Ταυτόχρονα, ο καλεσμένος πολιτικός διαμαρτύρεται ότι τα πλείστα κανάλια -εκτός εξαιρέσεων- ωραιοποιούν την κατάσταση των νοσοκομείων της χώρας αποσιωπώντας τις ελλείψεις προσωπικού και εξοπλισμού. Ο δημοσιογράφος αντιδρά και ζητά να αναφερθούν συγκεκριμένα παραδείγματα υπαγορευμένων αποσιωπήσεων. «Μου δίνει εμένα ο οποιοσδήποτε εντολές τι θα πω και τι όχι;» ρωτά.
Στο απώτερο παρελθόν και στα αυταρχικά καθεστώτα, η κριτική κατά της εξουσίας προσέκρουε στη λογοκρισία. Σήμερα η απόκρουση των αντιρρήσεων γίνεται έντεχνα και επίσης αποτελεσματικά. Πώς κατορθώνεται αυτό; Θυμήθηκα με αφορμή την παραπάνω τηλεοπτική κόντρα τις βασικές και προκαταβολικά έτοιμες μεθοδεύσεις.
Το πρώτο γνωστό και δοκιμασμένο εργαλείο είναι να βαφτίζεται η αντίρρηση «θεωρία συνωμοσίας». Είναι δεδομένο ότι διάφορες θεωρίες, από γελοίες έως και άκρως επικίνδυνες, έχουν κατασκευαστεί για να πληγούν πολιτικοί και κοινωνικοί αντίπαλοι, να στιγματιστούν αποδιοπομπαίοι τράγοι και να αποπροσανατολιστούν τα φώτα από πραγματικά υπεύθυνους. Οι κατασκευαστές και οι χρήστες αυτών των θεωριών συχνά εκφράζουν ή ερωτοτροπούν με την Ακροδεξιά και αγαπημένοι τους στόχοι υπήρξαν οι Εβραίοι και οι μασόνοι.
Από την άλλη πλευρά, είναι δεδομένο ότι κρίσιμες για τους πολίτες αποφάσεις λαμβάνονται συχνά μέσα σε γραφεία, υπό συνθήκες αδιαφάνειας. Πολιτικές συναντήσεις, οικονομικοί προγραμματισμοί, σχεδιασμοί επικοινωνιακών εκστρατειών, ιδίως όταν είναι βέβαιο ότι δεν θα είναι καθόλου δημοφιλείς ή οδηγούν σε παρανομίες και διαφθορά, διεξάγονται με κλειστά τηλέφωνα και κάμερες. Το ίδιο συμβαίνει με εικόνες και καταστάσεις που είναι ασύμφορες και αποσιωπώνται. Αν τώρα εσύ τολμήσεις να κατακρίνεις αυτές τις αποσιωπήσεις, θα ταυτιστείς με διώκτες «εβραιομασόνων» και με οπαδούς θεωριών συνωμοσίας. Θρύψαλα η κριτική σου, αλώβητη η εξουσία. Αψογα!
Η δεύτερη άμυνα είναι να ζητείται να κατονομαστούν συγκεκριμένοι υπεύθυνοι. Ναι, κάποτε υπάρχουν. Οσο όμως ο καπιταλισμός κυριαρχεί, όσο τα δίκτυα αναπτύσσονται και περιπλέκονται κι όσο η τεχνητή νοημοσύνη υποκαθιστά την ατομική συνείδηση, τόσο δυσκολότερο γίνεται να εντοπίζεις εξατομικευμένους ενόχους.
Ποιος φταίει ως άτομο για τη ρύπανση του περιβάλλοντος ή για την υποχρηματοδότηση της έρευνας στα φάρμακα, την οποία «πληρώνουμε» σε περιόδους επιδημιών; Ποιος δημιουργεί τα φέικ νιουζ; Χρειάζεται άραγε ειδική εντολή ένας εργαζόμενος του Τύπου για να καταλάβει ότι η κυκλοφορία -ή μη- μιας είδησης θα κακοφανεί στον εργοδότη του; Οχι βέβαια. Αν είναι ένας καριερίστας, θα την αποκρύψει για να μην απολυθεί ή για να προαχθεί, έτσι αυτόματα, σαν απομεινάρι εκείνου του Αϊχμαν που έχει αναλύσει η Χάνα Αρεντ.
Εσύ που αποτολμάς την κριτική έχασες. Η δημοκρατία απειλείται. Είναι όμως ανθεκτικός αντίπαλος, ιδίως όταν συμμαχεί με την Αριστερά.
*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομ. καθηγητής ΑΠΘ
