«Και να αδερφέ μου που μάθαμε
να κουβεντιάζουμε ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα,
δεν χρειάζονται περισσότερα».
Oι στίχοι του Ρίτσου αποδίδουν το κλίμα που υπήρχε με την κήρυξη της δικτατορίας. Γιατί το πρώτο που επιδίωξε και κατάφερε η δικτατορία ήταν να μην μπορούμε να μιλήσουμε με τους συντρόφους μας, να αγκαλιαστούμε και να πορευτούμε σε πορείες, σε διαδηλώσεις, σε διεκδικήσεις. Να πάψουμε να υπερασπιζόμαστε ως περήφανος λαός το δικαίωμα που μας έδινε το τελευταίο άρθρο του Συντάγματος. Το 114.
Να μην μπορούμε να ασκήσουμε και το πιο απλό και καθημερινό δημοκρατικό μας δικαίωμα: να μπορούμε να συναντιόμαστε πάνω από 5 άτομα. Σκεφτόμασταν αν πρέπει… να μιλήσουμε, να χαιρετήσουμε τον σύντροφό μας στον δρόμο. Μήπως ήταν χτυπημένος; Δηλαδή μήπως τον παρακολουθούσε η Ασφάλεια; Η μήπως δεν έχουμε προσέξει καλά και παρακολουθούν εμάς τους ίδιους; Η πιθανή θερμή επικοινωνία μαζί του θα σήμαινε οργανωτική σύνδεση μεταξύ μας για να αναπτύξουμε αντικαθεστωτικές δράσεις.
Τώρα γιατί τα λέω αυτά; Γιατί νομίζω ότι κάποιοι από τη σημερινή κυβέρνηση, που και τότε είχαν στενές επαφές με τους στρατοκράτες, φαίνεται πως φαντασιώνονται τέτοιες «δόξες». Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Το καθεστώς της δικτατορίας βρήκε έτοιμους μηχανισμούς, έτοιμο νομικό οπλοστάσιο και ένα πολιτικό κλίμα που είχε την καταγωγή του στο μετεμφυλιακό καθεστώς.
Τι να πρωτοθυμηθώ: Τους Αναγκαστικούς Νόμους 375 και 509 για τη δίωξη των κομμουνιστών και των αριστερών; Το Σπουδαστικό της Ασφάλειας, το μαζικό φακέλωμα αριστερών πολιτών; Τον ΙΔΕΑ (παραστρατιωτική ακροδεξιά φράξια μέσα στο στράτευμα), το βασιλικό πραξικόπημα; Τις νάρκες στον γιορτασμό του Γοργοπόταμου 29 Νοέμβρη 1964 με 13 νεκρούς και 45 τραυματίες; Τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα; Τη ζάχαρη στο ρεζερβουάρ των στρατιωτικών οχημάτων που έριξε ο συνταγματάρχης και μετέπειτα δικτάτορας Παπαδόπουλος, για να ενοχοποιήσει αριστερούς φαντάρους; Τις κυβερνήσεις-μαριονέτες;
Ως επιστέγασμα αυτών ήλθε η αναστολή του Συντάγματος και τα τανκς. Και επέβαλαν δικτατορία με τους παρακρατικούς στρατιωτικούς μηχανισμούς καθοδηγημένους από τη CIA των ΗΠΑ. Οι συνταγματάρχες άνοιξαν τα νησιά της εξορίας και τις φυλακές. Μόνο την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος πάνω από 5.000 βρέθηκαν στα μπουντρούμια και στα γήπεδα κρατούμενοι και κρατούμενες. Με πρώτους δολοφονημένους τον Ελή, τον Τσαρουχά, τον Μανδηλαρά.
Κάποιοι από τη σημερινή κυβέρνηση φαίνεται πως ονειρεύονται να επανέλθουμε σε εκείνη την εποχή, για αυτό και συνιστούν να πάρουν όλα τα μέτρα ώστε να μην επανέλθει η Αριστερά στη διακυβέρνηση του τόπου. Γι’ αυτό άρχισαν πάλι να φακελώνουν τις λαϊκές κινητοποιήσεις. Στήνουν ειδικά δικαστήρια για να μας τρομοκρατήσουν.
Παρακολουθούν όσους και όσες νομίζουν πως δεν εξυπηρετούν το επιτελικό κράτος των αχρήστων. Ιδρύουν και πάλι αστυνομικά τμήματα μέσα στις ανώτατες σχολές. Κάνουν την επιδημία του κορονοϊού ευκαιρία για να χειραγωγήσουν και να λαφυραγωγήσουν το κράτος. Κάνουν το κράτος καθημερινά όλο και πιο αυταρχικό. Το κλίμα μιας βάρβαρης σιωπής είχε ήδη διαρκέσει περίπου 4 χρόνια.
Ομως ταυτόχρονα διογκώνονταν η σιωπηλή παλλαϊκή αντίσταση. Η βάρβαρη σιωπή συχνά διακόπτονταν από δράσεις αντίστασης στη Χούντα των συνταγματαρχών. Δεν μπορούσε όμως να πάρει μαζικό χαρακτήρα. Ομως δεν ήταν δυνατόν και να συνεχιστεί, γιατί αυτή η βάρβαρη σιωπή που μας είχε επιβληθεί μας έπνιγε. Σκότωνε τον στοχασμό μας. Αλλοίωνε τη νεανικότητά μας. Τον τρόπο που θέλαμε να τραγουδήσουμε. Τον τρόπο που θέλαμε να ερωτευτούμε. Τον τρόπο που θέλαμε να οραματιστούμε τη ζωή μας.
Αυτά τα περίπου τέσσερα χρόνια με τις χιλιάδες εξόριστους και φυλακισμένους πλήγωναν τις αξίες και τη λατρεία μας προς τη λευτεριά. Το φοιτητικό κίνημα τροφοδοτήθηκε από τις αντιστάσεις, δηλαδή τον πόθο των φυλακισμένων για ελευθερία, και σήκωσε κεφάλι.
Το 1970 άρχισαν οι πρώτες μαζικές κινητοποιήσεις -και ήρθαν Νομική, το πρώτο Πολυτεχνείο, η Ανώτατη Εμπορική, οι ιατρικές σχολές, η Βιομηχανική, οι σχολές της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας, η σχολή των Υπομηχανικών της Αθήνας- και συγκροτήθηκαν οι φοιτητικές επιτροπές αγώνα (ΦΕΑ), οι εθνικοτοπικοί φοιτητικοί σύλλογοι.
Και ξανάρθαν στα χείλη μας τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης, τα Τραγούδια του Αγώνα, τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας, και θυμηθήκαμε ξανά το 15% και το 114 και γέμισαν τα ταβερνάκια με τις παρέες που έπαψαν να υπακούν στα κελεύσματα των των συνταγματαρχών.
Και ήρθε η επιστράτευση ηγετικών στελεχών του φοιτητικού κινήματος. Ομως το φοιτητικό κίνημα γεννούσε καθημερινά καινούργιους ηγέτες και οι μαζικές κινητοποιήσεις ήταν πια στην ημερήσια διάταξη.
Και ήρθε το Πολυτεχνείο, όχι ως ένα τυχαίο γεγονός, αλλά ως ώριμος καρπός μιας συνολικής πορείας του ελληνικού δημοκρατικού λαού και της νεολαίας που έπαιρνε τα μηνύματα:
● από τη θηριωδία του πολέμου στο Βιετνάμ,
● από τον Μάη του ‘68,
● από το Γούντστοκ,
● από τις Φράουλες και Αίμα,
● από την εξέγερση των φοιτητών στην Ταϊλάνδη που έφεραν στην εξουσία την πρόεδρο Μπανταρανάικε.
Χιλιάδες μέσα και χιλιάδες έξω από το κτίριο του Πολυτεχνείου
Δεν είναι εύκολο μέσα σε λίγες γραμμές να περιγράψεις αυτό που συντελέστηκε τον Νοέμβρη του 1973 στο Πολυτεχνείο.
Τα γεγονότα αυτά συνιστούν αυτό που λέμε «ιστορικό χρόνο» και ο ιστορικός χρόνος διαστέλλεται και είναι τόσο μακρύς που δεν χωράει στις σύντομες ομιλίες, δεν χωράει ούτε καν στα παραμύθια που θα πουν οι παππούδες και οι γιαγιάδες στα εγγόνια τους. Πρέπει όμως να χωρέσει στο επίκεντρο των ιστορικών, για να καταθέσουν τους τόμους στις γενιές που θα ακολουθήσουν. Για να αντιληφθούν και οι γενιές πως είχε δίκιο ο ποιητής που έγραψε:
«Η ανδρεία δεν μετριέται με το στρέμμα με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και το αίμα».
Αυτό το πολύ αίμα που χύθηκε και στις μέρες του Πολυτεχνείου, αυτή η τεράστια κραυγή «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», που συμπύκνωνε το παλλαϊκό αίτημα για μια πατρίδα λεύτερη και δημοκρατική, κλυδώνισε το σιδερόφρακτο καθεστώς. Ηταν η κραυγή χιλιάδων ανωνύμων και επωνύμων, ήταν η κραυγή των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων. Ηταν η γιορτή, με τους χορούς και τα τραγούδια μέσα στο Πολυτεχνείο, με συγκρούσεις και νεκρούς. Ηταν η αγρύπνια για να περιφρουρήσουμε το δημοκρατικό μας δικαίωμα, δηλαδή να κρατήσουμε απόρθητο το φρούριό μας, ήταν το μήνυμα ελευθερίας που θελήσαμε να δώσουμε σε όλο τον ελληνικό λαό.
Το μήνυμα ακούστηκε σε όλη τη χώρα. Το άκουσαν και οι φοιτητές στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα με καταλήψεις στα Πανεπιστήμια τις ίδιες μέρες. Οταν το τανκ των συνταγματαρχών έκανε αυτό που δεν είχαν τολμήσει να κάνουν ούτε οι Γερμανοί κατακτητές του Χίτλερ, να μπουν δηλαδή στο Πολυτεχνείο συμπαρασύροντας ανθρώπους και πόρτες, γιγαντώθηκε και η αλληλεγγύη του λαού για να κρύψουν τους καταζητούμενους φοιτητές.
Δεν ξέρω πώς ο ιστορικός του μέλλοντος θα αποτιμήσει την πολιτική σημασία και τα αξιακά χαρακτηριστικά της εξέγερσης των φοιτητών. Ενα μόνο ξέρω, πως χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες, το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα στο Πολυτεχνείο, ακολουθώντας την παράδοση του δημοκρατικού λαού μας έκανε αυτό που του υπαγόρευε η συνείδησή του. Το χρέος του προς την πατρίδα. Αντιστάθηκε στον τύραννο. Οταν έβαλε στο ζύγι τη ζωή του ή την ελευθερία, επέλεξε την ελευθερία και η επιλογή αυτή γράφτηκε με αίμα.
Οποιοι σήμερα ονειρεύονται να πνίξουν τη φωνή της νεολαίας, που είναι και δική μας φωνή, δεν ξέρουν πόσο βουητό κρύβει η σιωπή μας. Οποιος στοχάζεται να συντρίψει την Αριστερά και να τη βάλει στη γωνία, να βάλει στη γωνία το λαϊκό κίνημα, δεν ξέρει πόσο βαθιές είναι οι ρίζες μας, δεν ξέρει ότι εμείς παλεύουμε για να ενώσουμε τον κόσμο, παλεύουμε για έναν κόσμο δικαιότερο, ειρηνικό, δημοκρατικό και ανθρώπους με τον νου ελεύθερο.
Αυτός είναι ο διαρκής χαρακτήρας της δικής μας επανάστασης. Της επανάστασης που θέλουν να ξεχαστεί, θέλουν να συκοφαντηθεί με πρόσχημα δήθεν επαναστατικές οργανώσεις-φαντάσματα που καπηλευτήκαν την 17η του Νοέμβρη. Οι επαναστάτες όμως δεν είναι ούτε σταυροφόροι, ούτε στρατοκράτες, ούτε θρησκευόμενοι, ούτε μασόνοι. Δεν ανήκουν σε καμιά κατηγορία φανατικών δογματικών. Οι επαναστάτες με τη δράση και τα μηνύματά τους ενώνουν τον λαό, τον καθιστούν πρωταγωνιστή και εγγυητή των εξελίξεων. Σε αντίθεση με όλους αυτούς, αναδεικνύουν τις αξίες της πανανθρώπινης ελευθερίας, της δικαιοσύνης, την αυταξία της ζωής και της φιλίας ανάμεσα στους λαούς, έστω κι αν αυτό έχει πολλές φορές βαρύ τίμημα.
*Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Πολυτεχνείου, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
