Η Ελένη Ράντου πρωταγωνιστεί δίπλα στον Αλκη Κούρκουλο στο έργο του Εντουάρντο ντε Φιλίπο «Φιλουμένα Μαρτουράνο», που σκηνοθετεί ο Σταμάτης Φασουλής.
«Η πρόταση του Εθνικού έμοιαζε σαν ευχάριστο διάλειμμα, με την έννοια ότι θα με απήλλασσε από τον παράπλευρο αγώνα της παράστασης, δηλαδή τις ευθύνες μιας παραγωγής, την αγωνία να κυνηγάω τους πάντες. Συναντήθηκα με έναν σπουδαίο συγγραφέα, κοίταξα την Ελένη σαν ηθοποιό. Είχα την ευθύνη του ρόλου και της διασκευής, στραγάλια μπροστά σ’ αυτά που έχω συνηθίσει να φορτώνομαι. Μετά από πολλά χρόνια γέλασα στις πρόβες, είχα φίλους, βγήκα λίγο έξω, είπα μια σαχλαμάρα, έγινα παιδί».
• Ποια ανάγκη σάς οδήγησε στη διασκευή του έργου;
Η Φιλουμένα, προϊόν κοινωνικού αποκλεισμού, παλεύει να δώσει όνομα στα παιδιά της. Ακολουθώντας λίγο την παραβατικότητα της ηρωίδας, δημιούργησα ένα παράπλευρο σχόλιο εν είδει παραβάσεων με στοιχεία από την ταινία του Βιτόριο ντε Σίκα «Γάμος α λα ιταλικά», συνεντεύξεις του ντε Φίλιπο, ακόμα και σκέψεις των ηρώων, ειδικά της Φιλουμένα. Δηλαδή, η ίδια η κοινωνία, εμείς, παρακολουθούμε τους ήρωες και τη δράση επιβάλλοντας, σχολιάζοντας, επικροτώντας ή κράζοντας τη Φιλουμένα. Σαν μια φωτογραφία του έργου βαλμένη σε κορνίζα Μπαουχάους. Ο Σταμάτης Φασουλής αγαπάει τη γυναίκα και είδε το έργο με τρόπο συγκινητικό. Ενθάρρυνε τις σκέψεις μου -όχι και τόσο δόκιμες αφού μετατοπίζουν το νεορεαλιστικό τού έργου προς τον μαγικό ρεαλισμό- που ενδεχομένως θα τρόμαζαν άλλο σκηνοθέτη. Μου έδωσε ιδέες, πήγαμε μαζί το έργο σε μια θεατρικότητα ωραία και καθόλου παλιά.
• Η διασκευή γέρνει προς την κωμωδία;
Με νοιάζει μόνο η ουσία της ιστορίας. Εχει χιούμορ όπως και η ζωή. Ισως έχουμε διακωμωδήσει υπερβολικά την εξουσία του Ντομένικο. Αλλά αν σκεφτείς ότι είναι γιος ζαχαροπλάστη, όχι υπουργού, δεν τον παίρνεις και πολύ σοβαρά… Δεν σκέφτομαι ποτέ πώς θα γελάσει ο κόσμος αλλά πώς δεν θα τον ψυχαναγκάσω. Μη σου πω ότι μερικές φορές τα γέλια με εκνευρίζουν, γιατί με αποσπούν... Δεν γελάει κανείς απαραιτήτως ούτε κόβει φλέβες, αυτός ο βιασμός με χαλάει.
• Γράφετε και παίζετε τα έργα σας. Θεωρείτε ότι το κείμενο είναι πάνω απ’ όλα στο θέατρο;
Απόλυτα. Αλλοι θεωρούν ότι με το ταλέντο τους μπορούν να αναδείξουν ένα άθλιο έργο ή να κάνουν μεγάλη ερμηνεία με τον τηλεφωνικό κατάλογο. Εγώ χρειάζομαι να πατήσω σε γερό κείμενο, αλλιώς νιώθω εντελώς ατάλαντη. Το έχω ανάγκη περισσότερο από τον ηθοποιό ή τον σκηνοθέτη. Αλλωστε ένα σημαντικό έργο δεν γίνεται να μην κινητοποιήσει κάποια δυναμική. Ξεκίνησα τη συγγραφή με αφορμή τους μονολόγους που έγραφα για να προσεγγίσω τους ρόλους, ένα είδος βιογραφικού τους, προκειμένου να τους καταλάβω.
• Τι πυροδοτεί την έμπνευση;
Το προσωπικό στοιχείο, αλλά ως εμπειρία που ανοίγει, πλαταίνει και συναντιέται με πρόσωπα και θέματα της κοινωνίας. Επεξεργάζεσαι τις πληγές σου και γράφοντας τις ξορκίζεις, τις επουλώνεις. Πάω πολλά χρόνια τώρα χωρίς κανόνες, χωρίς να ξέρω πού. Δεν καταφέρνω να εξηγήσω πώς και γιατί στρέφομαι σε ορισμένα πράγματα, αδυνατώ να υποστηρίξω θεωρητικά την επιλογή μου. Ξέρω μόνο ότι έχω δίκιο, είναι δίκαιο, μου ταιριάζει. Επειδή οι κεραίες μου είναι υπερευαίσθητες και μόνιμα ανοιχτές, εισπράττω τα πάντα. Καλά και κακά, δημιουργικά και ψυχοφθόρα. Συχνά νιώθω χάλια, κάτι που δεν προκαλεί η δική μου διάθεση, αλλά το περιβάλλον. Η διαφορετική προσέγγιση της Φιλουμένα βγήκε μέσα από την ψυχή μου, δεν έχω ιδέα αν είναι καλή ή κακή. Το ίδιο συμβαίνει και με τα έργα που γράφω. Κάτι με πηγαίνει προς τα εκεί. Τα δύσκολα αρχίζουν όταν μπει η τελεία και περνάω στη σκηνή.
• Γιατί;
Το γράψιμο είναι πιο ισχυρό μέσα μου. Στις πρόβες λοιπόν, που πρέπει να λειτουργήσω πια ως ηθοποιός, συμβαίνει κάτι σχιζοφρενικό και οδυνηρό. Αναβάλλω συνεχώς να μπω στην υποκριτική διαδικασία. Δεν ακούω το κείμενο, δεν παρατηρώ πώς παίζει ο άλλος - εξακολουθώ να «κοιτάζω» τη δράση, τους χαρακτήρες. Η δουλειά μας έχει εγγενείς σχιζοφρένειες. Δεν είναι και τόσο νορμάλ να στέκεσαι μπροστά σε τόσο κόσμο: «γεια σας, τώρα θα σας πω μια ιστορία». Θα μου πεις, είσαι ηθοποιός. Ναι, αλλά όταν είσαι νέος το αντιμετωπίζεις λίγο σαν παιχνίδι, γλέντι. Οσο μεγαλώνεις γίνεται εφιάλτης. Κάθε φορά νομίζεις ότι δεν αντέχεις την έκθεση, θέλεις να κρυφτείς. Και παρατείνεις τις πρόβες επιθυμώντας να δείξεις το έργο σου όσο πιο αργά γίνεται. Σαν να στέκεσαι μπροστά στην πισίνα μην ξέροντας μπάνιο -οι ηθοποιοί έτσι νιώθουν, εκτός από εκείνους που «το ’χουν»-, κάποτε πείθεσαι ότι το πλοίο βουλιάζει και βουτάς. Τόσο αρνούμαι την έκθεση που αν με άφηνες, θα έκανα χρόνια να παίξω...
• Δύσκολο ακούγεται. Πώς το διαχειρίζεστε;
Μπα, εγώ αυτό το βλέπω σαν σημάδι υγείας και γνώσης. Ενας ώριμος εαυτός σού λέει: «Κάτσε, κυρά μου, τι θέλεις πάλι»... Φόρτωσα πάνω μου δεκάδες άλλες έγνοιες και ρόλους προκειμένου να απομειώσω, να απαλύνω τον φόβο της έκθεσης. Αρχισα να με τρομοκρατώ: «Δες μήπως πας φυλακή κι άσε το παίξιμο»… Και πέφτω με τα μούτρα σε δεκάδες τεχνικά και οικονομικά ζητήματα, ότι τάχα αυτά με αφορούν, αυτά είναι σημαντικά. Που φυσικά είναι. Αλλά εγώ τα φορτώνομαι με ζέση. Καθημερινά ξυπνάς με απανωτά τρελά χαστούκια. Θα έχεις να πληρώσεις ή να πληρωθείς; Η συγκυρία της κρίσης έχει την επικινδυνότητα να κάνεις επιτυχία και να πας φυλακή. Χρέη για οτιδήποτε, ακόμα κι αν πληρώνεις τους πάντες.
• Χρωστάτε;
Δεν χρωστάω. Το θέατρο μου επιτρέπει να ζω αξιοπρεπώς και να ετοιμάζω την επόμενη παραγωγή. Αλλά έρχονται κάτι περίεργες κλήσεις τροχαίας του 2009, 2011, 2012… Καθώς και πρόστιμα αναδρομικά - άγνωστο αν τα χρωστάω πραγματικά. Δηλαδή, 300 ευρώ προς το ΙΚΑ έγιναν τώρα 6.000. Κάποιος που πληρώνει 60 και 100.000 ευρώ τον χρόνο ασφαλίζοντας κόσμο, δύσκολο να πει: εγώ δεν δίνω 200 ευρώ…
• Στην προσωπική ζωή εκτίθεστε;
Οχι πια. Δεν έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στον άλλον. Κυρίως ακούω το σώμα μου, το ένστικτό μου, την ψυχική ανάταση με κάτι που νιώθω, βλέπω, οσμίζομαι. Τελικά έχω πρόβλημα πίστης στον άνθρωπο. Είναι κακό, γιατί σε κλείνει, φέρνει μοναξιά. Οι άλλοι δεν αισθάνονται απαραίτητοι, χρήσιμοι, και φεύγουν. Μάλλον έχω ένα φουσκωμένο εγώ… Ελα, όμως, που συνεχώς με καταδιώκει αυτή η διαβολεμένη σκέψη: αφού ήξερα, γιατί εμπιστεύτηκα τη λανθασμένη γνώμη; Ισως να εμπιστεύομαι μόνο εμένα επειδή κρίνω με ανελέητη αντικειμενικότητα τα λάθη μου. Μου έχει τύχει, μπαίνοντας κάπου, να νιώσω χάλια δίχως να ξέρω γιατί. Αργότερα έμαθα ότι κάποιοι έκαναν αρνητικά σχόλια για μένα. Υπάρχει κι αυτή η δυσκολία να με κατατάξουν εδώ ή εκεί, που τους μπερδεύει. Στο ποιοτικό ή στο εμπορικό; Είμαι αδέσποτο. Κάποιοι γουστάρουν αυτό που κάνω, άλλοι το βρίσκουν θολό ή το κατακρίνουν. Εγώ πιστεύω ότι είναι ειλικρινές. Τελικά η επιθυμία για κριτική είναι πάνω και από την κριτική...
• Εσείς κρίνετε;
Και να θέλω δεν προλαβαίνω. Δεν διστάζω να πω τη γνώμη μου ευθέως. Αλλά κριτικάρω τόσο πολύ εμένα που φτάνει και περισσεύει. Τον λίγο ελεύθερο χρόνο θέλω να τον περνάω ταξιδεύοντας, παρατηρώντας ή μένοντας άπραγη ή αγκαλιά με τον σκύλο μου ή ασχολούμενη με έγνοιες του παιδιού μου. Με κανονική ζωή, δηλαδή. Πηγαίνοντας σε μια πρεμιέρα τις προάλλες, απέναντι στο θέατρο βρισκόταν ένα μπαρ με πόρνες. Ηρθα σε μεγάλο δίλημμα αν πρέπει να μπω στην παράσταση ή στο μπαρ για να πάρω μια φλασιά ζωής…
• Δεν προλάβατε να φύγετε από το «Διάνα» και γέμισε ξανά κόσμο. Τον έφεραν οι Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Χρήστος Θηβαίος.
Ηθελα να νιώθω καλά με όποιον θα έμπαινε στο θέατρο. Ο Βασίλης έψαχνε μεγαλύτερο χώρο και ετοιμαζόταν να το αναβάλει. Πάτησα πόδι για το «Διάνα», ευτυχώς. Μάλιστα, επέμενα και στο συγκεκριμένο είδος παράστασης. Είχε πλάκα, διαφωνίες, διαθεσιμότητα κυρίως από τον Θηβαίο. Φοβόμαστε μήπως ο ήχος ενοχλεί το άλλο θέατρο, αν θα βγει η παραγωγή. Τώρα λέω: «Μπράβο, Ελένη, είχες δίκιο». Μερικές φορές, όταν στενοχωριέμαι με πράγματα που δεν μου αρέσουν, το συζητάω με τον Βασίλη κι αυτός μου λέει: «Θα γίνει αυτό που λες γιατί έχεις δίκιο και το δίκιο είναι πολύ δυνατό, φτιάχνει σύμπαν. Μη νοιάζεσαι».
• Σας ενθαρρύνει γενικώς ο σύντροφός σας;
Το κάνει, αλλά κάνει κι άλλα… Εκεί που εξομολογούμαι τον πόνο, το άγχος μου, μου λέει: «Ξέρεις τι σκέφτομαι; Πόσο τυχερή είσαι που με έχεις στη ζωή σου». Και τρελαίνομαι…
Η κρίση φέρνει υπαρξιακή ανασφάλεια
Στη σκηνή του θεάτρου με τη σκηνοθετική ματιά του Σταμάτη Φασουλή | ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
• Πώς προσδιορίζεστε πολιτικά;
Βλέπω δύο κατηγορίες ανθρώπων. Εκείνους που σκίζονται για το δίκιο τους και εκείνους που σκίζονται για το δίκιο των άλλων. Αυτούς που σκέφτονται τι είναι καλύτερο για τον εαυτό τους κι αυτούς που σκέφτονται τι είναι καλύτερο για όλους. Τάσσομαι υπέρ της δεύτερης κατηγορίας. Και τα πιο αριστερά κόμματα μπορούν να τσαλακώσουν, να ευτελίσουν τις ωραιότερες ιδέες. Οι άνθρωποι είμαστε πάντα δίπλα στο θείο, αλλά τελικά δεν καταφέρνουμε να κάνουμε κάτι σπουδαίο.
• Αδιέξοδο;
Μην υποτιμάμε την ελπίδα, είναι οδηγός και συχνά αρκεί. Είναι σημαντικό να έχεις μια δίκαιη προσδοκία. Οι μεγάλες ιδέες περί δημοκρατίας δεν είναι για να συμβούν, αλλά για να τις επιθυμείς. Και μια κοινωνία που επιθυμεί το δίκαιο είναι καλύτερη από αυτή που δεν το επιθυμεί. Ας κεντράρουμε στη βούληση. Η ανθρώπινη φύση, ταπεινή, ευτελής, δεν θα το καταφέρει. Αλλά το να επιθυμείς το καλύτερο για τον άλλον κι όχι το χειρότερο είναι μια καλή αρχή.
• Η εποχή βοηθάει να σκεφτούμε τον άλλον;
Ούτε τον εαυτό μας δεν βοηθάει να σκεφτούμε… Και δεν είναι μόνο το οικονομικό, αλλά και η υπαρξιακή ανασφάλεια. Πέρα από την ανεργία, τη φτώχεια, αυτό που έχει προσβληθεί περισσότερο είναι το «είμαι». Δεν ξέρουμε πού βολοδέρνει η ύπαρξή μας. Χωρίς δουλειά νιώθεις άχρηστος, στη σύγχυση δεν αναγνωρίζεις τη δική σου αναπνοή, πώς υπάρχεις, τι σημαίνεις μέσα στην κοινωνία. Το χειρότερο της εποχής είναι αυτή η δυσανεξία του ενός προς τον άλλον. Η βιασύνη να διώξουμε κάποιον άρον άρον για να έχουμε τη δική μας... χρυσή εποχή. Είναι ζαλιστικό αυτό που ζούμε. Σαν να βρισκόμαστε σ’ ένα ταψί που χοροπηδάει συνεχώς. Τελευταία ανακαλύψαμε το μπούλινγκ και… αιφνιδιαστήκαμε. Αυτό που πρέπει να μας ξενίζει είναι η μη επίγνωση της συντηρητικότητάς μας και της παντελούς έλλειψης ανοχής. Κι αν έχουμε ζήσει «Σπιναλόγκες». Κι αν έχουμε αποκλείσει ολόκληρες κοινωνικές ομάδες.
INFO:
Εθνικό Θέατρο/Κεντρική Σκηνή (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, τηλ.: 210 5288170-171). «Φιλουμένα» του Εντουάρντο ντε Φιλίπο. Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές. Διασκευή - απόδοση: Ελένη Ράντου. Σκηνοθεσία: Σταμάτης Φασουλής. Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης. Κοστούμια: Ντένυ Βαχλιώτη. Μουσική σύνθεση και επιμέλεια: Nalyssa Green. Επιμέλεια κίνησης: Αντιγόνη Γύρα. Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου. Παίζουν: Ελένη Ράντου, Αλκις Κούρκουλος, Βίλμα Τσακίρη, Ντίνα Αβαγιανού, Μελέτης Γεωργιάδης, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Μαρία Κωνσταντάκη, Σταύρος Μερμήγκης, Θύμιος Κούκιος, Γιάννης Στόλλας, Θοδωρής Φραντζέσκος, Νικόλας Αγγελής, Νικόλας Μακρής, Εύα Βάρσου, Νεκταρία Γιαννουδάκη, Λήδα Μανιατάκου, Αλεξάνδρα Ταβουλάρη, Γιώργος Καρατζιώτης.
