Δημόσια συζήτηση, με θέμα «Δημόσια Πληροφόρηση και ιδιωτική τηλεόραση.Θεσμοί και Δικαιώματα σε αδιέξοδο;», διοργάνωσε την περασμένη Δευτέρα, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, με αφορμή της πρόσφατες εξελίξεις στον χώρο των ραδιοτηλεοπτικών μέσων, στην οποία έλαβαν μέρος ακαδημαϊκοί.
Την εκδήλωση συντόνισε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΕΚΠΑ Ν. Αλιβιζάτος και έλαβαν μέρος ο αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική του ΕΚΠΑ Σ. Βλαχόπουλος, ο επίκουρος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική του ΑΠΘ Α. Καϊδατζής, και ο καθηγητής Κοινωνικής Θεωρίας και Μαζικής Επικοινωνίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την Ελευθερία του Τύπου και των ΜΜΕ, Γιώργος Πλειός, με κοινό τόπο συζήτησης τον νόμο 4339 και τη ρύθμιση του τηλεοπτικού πεδίου.
Ο καθηγητής ΜΜΕ Γιώργος Πλειός, σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, σχετικά με τη συνταγματικότητα ή μη του νόμου, σημείωσε: «Πρώτον, πρέπει να δεχθούμε πως το Σύνταγμα λέει ό,τι λέει το ΣτΕ πως λέει το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα δεν μιλά μόνο του αλλά μέσα από τις ερμηνείες που δίνονται. Και φυσικά θεσμικά αρμόδιο όργανο είναι το ΣτE, με την έννοια ότι πολιτικά εφαρμόζεται η δική του ερμηνεία. Δεύτερον, από κει και πέρα, είναι δυνατό, αλλά και επιθυμητό, να διατυπωθούν ποικίλες ερμηνείες από συνταγματολόγους και εν γένει νομικούς, πολιτικούς επιστήμονες κ.ά. στο πλαίσιο μιας θεωρητικής συζήτησης, χρήσιμης στις μελλοντικές νομοθετικές αλλαγές ή στη συνταγματική αναθεώρηση, αλλά και στον εν γένει επιστημονικό διάλογο».
Συμπλήρωσε ότι μιλά ως κοινωνικός επιστήμονας και υπογράμμισε ότι «το άρθρο 15 του Συντάγματος υπάγει την τηλεόραση (εννοείται την τηλεόραση εκπομπής) στον ΑΜΕΣΟ έλεγχο του κράτους, στον οποίο έλεγχο περιλαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, την οποία δεν μπορούσε να την κάνει άλλος παρά το ίδιο το κράτος».
Σε ό,τι αφορά το ΕΣΡ, σημείωσε ο κ. Πλειός, το Σύνταγμα «του παραχωρεί την αρμοδιότητα να ασκεί έλεγχο και να επιβάλει διοικητικές κυρώσεις, γεγονός που κατά τη γνώμη μου αναφέρεται στο περιεχόμενο και τον έλεγχο τήρησης της νομιμότητας εκ μέρους των σταθμών».
Και πρόσθεσε: «Λέγεται από κάποιες πλευρές ότι ο νομοθέτης εννοούσε με τη λέξη «έλεγχος», τον «άμεσο έλεγχο» του κράτους και συνεπώς την αδειοδότηση πρέπει να την κάνει το ΕΣΡ. Από τη δική μου σκοπιά πάλι φαντάζομαι ότι ένας νομοθέτης αυτού του επιπέδου ξέρει τη διαφορά ανάμεσα στις δυο έννοιες».
Υποστήριξε ότι το άρθρο 15, «όντως είναι ξεπερασμένο, καθώς έχουμε τηλεοπτικό σήμα που δεν εκπέμπεται από δημόσια συχνότητα ούτε και από το εσωτερικό (πχ διαδικτυακή τηλεόραση με τον server να είναι στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ). Η δε φράση του ίδιου άρθρου που αναφέρει ότι στην έννοια του άμεσου ελέγχου περιλαμβάνεται και η μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, παραπέμπει ευθέως στο κράτος. Διότι όταν εμφανίστηκαν οι ιδιωτικοί σταθμοί, το ΕΣΡ δεν ήταν κατοχυρωμένο συνταγματικά άρα δεν μπορούσε συνταγματικά αυτό να έχει την αρμοδιότητα της αδειοδότησης».
Ο κ. Πλειός υπογράμμισε ότι «θεσμικά αρμόδιο να ερμηνεύει το Σύνταγμα είναι το ΣτΕ και αυτή την ερμηνεία πρέπει να εφαρμόσουμε πολιτικά».
Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ σημείωσε ότι, μιλώντας πολιτικά, «δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι στην περίπτωση της ΕΡΤ, το ΣτΕ δέχθηκε το 2014 ότι ο κυβερνητικός παρεμβατισμός ήταν συνταγματικός, ενώ στην περίπτωση των ιδιωτικών καναλιών (4339) το 2016 δέχεται ότι ο κυβερνητικός παρεμβατισμός είναι αντισυνταγματικός. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με το ότι φαίνεται να υπάρχει διχογνωμία μεταξύ ειδικών περί της συνταγματικότητας του 4339 που αποτυπώθηκε σε κάποιο βαθμό και στο αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στο ΣτΕ, ενώ η απόφαση που εικάζεται ότι ελήφθη μπορεί να αφήσει αρρύθμιστο το τοπίο και συνεπώς υπάρχει κίνδυνος να αναπαραχθούν τα γνωστά πολιτικά προβλήματα που προκύπτουν από τη μη ρύθμιση, συνάγεται ότι παρόμοια απόφαση ασκεί πολιτική».
Τέλος, κατέστησε σαφές ότι πρέπει πρώτα να δημοσιοποιηθεί το σκεπτικό για να σταματήσουν οι εικασίες. Διευκρίνισε ότι «ο νόμος 4339 παρά τα όποια δευτερεύοντα θετικά αποτελέσματα επιφέρει, δεν επιλύει το βασικό, τη διαπλοκή». Εκτίμησε δε, ότι στην προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος, ενισχύει ακόμα περισσότερο τη δύναμη της εκτελεστικής εξουσίας απέναντι στα ιδιωτικά κανάλια, και δεν δημιουργεί (ως όφειλε) ανυπέρβλητα θεσμικά εμπόδια για τη διαπλοκή, τόσο στο εσωτερικό όσο και σε πολιτικές συνεννοήσεις με το εξωτερικό. Έτσι, συνέχισε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, «κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματικό αλλά κινδυνεύει να ενισχύσει αυτό που επιδιώκει να καταστείλει, τη διαπλοκή, καθώς αυτή σε μεγάλο βαθμό είναι συνάρτηση των εκτεταμένων αρμοδιοτήτων που συγκεντρώνει η εκτελεστική εξουσία στο πλαίσιο της Γ' Ελληνικής Δημοκρατίας, σε συνδυασμό με την οικονομική δύναμη του κράτους. Αν δεν υπάρξουν ρυθμίσεις σε αυτά τα επίπεδα, η αντιμετώπιση της διαπλοκής σε επίπεδο της ιδιοκτησίας και της ποιότητας του προγράμματος στο επίπεδο του περιεχομένου, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα, σε ορισμένο μόνο βαθμό μπορούν να επιτευχθούν».
Όσον αφορά τη νέα σύνθεση του ΕΣΡ, που όπως διαφαίνεται περνάει η αρμοδιότητα του ορισμού του αριθμού των σταθμών, καθώς και η διαδικασία αδειοδότησης, υπογράμμισε: «το ΕΣΡ επωμίζεται τη βαριά ευθύνη, ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία που το θέμα των ιδιωτικών σταθμών και της διαπλοκής έχει καταλάβει υψηλότατη θέση στην πολιτική ατζέντα, να ρυθμίσει το ραδιοτηλεοπτικό πεδίο και να επιλύσει τα χρονίζοντα προβλήματα, σε εύλογο χρονικό διάστημα. Αυτό πιθανότατα θα γίνει. Επί τη βάσει του νόμου 4339, όπως και των άλλων νομικών σχετικών κειμένων. Υπό την έννοια αυτή το ΕΣΡ είναι δυνατόν να παίξει σημαντικό ρόλο σε ότι αφορά λ.χ. τον έλεγχο της προέλευσης των χρημάτων, του αριθμού των αδειών, την αξιοποίηση ποιοτικών κριτηρίων, επάρκειας προσωπικού και υποδομών στην αδειοδότηση, την αφαίρεση των αδειών αν δεν τηρείται η νομιμότητα κ.ά».
Ωστόσο, διευκρίνισε ότι δεν μπορεί να επιλύσει άλλα ζητήματα, όπως λ.χ. ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις άδειες θα τις λάβουν μόνο Ανώνυμες Εταιρείες που θα καταβάλουν ορισμένο τίμημα, το οποίο κυρίως επιχειρηματίες μπορούν να το κάνουν (είναι άλλωστε στο πνεύμα τόσο της ΕΕ νομοθεσίας, όσο και του 4339 που ορίζει την ιδιωτική τηλεόραση ως υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος, ότι δεν είναι δυνατό να ζητηθεί εξαντλητική ονομαστικοποίηση των μετοχών κ.ά.
Σε ό,τι αφορά την ειδησεογραφία, αλλά και τις ψυχαγωγικές εκπομπές, ο καθηγητής Γ.Πλειός, τόνισε ότι «θα πρέπει να υπάρξει μια λεπτή ισορροπία στη διαφύλαξη της ποιότητας, όπως προβλέπεται από τους ελληνικούς και ευρωπαϊκούς νόμους, από τη μια και την αποφυγή της λογοκρισίας από την άλλη, η οποία αναδεικνύεται σε έναν από τους μεγαλύτερος εχθρούς της ελευθερίας του λόγου ξανά, όχι μόνο από πολιτικές παρεμβάσεις, αλλά συχνά από επιχειρηματικά συμφέροντα».
Για παράδειγμα, συνέχισε ο καθηγητής, «υπάρχουν διατάξεις για την προστασία των ανηλίκων, τον διαφημιστικό χρόνο, την εθνικότητα του προγράμματος, την αποφυγή του λόγου μίσους κ.ά. Όλα αυτά θα πρέπει να τηρηθούν με ακρίβεια, και πιθανόν να συνδεθούν με τη διατήρηση της άδειας, χωρίς να θιγεί στο ελάχιστο το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης».
Ωστόσο, τόνισε κλείνοντας ο κ. Γ. Πλειός, «θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι σε όλη την Ευρώπη σήμερα, τα ιδιωτικά ΜΜΕ, όχι μόνο αντιλαμβάνονται την πληροφόρηση ως εμπόρευμα, σε ορισμένες περιστάσεις και ως πολιτικό εργαλείο, κυρίως όμως με τη δύναμη της ιδιοκτησίας επιβάλλουν αυτήν την προσέγγιση και στους εργαζόμενους δημοσιογράφους. Εκεί ίσως πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη προσοχή, διότι ακόμα και τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ χρηματοδοτούνται από όλους και όχι μόνο από αυτούς που τα βλέπουν, ενώ την ίδια στιγμή παίζουν σημαντικό ρόλο στη Δημοκρατία».
