Στις 12 Σεπτεμβρίου 1999, ο Νίκος Κατσαρής ακινητοποιήθηκε από την αστυνομία ενώ έφευγε οδικώς από αγορά αυτοκινήτων μαζί με τον πατέρα, τον αδελφό και τον ξάδελφό του. Δέχτηκε κλωτσιές, τον σημάδεψαν με πυροβόλο όπλο και απειλήθηκε από τους αστυνομικούς υπαλλήλους. Ακολούθως, του περάστηκαν χειροπέδες και οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα, όπου τοποθετήθηκε σε υπερπλήρη κελιά κράτησης, από όπου και απελευθερώθηκε μόνο την επόμενη μέρα. Κατά τη διάρκεια που τελούσε υπό κράτηση, ο Νίκος Κατσαρής υπήρξε αντικείμενο ρατσιστικά υποκινούμενων προσβολών και λεκτικής βίας από τους αστυνομικούς υπαλλήλους. Αργότερα, μία εισαγγελέας χρησιμοποίησε γλώσσα που συνιστούσε διάκριση, αναφερόμενη στον τρόπο ζωής ως Ρομ του Νίκου Κατσαρή.
Ολόκληρη η απόφαση της Επιτροπής Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ
Η Ελλάδα δεν παρείχε αποτελεσματικό ένδικο μέσο σε Ρομ για κακομεταχείριση και διάκριση
Αθήνα-Γενεύη, 20 Αυγούστου 2012. Η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ αποφάνθηκε στην υπόθεση Κατσαρής κατά Ελλάδας (Προσφυγή 1558/2007) , η οποία υποβλήθηκε από κοινού από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) και την Παγκόσμια Οργάνωση κατά των Βασανιστηρίων (OMCT), ότι η Ελλάδα απέτυχε να διερευνήσει καταγγελία για κακομεταχείριση και διάκριση σε βάρος Έλληνα Ρομ.
«Η καταδικαστική αυτή απόφαση, σε μια υπόθεση σωματικής κακοποίησης και πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος μέλους της κοινότητας των Ρομά, εκθέτει την εμβληματική αποτυχία των ένδικων μέσων για τα θύματα τέτοιας βίας στην Ελλάδα», δήλωσαν οι Gerald Staberock, Γενικός Γραμματέας της Παγκόσμιας Οργάνωσης κατά των Βασανιστηρίων (OMCT) και Παναγιώτης Δημητράς, Εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ), σε κοινό τους σχόλιο για την απόφαση.
«Καλούμε τις αρχές να συμμορφωθούν με την καταδικαστική απόφαση, και ειδικότερα προχωρώντας σε μια πλήρη και αμερόληπτη έρευνα σχετικά με τις πράξεις της κακομεταχείρισης και της διάκρισης, καθώς και με την παροχή στο θύμα επαρκούς αποζημίωσης», πρόσθεσαν. Επιπλέον, και σε συμφωνία με τις διαπιστώσεις της Επιτροπής, η OMCT και το ΕΠΣΕ υπενθυμίζουν την ευθύνη των ελληνικών αρχών να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι θα αποφευχθούν παρόμοιες παραβιάσεις στο μέλλον.
Σε συνάφεια με αυτό, οι δύο οργανώσεις παραμένουν ανήσυχες για το γεγονός ότι, τόσο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όσο και η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχουν αποφανθεί πως η Ελλάδα παραβίασε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα σε 14 περιπτώσεις σχετιζόμενες με βασανιστήρια, 10 εκ των οποίων είχαν υποβληθεί από το ΕΠΣΕ. Ωστόσο, μέχρι σήμερα καμία από τις εκδοθείσες αποφάσεις δεν έχει πλήρως εφαρμοστεί. Μία από αυτές είναι και η υπόθεση Καλαμιώτης κατά Ελλάδας, επίσης από κοινού υποβληθείσα με την OMCT, στην οποία η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων αποφάνθηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ), αποτυγχάνοντας να διερευνήσει αποτελεσματικά καταγγελίες για αστυνομική βία . Ωστόσο, μέχρι σήμερα το θύμα δεν έχει λάβει οποιασδήποτε μορφής επανόρθωση ή αποζημίωση.
Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου προβλήματος βίας και αποτυχημένων ερευνών και εφαρμογής των ένδικων μέσων, όπως πρόσφατα επισημάνθηκε σε διαδικασίες ενώπιον της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων του ΟΗΕ (CAT). Η OMCT και το ΕΠΣΕ, σε συνεργασία με την Ελληνική Ομάδα για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων (ΕΟΔΜ) και το Συνεργαζόμενες Οργανώσεις και Κοινότητες για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των Ρομά στην Ελλάδα (ΣΟΚΑΔΡΕ), είχαν από κοινού υποβάλει εναλλακτική έκθεση στην Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων του ΟΗΕ, καθώς και επικαιροποιημένη έκθεση, η οποία αποκαλύπτει την ατιμωρησία που ουσιαστικά υπάρχει για τους υπεύθυνους για τη διάπραξη βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης. Επιπλέον, οι εκθέσεις αυτές δείχνουν ότι οι Ρομά υφίστανται διακρίσεις σε μεγάλη κλίμακα, και πως αστυνομικοί υπάλληλοι χρησιμοποιούν υπερβολική βία εναντίον τους.
Ανησυχώντας για τον περιορισμένο αριθμό διώξεων, καταδικών και κυρώσεων μετά από καταγγελίες για βασανιστήρια, η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων (CAT) στις καταληκτικές παρατηρήσεις της που εκδόθηκαν το Μάιο 2012, συνέστησε στην Ελλάδα «να διεξάγει άμεση, αμερόληπτη και αποτελεσματική διερεύνηση για κάθε καταγγελία βίας, κακομεταχείρισης και υπέρμετρης χρήσης βίας ... [και] ... να προσάγει έγκαιρα σε δίκη τους κατηγορούμενους για διάπραξη βασανιστηρίων ή κακομεταχείρισης και, σε περίπτωση που βρεθούν ένοχοι, να τους επιβάλλει τις προσήκουσες ποινές, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη βαρύτητα των πράξεών τους». Επιπλέον, η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων (CAT) συνέστησε στην Ελλάδα «να διασφαλίζει με μορφή κατεπείγοντος και χωρίς εξαίρεση άμεση επανόρθωση προς τα θύματα βίας σε υποθέσεις για τις οποίες έχουν αποφανθεί διεθνή εποπτικά όργανα και δικαστήρια έτσι όπως έχει καθοριστεί από τα διεθνή εποπτικά όργανα και δικαστήρια, όπως είναι η Επιτροπή αυτή και η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου»
Υπό το φως αυτών των επαναλαμβανόμενων διεθνών αποφάσεων, η OMCT και το ΕΠΣΕ καλούν την Ελλάδα να προβεί σε διεξοδική και διαφανή αξιολόγηση προκειμένου να επανεξετάσει τη συμμόρφωσή της με τις γενικές συστάσεις της CAT και τις συγκεκριμένες απόψεις της Επιτροπής, έτσι ώστε να εξασφαλίσει την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή της απόφασης της Επιτροπής στην υπόθεση Κατσαρής κατά Ελλάδας και, γενικότερα, να διασφαλίσει ότι οι διεθνείς κανόνες για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου γίνονται σεβαστοί σε όλη τη χώρα.
«Η οικονομική κρίση που πλήττει σήμερα τη χώρα δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για τη μη εφαρμογή αποφάσεων που αφορούν στα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα. Αντίθετα, η προστασία έναντι των μη-διακρίσεων και τα αποτελεσματικά ένδικα μέσα είναι ιδιαίτερα ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της βίας σε ένα όλο και πιο φορτισμένο κοινωνικό περιβάλλον», σημείωσαν οι Gerald Staberock και Παναγιώτης Δημητράς.
Η OMCT και το ΕΠΣΕ θα παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή της απόφασης από τις ελληνικές αρχές και θα συνεργαστούν για να ενισχύσουν το σεβασμό της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης στην Ελλάδα.
Ιστορικό
Στην 105η σύνοδό της, η Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (ΕΑΔ) διαπίστωσε ότι το Ελληνικό κράτος έχει παραβιάσει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ) στην υπόθεση Κατσαρής κατά Ελλάδας (Αναφορά 1558/2007) . Η υπόθεση αυτή υποβλήθηκε από κοινού από το ΕΠΣΕ και την OMCT εκ μέρους του Νίκου Κατσαρή, ενός Έλληνα Ρομ που έπεσε θύμα κακομεταχείρισης και διάκρισης από Έλληνες αστυνομικούς υπαλλήλους. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1999, ο Νίκος Κατσαρής ακινητοποιήθηκε από την αστυνομία ενώ έφευγε οδικώς από αγορά αυτοκινήτων μαζί με τον πατέρα, τον αδελφό και τον ξάδελφό του. Δέχτηκε κλωτσιές, τον σημάδεψαν με πυροβόλο όπλο και απειλήθηκε από τους αστυνομικούς υπαλλήλους. Ακολούθως του περάστηκαν χειροπέδες και οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα, όπου τοποθετήθηκε σε υπερπλήρη κελιά κράτησης, από όπου και απελευθερώθηκε μόνο την επόμενη μέρα. Κατά τη διάρκεια που τελούσε υπό κράτηση, ο Νίκος Κατσαρής υπήρξε αντικείμενο ρατσιστικά υποκινούμενων προσβολών και λεκτικής βίας από τους αστυνομικούς υπαλλήλους. Αργότερα, μία εισαγγελέας χρησιμοποίησε γλώσσα που συνιστούσε διάκριση αναφερόμενος στον τρόπο ζωής ως Ρομ του Νίκου Κατσαρή.
Έχουν υπάρξει δύο προηγούμενες καταδίκες της Ελλάδας για κακομεταχείριση εκ μέρους της αστυνομίας από την Επιτροπή Ανθρώπινων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών (ΕΑΔ). Στις 28 Μαρτίου 2006, στην υπόθεση Αλέξανδρος Κουΐδης κατά Ελλάδας, η ΕΑΔ αποφάνθηκε ότι η αποτυχία της Ελλάδας, σε επίπεδο Αρείου Πάγου, να λάβει υπόψη τις καταγγελίες του προσφεύγοντα ότι η ομολογία του δόθηκε ως αποτέλεσμα κακομεταχείρισης από την αστυνομία, από 17 Μαΐου έως 27 Ιουνίου 1991, ισοδυναμούσε με παραβίαση του άρθρου 14, παράγραφος 3 (ζ) του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ) . Στις 24 Ιουλίου 2008 στην υπόθεση Ανδρέας Καλαμιώτης κατά Ελλάδας, η ΕΑΔ αποφάνθηκε πως η Ελλάδα παραβίασε το Άρθρο 2 παράγραφος 3 (δικαίωμα για αποτελεσματικό ένδικο μέσο και αποζημίωση) σε συνδυασμό με το Άρθρο 7 (απαγόρευση βασανιστηρίων) του ΔΣΑΠΔ, λόγω απουσίας αποτελεσματικής διερεύνησης των καταγγελιών για χρήση αστυνομικής βίας σε βάρος του Ρομ Ανδρέα Καλαμιώτη στις 14 Ιουνίου 2001 στην Αγία Παρασκευή Αττικής.
Επιπλέον, έχουν υπάρξει επτά καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για κακομεταχείριση από την αστυνομία. Η πρώτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 13 Δεκεμβρίου 2005, αφορούσε την κακοποίηση των Ρομά Λάζαρου Μπέκου και Ελευθέριου Κουτρόπουλου στις 8 Μαΐου 1998 . Η δεύτερη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 18 Ιανουαρίου 2007, αφορούσε την κακοποίηση του Σύριου Mhn Ghassan Alsayed Allaham στις 8 Σεπτεμβρίου 1998. Η τρίτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 24 Μαΐου 2007, αφορούσε την κακοποίηση του Δημήτρη Ζελίδη στις 23 Δεκεμβρίου 2001. Η τέταρτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 6 Δεκεμβρίου 2007, αφορούσε την κακοποίηση της Ρομνί Φανής-Γιαννούλας Πετροπούλου-Τσακίρη στις 28 Ιανουαρίου 2002. Η πέμπτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 14 Ιανουαρίου 2010, αφορούσε την κακοποίηση του Παναγιώτη Γκαλότσκιν στις 23 Δεκεμβρίου 2001. Η έκτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 22 Απριλίου 2010, αφορούσε την κακοποίηση του Ρομ Θεόδωρου Στεφάνου στις 5 Αυγούστου 2001. Η έβδομη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 17 Ιανουαρίου 2012, αφορούσε το βασανισμό του Necati Zontul από λιμενικούς υπαλλήλους στις 5 Ιουνίου 2001.
Από την άλλη πλευρά, έχουν υπάρξει τέσσερις καταδίκες της Ελλάδας από το ΕΔΑΔ για τραυματισμό ή θάνατο από πυροβολισμούς της αστυνομίας. Η πρώτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 20 Δεκεμβρίου 2004, αφορούσε τον τραυματισμό του Χρήστου Μακαρατζή στις 13 Σεπτεμβρίου 1995. Η δεύτερη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 21 Ιουνίου 2007, αφορούσε τον τραυματισμό που κατέστησε παράλυτο, στις 26 Ιανουαρίου 1998, το Ρομ Ιωάννη Καραγιαννόπουλο. Η τρίτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 8 Ιουλίου 2007, αφορούσε το θανάσιμο τραυματισμό του Αλβανού Gentjan Celniku στις 21 Νοεμβρίου 2001. Η τέταρτη καταδικαστική απόφαση, εκδοθείσα στις 8 Ιανουαρίου 2010, αφορούσε το θανάσιμο τραυματισμό του Νίκου Λεωνίδη, στις 25 Μαρτίου 2000.
Η προσφυγή στην υπόθεση Κατσαρή είχε υποβληθεί από κοινού από τις δύο οργανώσεις στο πλαίσιο της δικαστικής αρωγής της OMCT σε υποθέσεις ενώπιον των οργάνων παρακολούθησης της εφαρμογής των συνθηκών του ΟΗΕ. Είναι η τρίτη καταδίκη ενός συμβαλλόμενου κράτους κατά τη διάρκεια του 2012, μετά τις καταδίκες σε υποθέσεις κατά της Παραγουάης και, για πρώτη φορά, του Μεξικό στην Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων των Ηνωμένων Εθνών.
