Το μεταναστευτικό ζήτημα έχει κατ’ επανάληψη διχάσει την ελληνική κοινωνία και η διαχείρισή του ως τώρα έθεσε σε δοκιμασία τα δημοκρατικά ανακλαστικά μας. Η σύνδεση του προβλήματος αποκλειστικά με την εγκληματικότητα είχε εκτός των άλλων ως συνέπεια, ο εξευτελισμός του Άλλου να οργανωθεί ως πολιτική, να γίνει ρουτίνα: δεν ήταν μόνον η αστυνομία, ας μην κρυβόμαστε· ήταν όλοι όσοι «αξιοποίησαν» τους μετανάστες (κάθε νομικής κατηγορίας) για να διεκολυνθούν ποικιλοτρόπως. Όλοι λίγο πολύ συνηθίσαμε στη συμμετοχή μας σε αυτό που κάποτε διαβάζαμε ή βλέπαμε σε ταινίες: στους ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Ταυτόχρονα, πολλοί κέρδισαν από αυτήν την κατάσταση (επιχειρηματίες, ιδιώτες, μαστρωποί, έμποροι ναρκωτικών, διεφθαρμένοι κρατικοί λειτουργοί, δικηγόροι κλπ).  Οι αλλοδαποί χωρίς χαρτιά έγιναν πηγή πλούτου, αλλά και τα εύκολα θύματα που κανείς δεν θα αναζητούσε. Το στίγμα  «αλλοδαπός –εγκληματίας» «έκρυψε» το φτωχό και διωγμένο. Το διακύβευμα της ασφάλειας επισκίασε τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και  τα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν βρήκαν μεγάλες αντιστάσεις στο άνοιγμά τους, ίσως γιατί πολλοί δεν ήξεραν ή δεν φαντάζονταν.

Δεν δικαιολογείται η άγνοια

Σήμερα, όμως, δεν δικαιολογείται η άγνοια. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (ας το πούμε, ότι περί αυτού πρόκειται) δεν είναι ότι λειτούργησαν παράνομα μόνον ως προς το χρόνο της κράτησης, αλλά και ως προς την ίδια την κράτηση. Κατά τη γνώμη μου, όμως, χρησίμευσαν και για να μην γίνουν οι ερωτήσεις, που οφείλουμε ακόμα και σήμερα να θέσουμε και να απαντηθούν με κάποιο τρόπο: γιατί δεν θεσπίστηκε είκοσι χρόνια και πλέον μια μεταναστευτική πολιτική που να μην εξευτελίζει το ανθρώπινο είδος;
Έτσι όταν πριν λίγες μέρες προέκυψε το περιστατικό με τον αξιωματικό της αστυνομίας Νίτσα, η ελληνική κοινωνία ήταν έτοιμη να ξαναφοβηθεί (και αυτό καλλιεργείται ξανά σκόπιμα αλλά απροκάλυπτα πλέον). Είναι γεγονός, ότι η κοινωνία είναι αμήχανη μπροστά στο πρόβλημα των μεταναστών χωρίς χαρτιά. Είναι επίσης γεγονός, ότι κάθε σοβαρή συζήτηση για το θέμα δεν μπορεί να γίνεται με όρους σύγχυσης μεταξύ πολιτικών ασύλου, μετανάστευσης και προστασίας των συνόρων. Επιπλέον, πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε με απόλυτο τρόπο: όποιος δεν έχει διαπράξει έγκλημα για το οποίο να προβλέπεται η ποινή του εγκλεισμού και κυρίως, όποιος δεν έχει δικαστεί δεν μπορεί να κρατείται έγκλειστος. Αυτό είναι τόσο απόλυτο σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία, όσο και το γεγονός ότι η κυβέρνηση εκλέγεται από το λαό. Τόσο πολύ.  

Συγκάλυψη

Από αυτή την άποψη, είναι αξιοπερίεργο ότι κανένας από αυτούς που εργάστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης (δεν ήταν μόνο αστυνομικοί) δεν επέδειξε την ευαισθησία, να καταγγείλει είτε μέσα από τις οργανώσεις των εργαζομένων, είτε προσωπικά, περιστατικά βίας και εξευτελισμού των έγκλειστων τόσα χρόνια, παρά το γεγονός, ότι συνεχώς καταγγέλλονταν. Προβληματίζει επομένως η σπουδή να υπάρξει δημόσια καταγγελία μιας διαταγής (ανεξάρτητα του τι και πώς ήταν διαταγή κλπ). Προβληματίζει, επίσης, η σπουδή που δείχνουν τα ΜΜΕ και άλλοι φορείς και εκπρόσωποι (κατά τη γνώμη μου με τρόπο που δεν απευθύνεται σε νοήμονες) για το τι θα γίνει με τους μετανάστες που θα κατακλύσουν το κέντρο της Αθήνας, που ζουν  πολλοί μαζί σε μικρούς χώρους κλπ (μια επανάληψη, δηλαδή, όσων έχουμε ξαναζήσει).
Θα περίμενε κανείς, τα ΜΜΕ να καλούν τον κόσμο, να οργανωθεί και να βοηθήσει αυτούς τους ανθρώπους στα πολύ πρώτα τους βήματα μετά τον εγκλεισμό, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες να καλέσουν σε παλλαϊκή πολιτική προστασία, οι επιχειρηματίες που μπορούν να προσφέρουν, ώστε να ενεργοποιηθεί και να αξιοποιηθεί κάθε μέσο, τόπος και εφόδια που να βοηθήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Επίσης, θα περίμενε κανείς, εκτός μία συγγνώμη προς όσους στερήσαμε αδίκως την ελευθερία τους, να διερευνηθεί, αν όχι ποινικά τουλάχιστον πολιτικά, πώς φτάσαμε ως εδώ και, κυρίως, στα «κέντρα κράτησης» και στη συστηματική κρατική βία σε βάρος αλλοδαπών ως επίσημη πολιτική. Αυτό νομίζω θα έκανε μια πραγματικά δημοκρατική κοινωνία. Όλα τα άλλα συγκαλύπτουν ένα πραγματικό κατά τη γνώμη μου έγκλημα.


* Η Σ. Βιδάλη είναι καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Αντεγκληματικής Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.