Και τούτο γιατί έχει την ικανότητα, περιγράφοντας το συνολικό πολιτειακό φαινόμενο, να ρυθμίζει την έκταση της συμμετοχής των πολιτών στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, την έκταση της ανακατανομής του πλούτου υπέρ των οικονομικά και κοινωνικά αδύναμων πολιτών και την έκταση της άμυνας των πολιτών απέναντι σε μια πανίσχυρη κρατική εξουσία (ατομικά δικαιώματα).
Σφόδρα επιθυμώ να καταθέσω την πρόβλεψη ότι στις επόμενες βουλευτικές εκλογές η μείζων ιδεολογικοπολιτική διπολική σύγκρουση προόδου-συντήρησης θα αναφέρεται περισσότερο στη θεσμική ανασυγκρότηση (βλέπε αναθεώρηση του Συντάγματος) και λιγότερο στο μοντέλο παραγωγικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, μετά την έξοδο τον προσεχή Αύγουστο από τη μνημονιακή επιτροπεία.
Και πάλι επιθυμώ δημόσια να τονίσω ότι τα συνταγματικά κείμενα αποτυπώνουν τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής τους. Εκπέμπουν έτσι έναν ισχυρό, πολιτικό και θεσμικό συμβολισμό, ο οποίος αποκρυσταλλώνει τις κοινωνικές αντιθέσεις ενός συγκεκριμένου σχηματισμού σε μια ορισμένη εποχή.
Ως κυρίαρχο θεσμικό στοιχείο του εποικοδομήματος, το Σύνταγμα συμπυκνώνει όχι μόνο τις θεμελιώδεις κοινωνικές συνθήκες, αλλά και τις πολιτικές ζυμώσεις, οι οποίες εκφράζουν έναν πολιτικό βολονταρισμό και ενίοτε ένα πνεύμα πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών. Το Σύνταγμα είναι, εν τέλει, ένα δυναμικό σύμβολο πολιτικής και κοινωνικής παρέμβασης και όχι το αποτέλεσμα των συμπερασμάτων σε επιστημονικό εργαστήριο. (Βλέπε και Κώστα Ζώρα, Κοινωνιολογία του πολιτικού συστήματος, Γενικό μέρος, Πρόθεμα: Α-Ι.Δ. Μεταξάς, Αθήνα 2008.)
Κίνημα Αλλαγής
Ομολογουμένως η Φώφη Γεννηματά έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα στον εξελισσόμενο επίκαιρο διάλογο για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Οι προτάσεις Γεννηματά (ευθύνη υπουργών, βουλευτική ασυλία, επιλογή ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων, ανεξάρτητες αρχές, εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλαγή τρόπου αναθεώρησης του Συντάγματος) συγκροτούν θέματα για τα οποία αναμφίβολα έχουν ωριμάσει οι κοινωνικές συνθήκες αλλαγής και για τα οποία θα μπορούσε να υπάρξει σύγκλιση απόψεων.
Το μειονέκτημά τους έγκειται στο ότι δεν εντάσσονται σε ένα ευρύτερο ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο.
Νέα Δημοκρατία
Κατέστησαν συνταγματικοί αποστάτες. Επέλεξαν τη συντακτική αποχή.
Οχι μόνο γιατί ταυτίζονται απολύτως με το αμαρτωλό παρελθόν του καταρρεύσαντος συστήματος διαπλοκής, αλλά πολύ περισσότερο γιατί τρέμουν κυριολεκτικά την προεκλογική σύγκρουση ιδεών με επίκεντρο το προτεινόμενο νέο θεσμικό και συνταγματικό πλαίσιο.
Ως ιστορικοί αντίπαλοι και εχθροί του δημόσιου Πανεπιστημίου επικεντρώνουν τις αναφορές τους στην αναθεώρηση του άρθρου 16, δηλαδή με λίγα λόγια, στη δημιουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων εξυπηρέτησης των αναγκών των γόνων των πλουσίων.
ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εκ των πραγμάτων την πρωτοβουλία των κινήσεων.
Τον Ιούλιο του 2016 ο Αλέξης Τσίπρας κατέθεσε εκ μέρους του κυβερνώντος κόμματος πληρέστατη πρόταση αναθεώρησης υπό τον τίτλο «Νέα μεταπολίτευση – Ελλάδα 2021».
Εδώ εμφανίζεται σαφές ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο. Ο ίδιος κάνει λόγο για «προοδευτική τομή και κατ’ επέκταση για προοδευτική συνταγματική αναθεώρηση». Εξηγούμαι:
Διεύρυνση της δημοκρατίας, δηλαδή διεύρυνση και ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Πυλώνες άμεσης δημοκρατίας απέναντι στον πρωθυπουργοκεντρισμό, δηλαδή δημοψηφισματική διάσταση στο πολίτευμα. Πραγματική και καθοριστική παρουσία του λαού στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και στην αναθεώρηση του Συντάγματος.
Τα δημόσια αγαθά υπό την εποπτεία του κράτους.
Συνταγματική κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων, των συλλογικών διαπραγματεύσεων και της υποχρεωτικής διαιτησίας.
Ρήτρα δημοσιονομικής πολιτικής ανακατανομής του πλούτου.
Η Ελλάδα κράτος κοσμικό και όχι θεοκρατικό.
Συνταγματική αντιμετώπιση του φαινομένου της προσχώρησης της ανώτατης Δικαιοσύνης στην κυρίαρχη ιδεολογία του «κοινωνικού συστήματος».
Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να επιμείνει στις θεμελιώδεις ιδεολογικές του αρχές για την επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος και να μην τις «θυσιάσει» στο όνομα κάποιας, επιθυμητής ίσως, συνεννόησης. Εμμονή και πάλη μπροστά στον λαό, με τον λαό.
* Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου
