Ο Ερτουγούλ Κιουρκτσού είναι επίτιμος πρόεδρος του HDP και βουλευτής και θεωρείται εμβληματική μορφή στην τουρκική Αριστερά. Είναι Τούρκος κι όχι Κούρδος και οι πολιτικές καταβολές του είναι στην επαναστατική Αριστερά. Ιδρυτικό στέλεχος της οργάνωσης «Γενιά του ’68», συνελήφθη κατά τη διάρκεια επίθεσης σε κρησφύγετο που βομβαρδίστηκε από τον στρατό.
Ηταν ο μόνος που επέζησε από την ομάδα του. Καταδικάστηκε από στρατοδικείο σε θάνατο, αλλά με την αμνηστία του 1974 μετατράπηκε η ποινή του σε 30 χρόνια φυλακή. Εξέτισε τα 14 χρόνια και μετέφρασε στη φυλακή την πρώτη έκδοση στα τουρκικά της βιογραφίας του Μαρξ.
Αποφυλακίστηκε και συμμετείχε ενεργά σε κόμματα και κινήσεις της Αριστεράς και το 2011 άρχισε να συνεργάζεται με το κουρδικό κόμμα ως ανεξάρτητος. Στη συνέχεια έγινε ιδρυτικό στέλεχος του HDP και το 2013-14 συμπρόεδρος του κόμματος, μέχρι να αναλάβουν την ηγεσία η Φιγκέν Γιουκσεκντάντ και ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς.
► ΑΠΟΣΤΟΛΗ- Τουρκία
⚫ Την περασμένη άνοιξη και μετά από διαπραγματεύσεις δυόμισι χρόνων είχατε φτάσει πολύ κοντά σε συμφωνία με την κυβέρνηση για την ειρηνική επίλυση του κουρδικού ζητήματος. Τώρα μιλούν και πάλι τα όπλα. Τι συνέβη και άλλαξε τόσο δραματικά η κατάσταση;
Το τουρκικό κράτος προετοίμαζε μεγάλη πολεμική εκστρατεία κατά των Κούρδων ακόμη και την περίοδο που διαπραγματευόταν την ειρήνη. Τώρα βλέπουμε να ξεδιπλώνεται ένα σχέδιο, που διέρρευσε από το Γενικό Επιτελείο, με πρότυπο αυτό που συνέβη στη Σρι Λάνκα και τη μαζική εξόντωση του αντάρτικου των «Τίγρεων» Ταμίλ.
Ο στρατός και οι υπηρεσίες ασφαλείας, κάτω από την καθοδήγηση του Ταγίπ Ερντογάν, προετοίμαζαν εδώ και καιρό να κάνουν πόλεμο κατά των Κούρδων. Ηδη, έξι μήνες μετά τη διακήρυξη Οτσαλάν για την κατάπαυση του πυρός, είχαν αρχίσει προετοιμασίες πολέμου σε 12 επαρχίες της Τουρκίας. Τώρα βλέπουμε ότι ο διάλογος και οι διαπραγματεύσεις στόχευαν στο να παραδοθούν οι Κούρδοι. Ομως, αυτό που ήθελαν οι Κούρδοι δεν ήταν μια παράδοση, αλλά πραγματικές, ειλικρινείς διαπραγματεύσεις, που θα κατέληγαν σε μια δημοκρατική λύση.
Η τουρκική κοινή γνώμη ήταν σε μεγάλο βαθμό προετοιμασμένη να αποδεχτεί την ειρηνευτική διαδικασία, όπως άλλωστε και το κόμμα μας, το HDP, αλλά και οι πολιτικοί αναλυτές. Υπήρχαν επίσης «περιστέρια» μέσα στην κυβέρνηση που ήθελαν την ειρηνευτική διαδικασία.
Θα θέλαμε να δούμε το PKK να βρίσκει άλλα μέσα από την ένοπλη πάλη για να σταματήσει την τουρκική επιθετικότητα. Εμείς ουδέποτε καλέσαμε στα όπλα, αλλά να ξέρετε πως ο κουρδικός λαός πιστεύει ότι η παρουσία του ΡΚΚ είναι καλύτερη από την απουσία του.
⚫ Γιατί όμως επελέγη τελικά η όξυνση και ο πόλεμος; Είναι προς το συμφέρον τόσο της Τουρκίας όσο και των Κούρδων να βρεθεί μια ειρηνική λύση.
Υπήρξαν δύο λόγοι. Πρώτον, η προοπτική της ειρήνης έδωσε πολύ μεγάλη ώθηση και επιρροή στο HDP και αυτό αποτυπώθηκε προεκλογικά και στις δημοσκοπήσεις. Λέγεται πως όταν το είδε αυτό ο Ερντογάν είπε «γιατί να επενδύουμε στην ειρήνη όταν αυτό μας κάνει να χάνουμε ψήφους;» «Γιατί να κερδίζει από αυτή τη διαδικασία το HDP και να χάνει το AKP;» Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ήταν σαφές ότι η ειρήνη θα ερχόταν μόνο αν η κυβέρνηση μοιραζόταν κάποιες από τις εξουσίες σε επίπεδο αυτοδιοίκησης με τους Κούρδους. Κι αυτό ήταν ένας εφιάλτης για το τουρκικό κράτος, γιατί έχει μάθει να μη μοιράζεται τίποτα με τους άλλους.
Το τουρκικό κράτος θέλει τον λαό να εξαρτάται από τον κρατικό μηχανισμό. Αυτό το μοντέλο μοιράσματος των εξουσιών ήταν γι’ αυτούς κάτι αδιανόητο. Ηταν επίσης φανερό πως μετά μια συμφωνία, θα έπρεπε να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα.
Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν πως υπήρχε και η στρατηγική προσέγγιση του στρατού για την περιοχή. Η επανάσταση στο Ροζάβα είχε επιπτώσεις όχι μόνο στη Συρία, αλλά και στο εσωτερικό της Τουρκίας. Μέχρι την επανάσταση του Ροζάβα, το πρότυπο για τους Κούρδους ήταν το Βόρειο, τουρκικό Κουρδιστάν.
Μετά, όταν στο Ροζάβα εγκαθιδρύθηκαν τα καντόνια και η αυτο-οργάνωση, η αυτο-κυβέρνηση, αυτό το μοντέλο ενέπνευσε την κοινωνία και οι Κούρδοι του Βορρά (της Τουρκίας) είπαν «κι εμείς μπορούμε να το εφαρμόσουμε». Οι Κούρδοι επίσης απέτρεψαν με την κινητοποίησή τους την πτώση του Κομπάνι και αυτό θορύβησε την Τουρκία γιατί είδε τα σύνορα να καταργούνται στην πράξη.
Το τουρκικό κράτος, τότε, σχεδίασε μια νέα στρατηγική. Εκανε πιο στενή τη σχέση του με τον Μπαρζανί (τον ηγέτη του ιρακινού Κουρδιστάν), άρχισε να ενισχύει τη στρατιωτική του παρουσία στην περιοχή και υποστήριξε ακόμη πιο πολύ τους τζιχαντιστές στη Συρία. Αυτό έγινε γιατί κατανόησαν πως δεν υπάρχουν Κούρδοι της Συρίας, του Ιράκ, της Τουρκίας ή άλλοι, αλλά υπάρχουν Κούρδοι.
Υπήρξε και μια άλλη παράμετρος, αυτή της εσωτερικής διαμάχης μεταξύ Ερντογάν και Γκιουλέν. Ο Ερντογάν τότε έκανε στροφή, σταμάτησε τις διώξεις των στρατιωτικών, τα βρήκε με τους στρατηγούς και ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον τόσο του κινήματος του Γκιουλέν όσο και κατά των Κούρδων.
Η τελευταία σταγόνα στο ποτήρι ήταν τα αποτελέσματα των εκλογών της 9ης Ιουνίου. Ο Ντεμιρτάς είπε τότε πως το HDP δεν θα συναινέσει να κάνει πρόεδρο τον Ερντογάν, και τα όνειρα τους τελείωσαν όταν κατεβήκαμε σαν κόμμα στις εκλογές, περάσαμε το όριο του 10% και μπήκαμε στο Κοινοβούλιο.
Το AKP ηττήθηκε, καθώς δεν κατόρθωσε να κάνει μονοκομματική κυβέρνηση. Τότε ο Ερντογάν αποφάσισε να τελειώσει με τους Κούρδους με κάθε τρόπο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Η αρχή του σχεδίου έγινε με τη βομβιστική επίθεση στο Σουρούτς. Ηθελαν να πλήξουν τη συμμαχία μεταξύ των Κούρδων και της Αριστεράς. Ακολούθησε η επίθεση στην Αγκυρα.
⚫ Ομως αυτή η πόλωση βοήθησε εκλογικά την κυβέρνηση στις εκλογές που ακολούθησαν. Ενισχύθηκε με εθνικιστικές ψήφους, και αναρωτιέμαι πως αν ο πόλεμος βοηθάει τελικά το AKP, τότε γιατί υιοθέτησαν και οι Κούρδοι την όξυνση;
Εχετε δίκιο, η πόλωση βοηθάει τον Ερντογάν. Αλλά είναι άλλο πράγμα ο Ερντογάν και άλλο είναι το τουρκικό κράτος. Φυσικά ο Ερντογάν δρέπει τα εκλογικά κέρδη του πολέμου και βοηθάει έτσι τα προσωπικά του σχέδια.
Ομως, ο λόγος για τον πόλεμο είναι βαθύτερος απ’ αυτό. Ακόμη κι αν ο Ερντογάν έβρισκε μια συνεννόηση, πετύχαινε τη συμφιλίωση με τους Κούρδους, αυτές οι βαθύτερες δυνάμεις θα πίεζαν για πόλεμο.
Ο Ερντογάν έκανε τελικά συμμαχία μαζί τους και κάνει τα πάντα για να υλοποιήσει τις απαιτήσεις τους εναντίον των Κούρδων. Θέλουν να εξαλείψουν καθετί, ακόμη και τη σκιά του PKK.
⚫ Αυτή τη στιγμή έχει μεταφερθεί ο πόλεμος μέσα σε κάποια αστικά κέντρα στις νοτιοανατολικές επαρχίες της Τουρκίας. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Υπάρχει έδαφος για ειρήνευση;
Σε βάθος χρόνου μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι αν ο κουρδικός λαός -και η πρωτοπορία του- μπορέσει να αντισταθεί σε αυτή την πίεση, τότε μια νέα περίοδος διαλόγου και συμφιλίωσης μπορεί να έρθει. Το τουρκικό κράτος δοκιμάζει τώρα πόσο ανθεκτικοί είναι οι Κούρδοι.
Πόσο αποφασισμένοι είναι να υπερασπιστούν τις αξίες τους και τις προοπτικές τους. Πώς και αν θα αντιδράσει η διεθνής κοινότητα στα σχέδια εξολόθρευσης του κουρδικού κινήματος. Προς το παρόν δεν βλέπουμε σημάδια για συμφιλίωση. Δεν δείχνουν ούτε σημάδια για επικοινωνία.
⚫ Εσείς είστε αυτή τη στιγμή ανοιχτοί σε διάλογο;
Εμείς είμαστε ως πολιτικό κόμμα πάντα ανοιχτοί. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί για διαπραγματεύσεις σε πολιτικό επίπεδο. Ομως το ΑΚΡ είναι τώρα κόμμα του πολέμου. Ο Ερντογάν και ο Νταβούτογλου μιλούν τώρα τη γλώσσα των επικεφαλής των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας.
Το ΡΚΚ από την πλευρά του προσπαθεί να αποκρούσει την επίθεση κατά των προπυργίων του. Τους τελευταίους έξι μήνες οι δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας έχουν εξαπολύσει έναν πολύ βρόμικο πόλεμο, αλλά δεν έχουν κατορθώσει να κάνουν κάποια πρόοδο απέναντι σε νεαρούς μαχητές από την περιοχή. Το ΡΚΚ δεν έχει δυνάμεις στο έδαφος όπου γίνονται οι συγκρούσεις. Αυτοί που πολεμούν είναι νεαροί, 17-20 χρόνων, που αντιστέκονται στις επιθέσεις.
Δεν πιστεύω ότι το ΡΚΚ θα μείνει πίσω από τα χαρακώματα· θα αντεπιτεθούν. Υπάρχει μια κουβέντα που ακούγεται στον αέρα: «Ερχεται η άνοιξη». Αυτό σημαίνει πως θα ξεσπάσει πόλεμος την άνοιξη.
⚫ Ταυτόχρονα με τις συγκρούσεις, βλέπουμε και τις διώξεις πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων, Τούρκων πολιτών που δεν έχουν καμία σχέση με το κουρδικό κίνημα.
Η τουρκική κοινή γνώμη θα αντιδράσει και υπάρχουν σημάδια ότι ο λαός αντιδρά. Είδατε τι έγινε με τους πανεπιστημιακούς και τις διώξεις, με κατηγορίες πως δήθεν υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Τους συμπαραστέκονται οι διανοούμενοι, η ακαδημαϊκή κοινότητα, οι δημοσιογράφοι, επαγγελματικές ενώσεις.
Τους υποστήριξε και το CHP με τον πρόεδρό του, Κιλιτσντάρογλου. Ομως, η Ευρώπη, γενικά στο θέμα των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων στην Τουρκία, δεν μιλάει, έχει ανάγκη την Τουρκία, τόσο στο ζήτημα των προσφύγων όσο και στο Συριακό.
⚫ Τι νέο φέρνει στην κοινωνία το συνέδριο του HDP; Εχετε κάποια νέα πρόταση για την κοινωνία;
Θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα πλατύ πολιτικό μέτωπο που θα αντιταχθεί στη διολίσθηση του συστήματος Ερντογάν προς φασιστικές μεθόδους και πρακτικές. Αυτό δεν είναι ρητορική, είναι υπαρκτή απειλή. Εμείς αποκαλούμε αυτήν την περίοδο που διανύουμε «περίοδο πραξικοπήματος». Ο Ερντογάν λειτούργησε μετά τις εκλογές πέραν των ορίων του Συντάγματος με τον διορισμό νέας κυβέρνησης, παράνομης κατ’ εμάς, που έκανε νέες εκλογές.
Εμείς αναγνωρίζουμε το αποτέλεσμα, αλλά αυτό δεν κάνει τη διαδικασία νόμιμη. Τώρα αντιμετωπίζουμε μια κυβέρνηση πολέμου, σε καθεστώς «πραξικοπήματος» που οδεύει μελλοντικά προς ένα αέναο προεδρικό σύστημα με χαρακτηριστικά κεντρο-ασιατικής δικτατορίας.
Στη φιλοδοξία του Ερντογάν να γίνει πανίσχυρος πρόεδρος αντιτάσσεται, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, πάνω από το 50% των πολιτών. Αυτή είναι η πλειοψηφία των πολιτών στους οποίους θέλουμε να απευθυνθούμε, αλλά ο πόλεμος κάνει περίπλοκη αυτήν την εξίσωση.
Εμείς θα επιμείνουμε στον δρόμο της ειρήνης και θα θέλαμε να δούμε το PKK να βρίσκει άλλα μέσα από την ένοπλη πάλη για να σταματήσει την τουρκική επιθετικότητα.
Ομως, θα έρθει η στιγμή της ειρήνης και η ανάγκη για διαπραγματεύσεις, και όσοι επενδύσαμε πολιτικά στην ειρήνη, θα έχουμε τον πρώτο λόγο. Εμείς ουδέποτε καλέσαμε στα όπλα, αλλά να ξέρετε πως ο κουρδικός λαός πιστεύει πως η παρουσία του ΡΚΚ είναι καλύτερη από την απουσία του.
⚫ Πώς βλέπετε τις εξελίξεις στην Ελλάδα και ποιο είναι το μήνυμά σας στον ελληνικό λαό;
Υποστηρίζουμε τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμη και μετά τον επώδυνο συμβιβασμό που αναγκάστηκε να κάνει με την Ε.Ε. Κατανοούμε γιατί το έκανε αυτό. Δεν πρέπει ο ελληνικός λαός να νιώθει μόνος μέσα στην Ευρώπη. Ζούμε σε μια εποχή που κυριαρχείται από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αν δεν σπάσει αυτό με μια σοσιαλιστική επανάσταση, θα πρέπει κανείς να κάνει τους απαραίτητους συμβιβασμούς.
Και αυτό έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ. Τον στηρίζουμε. Ξέρουμε ότι δεν το ήθελαν, δεν το πίστευαν, αναγκάστηκαν να κάνουν ένα απαραίτητο βήμα πίσω για να ακολουθήσουν μετά δύο βήματα μπρος. Οι Κούρδοι της Τουρκίας και το τουρκικό δημοκρατικό κίνημα είχαν πάντα τη μεγάλη συμπαράσταση του ελληνικού δημοκρατικού κινήματος. Είναι η πρώτη φορά που υπάρχει στην Ελλάδα μια κυβέρνηση με την οποία μοιραζόμαστε κοινές αξίες και όραμα.
Ακόμη κι αν κρατήσει μόνο μία θητεία, που φυσικά δεν το ευχόμαστε, μας ήταν τόσο ευχάριστο που είδαμε το κατεστημένο να θρηνεί όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση. Ολοι στην Τουρκία, όχι μόνο εμείς, στο HDP, χαρήκαμε με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Ναι, αναγκάστηκε να υποκύψει σε κάποια θέματα, αλλά κατάφερε να μείνει όρθιος, να παραμείνει στη διακυβέρνηση, και αυτό είναι σημαντικό για όλους μας.
Θα θέλαμε να δούμε τον ΣΥΡΙΖΑ να στηρίξει στην Ευρώπη την πρόταση των Κούρδων για μια νέα Δημοκρατική Τουρκία, στην οποία οι Κούρδοι θα έχουν αυτο-οργάνωση. Ακόμη και η αποδοχή της νομιμότητας αυτού του αιτήματος που στηρίζεται στην ευρωπαϊκή χάρτα της τοπικής αυτοδιοίκησης θα είναι για εμάς μια πολύ σημαντική συμβολή στη νόμιμη πολιτική μάχη που δίνουμε στην Τουρκία.
Δεύτερον, έχουμε ένα τεράστιο ανθρωπιστικό θέμα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η τουρκική κυβέρνηση ακολουθεί μια πολιτική που στη χώρα μας την παρομοιάζουμε με μια λαϊκή παροιμία «πες στον λαγό να τρέξει και το κυνηγόσκυλο θα ακολουθήσει». Αυτή είναι η τουρκική πολιτική που οδηγεί στον χαμό εκατοντάδων ανθρώπινων ψυχών, προσφύγων, στα νερά του Αιγαίου.
Η τουρκική κυβέρνηση δεν παρέχει άσυλο σε αυτούς τους ανθρώπους βασισμένο στα διεθνή πρότυπα και αξίες, είναι απλώς «φιλοξενούμενοι» στην Τουρκία, χωρίς να τους αναγνωρίζεται καθεστώς πρόσφυγα. Αν τους είχε παρασχεθεί επίσημο καθεστώς πρόσφυγα, τότε θα είχαν δικαίωμα να πάνε με κανονικό τρόπο σε άλλες χώρες του κόσμου όπου θα τους δέχονταν.
Ομως, επειδή η ζωή είναι ισχυρότερη από τους κανόνες, η θέληση των ανθρώπων να φτάσουν στον πολιτισμένο κόσμο θα υπερισχύσει και θα συνεχιστεί η ροή. Πρέπει να βρούμε τρόπους τουλάχιστον να καταλήγουν με ασφάλεια αυτοί οι πρόσφυγες σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Η Ευρώπη είναι συνυπεύθυνη για την τραγωδία της Συρίας, υπερασπίστηκαν τα σχέδια των ΗΠΑ, βοήθησαν την εξέγερση και την ανάπτυξη των τζιχαντιστών, τουλάχιστον στην αρχή, και είχαν την ελπίδα πως μια ισλαμική κυβέρνηση θα αντικαθιστούσε την κυβέρνηση Ασαντ. Τα σχέδια αυτά απέτυχαν, αλλά έχουν μέρος της ευθύνης για όσα συμβαίνουν εκεί. Τώρα πρέπει να αναλάβουν αναλογικά και τα βάρη από αυτήν την αποτυχία των σχεδίων τους.
