Όσα συνέβησαν την προηγούμενη εβδομάδα μπορεί να είχαν αφετηρία το ποδόσφαιρο, αλλά φαίνεται πως πρόκειται για ένα συμβάν –ως τέτοιο το προσεγγίζουμε– που αναδεικνύει τριγμούς στο πολιτικό σύστημα. Είναι σωστή η ερμηνεία ή υπερβολική;
Προηγείται του «συμβάντος» η καταστρατήγηση νόμων και η ιδιοτελής εν κρυπτώ ανασύνθεση μιας επιτροπής. Με το «συμβάν» να κορυφώνεται με μια απολύτως απαράδεκτη νομοθετική ψευδο-ρύθμιση. Τα πράγματα γίνονται μετά ιδιαιτέρως αποκαλυπτικά. Το μεγάλο «εγχώριο» κεφάλαιο είναι εν πολλοίς κρατικο-εξαρτώμενο. Με πολλά νταραβέρια με το κράτος και πολλές αντιθέσεις στο εσωτερικό του. Έτσι, η ιδιοκτησία μεγάλων ποδοσφαιρικών ομάδων, όπως και ιδιοκτησία μεγάλων ΜΜΕ, συνιστά πολύ ισχυρό μοχλό πίεσης προς την εκάστοτε κυβέρνηση. Ιδίως όταν αυτό τη στηρίζει ποικιλοτρόπως. Πράγμα που συνεπάγεται ότι μια μείζων «ποδοσφαιρική» –και εν ταυτώ επιχειρηματική– σύγκρουση, έχει τη δυνατότητα να εκβιάζει, με κάθε πλευρά να απαιτεί επιτακτικά το σχετικό αντάλλαγμα. Ιδού η κυβερνητική κρίση. Γιατί πώς μπορεί η κυβέρνηση να εξυπηρετήσει ταυτόχρονα, όπως τους το «οφείλει», δύο ανταγωνιστές πρόθυμους να φτάσουν στα άκρα; Μόνο με νομικές ακροβασίες που δεν ικανοποιούν κανέναν, ενόσω θίγουν βαθιά την ίδια τη νομιμότητα. Το μείγμα γίνεται μάλιστα εκρηκτικό όταν ο οπαδικός φανατισμός έχει αφεθεί να φτάσει εκεί που έχει φτάσει.
Πρόκειται για ένα ακόμα παράδειγμα «θεσμικής βίας»; Η πολιτική επιλογή της κυβέρνησης υποδηλώνει αλαζονεία; Πώς μπορεί η κυβέρνηση να κάνει ό,τι θέλει χωρίς τίποτα να την επηρεάζει;
Και αλαζονεία και θεσμική βία. Στηριγμένες και οι δύο στη μέχρι τώρα απόλυτη κάλυψη των ΜΜΕ, ιδιοκτησίας, όπως είπαμε, του κρατικο-εξαρτώμενου κεφαλαίου και υπό όρους που παραπέμπουν πλέον σε βυζαντινού τύπου μηχανορραφίες. Αλλά να προσθέσω ότι τούτη είναι έκφανση της προϊούσας επικράτησης μιας γενικευόμενης ανομίας και μιας διαρκούς αύξησης της «αταξίας» τόσο στη χώρα μας, όσο και ευρύτερα. Οι νόμοι γίνονται φωτογραφικοί, τα ενοποιητικά σύμβολα, όπως ο θεσμός του προέδρου της Δημοκρατίας, αφήνονται να σέρνονται στη λάσπη, όλο και περισσότεροι παίρνουν το νόμο στα χέρια τους. Ενώ, παράλληλα, ο Τραμπ ή ο Ερντογάν αισθάνονται ελεύθεροι να κάνουν ό,τι προαιρούνται, χωρίς να σέβονται τίποτα…
Ζητούμενο ο εκδημοκρατισμός του «βαθέος κράτους»
Από την άλλη, ο τρόπος που γίνονται τέτοιου είδους θεσμικές παρεμβάσεις, όπως η εξίσωση των πτυχίων, έχουν στόχο να δυσκολέψουν την όποια επόμενη κυβέρνηση να τις ανατρέψει. Είναι έτσι;
Εδώ ξεπληρώνονται συγκεκριμένα γραμμάτια. Και ναι, ο τρόπος τέτοιων μορφών «αποπληρωμής» θα δυσκολέψει μια επόμενη κυβέρνηση, τουλάχιστον αν είναι της Αριστεράς. Αυτό επιτάσσει στον ΣΥΡΙΖΑ να ανασυγκροτηθεί, ώστε να είναι έτοιμος να ανατάξει δημοκρατικά τα πράγματα, και να επαναφέρει το σεβασμό στους θεσμούς συνολικά, να εκδημοκρατίσει εκ βάθρων το λεγόμενο «βαθύ κράτος». Διαπιστώνουμε πόσο αυτό έχει αρχίσει να ξεφεύγει, με προτροπή και πλήρη κάλυψη της κυβέρνησης.
Πώς θα οργανώσει ο ΣΥΡΙΖΑ αυτή τη στρατηγική; Μοιάζει να μην έχει βρει ακόμα τα πατήματά του ως αντιπολίτευση.
Από το 2010 η κοινωνία έχει αναδείξει ένα γενικό αίτημα: να καταργηθούν τα μνημόνια. Αυτό συμπύκνωνε όλες τις ενστάσεις, τις αντιδράσεις, τις επιθυμίες, τα αιτούμενα. Βγήκαμε από τα μνημόνια, χάσαμε τις εκλογές, βρεθήκαμε στην αντιπολίτευση. Να ομολογήσουμε ότι η προεκλογική εκστρατεία της ΝΔ ήταν «υποδειγματική». Αρνήθηκε απολύτως να συζητήσει πολιτικά και προγραμματικά και αρκέστηκε να καλλιεργεί ένα ροζ όνειρο. Γιατί γνώριζε ότι, σε αντιπαράθεση επιχειρημάτων, τα δικά της θα κατέρρεαν. Από κει και πέρα, καλλιεργεί συστηματικά τα «αυτονόητα» του νεοφιλελευθερισμού, ενώ αντιστρέφει πλήρως την ιστορία: «τα μνημόνια τα έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ»! Σε αυτό το πλαίσιο, κύριο έργο του ΣΥΡΙΖΑ είναι να συγκροτήσει πολιτικά το νέο αίτημα των καιρών, που δεν μπορεί να είναι άλλο από το «δημοκρατία, ισότητα, αλληλεγγύη», το οποίο, έτσι διατυπωμένο, είναι γενικόλογο και πρέπει να εξειδικευθεί πολιτικά ανάλογα με τα αιτήματα και τις προσδοκίες του κόσμου. Πράγμα που θα συντελεστεί μέσω της αντιπολιτευτικής αντιπαράθεσης και κυρίως μέσω του απλώματος του ΣΥΡΙΖΑ παντού.
Ο ΣΥΡΙΖΑ από το 2010 μέχρι το 2015 είχε παρουσία σε κάθε κίνημα ή εστία αντίστασης και έτσι διαμόρφωσε και το πρόγραμμά του. Σήμερα δεν έχουμε ακόμα κινήματα, ενόσω διαμορφώνονται εστίες αντίστασης. Ο ΣΥΡΙΖΑ, προς το παρόν, ασκεί κεντρική πολιτική. Πώς θα βρεθεί ξανά με την κοινωνία;
Ήδη προσπαθεί να βρίσκεται. Αλλά μια δυσκολία είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε. Και αυτό δημιουργεί εύλογα μια τάση καχυποψίας σε σχέση με τα αιτήματα που διαμορφώνονται σήμερα. Για να αποδεχθεί ένας χώρος ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ό,τι μπορούσε, και δεν μπορούσε να τα κάνει όλα, και ο ίδιος χώρος να δώσει ταυτόχρονα στον αντιπολιτευόμενο πλέον ΣΥΡΙΖΑ το «δικαίωμα» να συμπορευθεί μαζί του, συνδιαμορφώνοντας τα αιτήματά του, απαιτεί χρόνο και προσπάθειες από δικού μας μέρους. Όπως απαιτείται το να έχει ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ κατανοήσει τις ελλείψεις, τις ολιγωρίες και τα σφάλματά του και να θέσει αυτήν την κατανόηση προς συζήτηση με τον κόσμο. Ώστε, εκτός των άλλων, να αναδειχθούν οι διαφορές μεταξύ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και της σημερινής κυβέρνησης.
Η κοντόθωρη τακτική της ΝΔ
Σε κάθε νόμο της ΝΔ είναι πασιφανής ο ταξικός χαρακτήρας και μαζί ο στόχος εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων. Πώς έχει η ΝΔ τη βεβαιότητα ότι η λαϊκή βάση της θα συνεχίσει να τη στηρίζει όταν θα έρθει η ώρα του απολογισμού;
Δεν έχει έρθει ακόμα η ώρα. Ακόμη πληρώνει γραμμάτια, ξεπληρώνει προεκλογικές υποσχέσεις που σήμερα γίνονται φανερές και μόνον αφού έχει κάπως ολοκληρωθεί αυτή η φάση, θα δει τι θα κάνει. Η τακτική αυτή είναι ασφαλώς κοντόθωρη, ενώ η εικόνα επιτελικής αποτελεσματικότητας, που προσπαθεί να κτίσει ο κ. Μητσοτάκης, έχει αρχίσει ήδη να αποκαλύπτει την αλαζονεία και τον αδίστακτο χαρακτήρα της. Όσο η κοινωνία δεν ξεσπά, η ΝΔ επαναπαύεται. Προσπαθώντας, μάλιστα, κατά καιρούς να επιδείξει «πυγμή», όπως στην περίπτωση Ζαγοράκη. Αλλά ούτε αυτό της βγαίνει. Ο Σαμαράς χαλάει τη σούπα. Και, από ό,τι φαίνεται, θα συνεχίσει να τη χαλάει.
Ναι, αυτή η εικόνα έχει αρχίσει και θολώνει. Ακόμα και τα δικά της ΜΜΕ έχουν αρχίσει και ψελλίζουν κάποιες ειδήσεις αποκαλυπτικές της πολιτικής της ΝΔ. Πόσο μπορεί αυτή να συνεχίσει τέτοιου είδους επικοινωνιακή πολιτική;
Έχετε δίκιο. Εμβληματικές δημοσιογραφικές πένες σε όλο το φάσμα του δεξιού Τύπου χτυπούν καμπανάκια: Τουρκία, Μέση Ανατολή, προσφυγικό, υγεία, συνταξιοδοτικό κ.λπ. Πρόκειται για θρυαλλίδες και μπορεί να σκάσουν ανά πάσα στιγμή. Ενώ πολλά μέτωπα υπονομεύουν το αίσθημα «ασφάλειας», δηλαδή ό,τι ήθελε κατ’ εξοχήν να τονώσει η ΝΔ. Φαίνεται πως η «αταξία» εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα.
Απαιτείται εγρήγορση για το προσφυγικό
Είπες πριν πως, για να γίνει αποδεκτός στα εν δυνάμει κοινωνικά κινήματα, ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται χρόνο. Υπάρχουν ζητήματα, ωστόσο, που χρειάζονται άμεση κοινωνική παρέμβαση, όπως το προσφυγικό.
Η αξία της αλληλεγγύης είναι ταυτοτική για τον ΣΥΡΙΖΑ και όρος παρέμβασής του παντού. Το ίδιο απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Όπου υπήρξε παρέμβαση, το ρατσιστικό μέτωπο που φαινόταν να δημιουργείται, έσπασε. Απαιτείται μια διάσπαρτη εγρήγορση, σε όλη την επικράτεια, νησί το νησί, πόλη την πόλη, για να επανέλθει το κλίμα αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες. Παράλληλα, η πίεση προς την Ευρώπη, ώστε να θεσπιστεί ευρωπαϊκό άσυλο, είναι επιτακτική. Επιπλέον, όσο κι αν είναι εξαιρετικά δύσκολο, η τέως αποικιοκρατική Ευρώπη οφείλει να αναλάβει την ιστορική ευθύνη να υπάρξει ειρήνη και στοιχειώδης μέριμνα για τις χώρες καταγωγής προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Όλοι οφείλουμε να πιέζουμε όλο και πιο αποφασιστικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν οι κάτοικοι των χωρών του «Τρίτου Κόσμου» μπορούν να επιβιώσουν στις πατρίδες τους, οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές θα σταματήσουν. Τούτο είναι δύσκολο, γιατί ο ανηλέητος ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων για πολιτική και οικονομική κυριαρχία σε αυτές τις χώρες μαίνεται αδιάκοπα. Αλλά αυτή η συνθήκη δεν είναι μοίρα. Είναι στο χέρι των λαών του κόσμου να την αλλάξει. Δεν χρειάζεται καν να προσθέσω ότι η πολιτική της κυβέρνησης απέναντι στο προσφυγικό είναι τραγικά αποτυχημένη με όλες τις έννοιες. Έχοντας οδηγήσει στην απελπισία τόσο τους πρόσφυγες, όσο και τους κατοίκους των νησιών.
Πράγματι το όλο παιχνίδι δεν βαίνει προς εξομάλυνση, αλλά προς εκτράχυνση. Αν αναλογιστούμε μάλιστα και τη συμφωνία Τραμπ – Νετανιάχου, που δείχνει να έχει την αποδοχή και της Σαουδικής Αραβίας. Αυτή η στρατηγική πρόκληση δεν πρέπει να απευθυνθεί στους Ευρωπαίους;
Απολύτως. Μέσα στη γενικευόμενη αταξία που λέγαμε, η Ευρώπη οφείλει να μετασχηματιστεί σε δημοκρατικό πόλο σταθεροποίησης. Και η ευρωπαϊκή, αλλά και η παγκόσμια, Αριστερά οφείλει να πιέσει αποφασιστικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Γιατί εκτός των άλλων, οι διεθνείς ανταγωνισμοί όλων των μορφών επεκτείνονται και βαθαίνουν, με διαρκώς αυξανόμενο τον κίνδυνο γενικότερης ανάφλεξης.
Ο κίνδυνος της ακροδεξιάς παραμένει
Υπάρχει κίνδυνος ανόδου της ακροδεξιάς, με νέους τρόπους; Γιατί στην Ελλάδα, τουλάχιστον ακόμα, δεν είχαμε το φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Αντίθετα, είδαμε τη Χρυσή Αυγή να ηττάται εκλογικά. Υπόβαθρο, όμως, υπάρχει, έτσι δεν είναι;
Εδώ βρίσκεται η ιστορική συμβολή και η παρακαταθήκη του ΣΥΡΙΖΑ. Όταν ξέσπασε η κρίση και ξεκίνησε η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, ο κόσμος στην Ελλάδα στράφηκε στον ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, ο κίνδυνος παραμένει, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε το σχετικά υψηλό ποσοστό που είχε κερδίσει η Χρυσή Αυγή. Ποσοστό που δεν εξαφανίστηκε, αλλά διαχύθηκε παραμένοντας ισχυρό. Δεν πρέπει, λοιπόν, να εφησυχάζουμε, μολονότι οφείλουμε παράλληλα να αναγνωρίσουμε ότι η Ελλάδα διατηρεί εν προκειμένω ισχυρά αντισώματα: ένα διάχυτο δημοκρατικό φρόνημα, πολλαπλά δοκιμασμένο σε ιδιαίτερα δύσκολες περιστάσεις. Όπως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν προσέξαμε σε ιδεολογικό επίπεδο. Ότι αφήσαμε κάποιες «ιδέες» του νεοφιλελευθερισμού –του στυλ ο καθένας οφείλει να ασχολείται μόνον με τα δικά του– να αρχίσουν να υπονομεύουν τις μορφές αυθόρμητης αλληλεγγύης, που ο ίδιος ο ελληνικός λαός τείνει ιστορικά να επιδεικνύει. Εδώ η συστηματική ιδεολογική μάχη είναι εντελώς απαραίτητη.
Μετά την ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου, που δεν ανέτρεψε την απλή αναλογική για τις επόμενες εκλογές, θεωρείς πως μπορεί η Νέα Δημοκρατία να προσπαθήσει να την «κάψει» με πρόωρες εκλογές;
Νομίζω ότι θα προχωρήσει βλέποντας και κάνοντας. Διατίθενται 18 μήνες για εκλογές με λίστα και εκτιμώ ότι ο κ. Μητσοτάκης θα θέλει να σιγουρέψει –όσο μπορεί– την κοινοβουλευτική του ομάδα σε περίπτωση πρόωρων εκλογών. Άρα, υπάρχει χρονικό περιθώριο. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα μένουν ανοιχτά.
Το αχαρτογράφητο τοπίο των συμμαχιών
Εδώ παρεμβαίνει ο ΣΥΡΙΖΑ με μία πρόταση. Βλέπεις αποτελεσματικότητα σε αυτή και με ποιους όρους;
Σίγουρα αποτελεσματικότητα από πλευράς δημοκρατίας. Επιπλέον, δημιουργείται παράθυρο διεξόδου για το ΚΙΝΑΛ και άνοιγμα δυνατοτήτων για νέες δημοκρατικές δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, η συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ με το ΚΙΝΑΛ είναι θεωρητικά ευκολότερη από τη συμμαχία που έκανε, σε πολύ διαφορετικές περιστάσεις, με τους ΑΝΕΛ.
Το ΚΙΝΑΛ, για δικούς του ιστορικούς λόγους, παραμένει εγκλωβισμένο σε ένα σύστημα διακυβέρνησης συναρτημένο με την πρακτική του κράτους-λάφυρο. Εδώ διαφωνούμε, βέβαια, και οριζοντίως και καθέτως. Αν, όμως, εν όψει της δικής του επιβίωσης, το ΚΙΝΑΛ θεωρήσει ότι βγαίνουν τα νούμερα για συγκυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί, παρά τη μέχρι τώρα στάση του, να το ξανασκεφτεί. Άλλωστε, έχει ήδη αρχίσει δειλά να αφήνει τέτοια ίχνη. Δεν το λέει, βέβαια, καθαρά, γιατί πρώτο κόμμα επιλογής του παραμένει προφανώς η ΝΔ. Υπάρχει μετά το ΚΚΕ, το ΜεΡΑ25, οι δυνατότητες ψήφου ανοχής… Το τοπίο είναι αχαρτογράφητο και το στοίχημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι, ακριβώς, να το χαρτογραφήσει έμπρακτα προς όφελος μιας προοδευτικής διακυβέρνησης.
Την περασμένη Τετάρτη η Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ χάραξε τον οδικό χάρτη μέχρι το συνέδριο. Μπορείς να τον περιγράψεις;
Είναι οδικός χάρτης στη βάση ημερομηνιών: πότε θα γίνει το συνέδριο, πότε θα κλείσουν οι κατάλογοι μελών, πότε θα γίνει ο προσυνεδριακός διάλογος, πότε θα γίνει το συνέδριο της νεολαίας και το διεθνές συνέδριο, στο οποίο θα συζητήσουμε τις επίκαιρες πολιτικές τομές που απαιτούνται και τις εμπειρίες της διακυβέρνησης. Ακόμα αποφασίστηκε να διεξαχθεί μια κεντρική πολιτική εκδήλωση στην Αθήνα, όπως και ορισμένα «προσυνέδρια», με επίκεντρο σημαντικά πολιτικά ζητήματα. Πρόσθετες τεχνικές και οργανωτικές λεπτομέρειες επίσης οριστικοποιήθηκαν. Γενικός στόχος είναι να αποτελέσει το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ πλούσιο πολιτικό γεγονός.
Το ζήτημα του εσωκομματικού δημοψηφίσματος
Πώς τέθηκε το ζήτημα του εσωκομματικού δημοψηφίσματος; Στόχος είναι η αναζωογόνηση της βάσης, όπως ειπώθηκε; Σε ρεπορτάζ γράφτηκε πως ενδέχεται να τεθεί προς ψήφιση και το όνομα του ΣΥΡΙΖΑ.
Το βέβαιο είναι πως το όνομα «ΣΥΡΙΖΑ» είναι βαρύ, γιατί φέρει σημαντικό ιστορικό φορτίο τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς. Από κει και πέρα, εξετάζουμε κάθε φορά τα ζητήματα που τίθενται και προσπαθούμε να λάβουμε ώριμες και εμπεριστατωμένες αποφάσεις. Κατά τη συζήτηση της Τετάρτης, τέθηκαν πλευρές του τι μπορεί να σημαίνει ψηφοφορία δημοψηφισματικού χαρακτήρα. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να τεθεί ζήτημα που θα δεσμεύει (ή δεν θα δεσμεύει;) προκαταβολικά το Συνέδριο. Ούτε μπορούν να τεθούν ερωτήματα καθαρά πολιτικά, οι απαντήσεις στα οποία δεσμεύουν το κόμμα μακροπρόθεσμα, ενόσω εξαρτώνται από συγκυρίες οι οποίες, μεταξύ δύο συνεδρίων, μπορεί να μεταβληθούν ριζικά. Από την άλλη πλευρά, τίθεται βεβαίως ένα σημαντικό πολιτικό ζήτημα: μια διαδικασία όπου ψηφίζουν όλα τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, ενδέχεται να κινητοποιήσει και να αναζωογονήσει.
Πώς προχωρά η τριμελής επιτροπή απολογισμού;
Έχουμε προχωρήσει. Πρόκειται για κείμενο δομημένο, που περιγράφει γιατί κερδίσαμε, ποια ήταν τα όρια της νίκης μας, γιατί χάσαμε, ποια ήταν τα αίτια της ήττας. Επιπλέον, πώς κυβερνήσαμε, τι πετύχαμε, πού αποτύχαμε, ποια ήταν η σχέση κυβέρνησης και κόμματος, τι διδάγματα απορρέουν. Και αυτά με τρόπους που δεν είναι αφοριστικοί ή γενικόλογοι. Αλλά τρόποι εποικοδομητικοί που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την παραπέρα δουλειά.
Στόχος ο προοδευτικός μετασχηματισμός της κοινωνίας όχι απλά η εναλλαγή στην κυβέρνηση
Ποια τα συμπεράσματά σου από τον έως τώρα εσωκομματικό διάλογο, αλλά και τη διαδικασία διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ;
Η εικόνα που έχω σχηματίσει, είναι ότι εξελίσσεται μια διαδικασία που όντως διευρύνει τον ΣΥΡΙΖΑ. Εισρέει κόσμος –και σε επίπεδο νεολαίας και σε επίπεδο κόμματος– με όρους γόνιμους, χωρίς τριβές. Η διεύρυνση, μάλιστα, πιέζει τις Οργανώσεις Μελών να συζητούν πληρέστερα πολιτικά και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Τα νέα μέλη δεν θέτουν όρους –πολιτικούς, οργανωτικούς ή άλλους. Από την άλλη μεριά, η απεύθυνση στην κορυφή έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα. Όπου ούτε εκεί έχω διαπιστώσει, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, αξιοπρόσεκτες εντάσεις. Κίνδυνοι του είδους «πασοκοποίηση» μου φαίνονται υπερβολικοί, υπό τον όρο ότι η «κορυφή» θα αντιστοιχήσει τον εαυτό της με την πορεία της «βάσης» και θα σεβαστεί την ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ. Νομίζω ότι το κύριο είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επιδιώκει την απλή, ιστορικά δοκιμασμένη, «εναλλαγή» στην κυβέρνηση. Αλλά να μετασχηματίσει σε προοδευτική κατεύθυνση την κοινωνία και το κράτος. Αν αυτό ξεκαθαριστεί, χωρίς ο διευρυμένος ΣΥΡΙΖΑ να δίνει την εικόνα του σεχταριστή ή εκείνη του «επαναστάτη» που δεν καταλαβαίνει από δουλείες, όρια, συγκυρίες και συσχετισμούς, η διεύρυνση και η ανασύνταξή του μπορεί να προχωρήσει γόνιμα και καινοτόμα.
