λεπτά, ο αγωνιστικός χώρος είχε μετατραπεί στο πρώτο πεδίο μάχης μεταξύ Σέρβων και Κροατών. Για την ιστορία, αρχηγός των σέρβων οπαδών ήταν ο διαβόητος Αρκάν.
Έξω από το Μάξιμιρ, αργότερα στήθηκε ένα γλυπτό που έφερε την επιγραφή-αφιέρωση: "Στους οπαδούς της Ντιναμό που ξεκίνησαν τον πόλεμο με τη Σερβία σε αυτό το γήπεδο στις 13 Μαίου 1990”. Κι όμως σε κανέναν δεν προκάλεσε έκπληξη όσα έγιναν εκείνο το απόγευμα. Το κλίμα άλλωστε είχε ήδη διαμορφωθεί. Επί χρόνια οι εθνικιστικές έριδες ζυμωνόταν στην πρώην Γιουγκοσλαβία και εκφράστηκαν εύκολα μέσα από το ποδόσφαιρο. Στις κερκίδες πλέον δεν σηκωνόταν μόνο οι σημαίες των ομάδων, άλλα οι σημαίες των ομόσπονδων κρατών και θρησκευτικά λάβαρα. Η ποδοσφαιρική αντιπαλότητα μετεξελίχθηκε σε εθνικό μίσος. Το ποδόσφαιρο και οι κερκίδες των γηπέδων αποδείχθηκαν τα καλύτερα σχολεία του εθνικισμού.
Σε κάποιο γήπεδο άλλωστε "παίχτηκε" και το τελευταίο επεισόδιο της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας αλλά και το πρώτο επεισόδιο του"ξηλώματος" της. Το Ευρωμπάσκετ του 1991, στη Ρώμη, ήταν σε εξέλιξη όταν άρχισαν οι πολεμικές συγκρούσεις. Ο σλοβένος Γιούρι Ζντοβτς αποχωρεί απο την ομάδα της Γιουγκοσλαβίας στη μέση του τουρνουά. Το ίδιο δίλημμα έχουν ο Κούκοτς, ο Ράτζα, ο Βράνκοβιτς και οι άλλοι κροάτες άλλα αποφασίζουν να μείνουν μέχρι το τέλος μαζί με τον Ντίβατς και τον Πάσπαλι για να"παίξουν" την τελευταία πράξη του Γιουγκοσλαβικού έργου.
Εικοσιπέντε χρόνια μετά, τα γήπεδα των Βαλκανίων φαίνεται να έχουν εξελιχθεί σε... πανεπιστήμια του εθνικού μίσους. Στα γήπεδα άλλωστε, εξ ορισμού, διαμορφώνονται πάντα οι συνθήκες ώστε να συγκρουστούν δυο ομάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Τι καλύτερο πεδίο λοιπόν για να βρει εφαρμογή κάθε εθνικιστική πολιτική και “ιδεοληψία"; Εκεί, μπορεί άνετα να κοντραριστεί ο αλβανικός αλυτρωτισμός που καλλιεργεί μια μερίδα των γειτόνων μας με τον ιστορικά έντονο σερβικό πατριωτισμό που δεν θέλει πολύ για να μετατραπεί σε εθνικισμό, ενώ την ίδια στιγμή, μέσα σε ένα γήπεδο, ρουμάνοι και ούγγροι, μπορούν να βρουν άνετα όλα όσα τους χωρίζουν. Όπως άλλωστε κι εμείς οι έλληνες με τους τούρκους ή τους αλβανούς.
Εδώ και δυο μήνες, τα Βαλκανικά γήπεδα στη κυριολεξία βράζουν και δεν είναι πολύ δύσκολο, το καυτό εθνικιστικό ζουμί να γλιστρήσει απο τις κερκίδες και να πνίξει τους δρόμους των πόλεων.Η αρχή έγινε στο Βουκουρέστι με τα επεισόδια ούγγρων και ρουμάνων χούλιγκανς, με φόντο την αυτονομία της μαγυάρικης κοινότητας στην ανατολική Τρανσυλβανία. Συνεχίστηκε στο Βελιγράδι, όπου ένα ελικοπτεράκι με τη σημαία της Μεγάλης Αλβανίας, και οι πύρινες εθνικιστικές δηλώσεις του κατά τα άλλα"ευρωπαιστή" αλβανού πρωθυπουργού, έφεραν Αλβανία και Σερβία ένα βήμα πριν το πόλεμο. Το τρίτο επεισόδιο του νέου βαλκανικού δράματος ήταν και το δραματικότερο. Ένας σέρβος φίλαθλος νεκρός, μετά τον αγώνα μπάσκετ της Γαλατάσαρι με τον Ερυθρό Αστέρα.
Εικοσιπέντε χρόνια μετά το Μάξιμιρ, ένας ακόμη αγώνας, μπάσκετ αυτή τη φορά, φαίνεται να έχει ένα εφιαλτικό ραντεβού με την ιστορία. Στις 19 Δεκεμβρίου, διεξάγεται στην Κωνσταντινούπολη, ο αγώνας μπάσκετ της Ευρωλίγκας, μεταξύ της Γαλατασαράι και του Ολυμπιακού. Ήδη, διαβάζουμε ότι οι έλληνες οπαδοί σχεδιάζουν να ταξιδέψουν στην Πόλη μαζί με τους "αδελφούς ορθόδοξους" οπαδούς του Ερυθρού Αστέρα για να πάρουν όλοι μαζί, μια χριστιανική εκδίκηση από τους αλλόθρησκους Τούρκους,για τον φόνο του οπαδού της σέρβικης ομάδας. Στο διαδίκτυο διαβάζουμε επίσης ότι καλούν και τους "αδελφούς" (κι επίσης ορθόδοξους) οπαδούς της ΤΣΣΚΑ Μόσχας ενώ στην Τουρκία, φαίνεται, να συμμαχούν στο πλάι των οπαδών της Γαλατά, ακόμα και οι αιώνιοι αντίπαλοι τους, οπαδοί της Φενέρμπαχτσέ και της Μπεσίκτας, ως σαν να ετοιμάζονται να αμυνθούν εναντίον της εισβολής των "απίστων".
Κι αν το Μάξιμιρ οδήγησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, το Αμπντί Ιπεκτσί της Πόλης, έδρα της Γαλατασαράι, μοιάζει ικανό να οδηγήσει σε νέους Βαλκανικούς πολέμους. Και κάτι τέτοιο θα είναι ιστορικά ειρωνικό, μιας και το γήπεδο πήρε το όνομα του από μια εμβληματική αντίφασιστική μορφή, τον φιλειρηνιστή τούρκο δημοσιογράφο που δολοφονήθηκε από τους εθνικιστές Γκρίζους Λύκους. Το κλίμα έχει αρχίσει ήδη να καλλιεργείται. Και με την ευθύνη των κυβερνήσεων. Στα Τίρανα ο προοδευτικός Ράμα αποδεικνύεται οπαδός της ιδέας της Μεγάλης Αλβανίας, στην Άγκυρα ο Ερντογάν εισάγει λιγότερη δημοκρατία και περισσότερο φανατισμό και εθνικές ανασφάλειες και στην Αθήνα ο Α. Σαμαράς κυβερνά με... Μπαλτάκους και χαϊδεύει τα αυτιά των χρυσαυγιτών, με την βοήθεια και μέρους του Τύπου. Οι βαλκανικές πολιτικές ηγεσίες πρέπει να κάνουν τώρα την ιστορική επιλογή.Ή θα αφήσουν τα Βαλκάνια να βυθιστούν στο σκοτάδι του εθνικισμού και πάλι ή θα προωθήσουν μια διαφορετική πολιτκή σχέσεων και συνεργασιών ρεαλιστική, εφικτή και αναγκαία.
Υ.Γ. Ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, τι λέει και κυρίως τι κάνει για όλα αυτά;
* Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
