Ολόκληρη η ομιλία του Πρωθυπουργού στην εκδήλωση του δικτύου transform! Europe στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης:

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

φίλες και φίλοι,

είναι μεγάλη η τιμή να βρίσκομαι μαζί σας. Καταρχάς, όμως, οφείλω να σας εξομολογηθώ κάτι. Νιώθω ως άτομο κάπως διχασμένος. Παγιδευμένος στη μέση, σε μία συγκυρία, ανάμεσα σε συγκρουόμενες δυνάμεις.

Σήμερα βρίσκομαι εδώ, μεταξύ συντρόφων και παλιών φίλων. Βρίσκομαι εκτός· εκτός των μηχανισμών της κρατικής εξουσίας, εκτός των χώρων λήψης αποφάσεων.

Το Σάββατο, ωστόσο, θα βρεθώ στην άλλη πλευρά. Θα βρεθώ από τη μέσα πλευρά. Εκεί όπου οι ηγέτες της Ευρώπης θα συζητήσουν και αποφασίσουν για το μέλλον μας, για το μέλλον σας.

Αυτό το χάσμα μεταξύ του «εδώ» και του «εκεί», του «μέσα» και του «έξω» περιγράφει αποτυπώνει το παράδοξο που χαρακτηρίζει την Αριστερά στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια.

Διότι είναι παράδοξο για ένα αριστερό κόμμα, μια αριστερή κυβέρνηση, να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής και διαρθρωτικής προσαρμογής, που υπαγορεύεται από την τρόικα.

Αλλά ήμασταν αναγκασμένοι να δεχθούμε ένα τέτοιο παράδοξο ρόλο για τον εαυτό μας. Αποφασίσαμε να κάνουμε έναν τακτικό συμβιβασμό προκειμένου να αποφύγουμε μια συντριπτική στρατηγική ήττα. Και τώρα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή. Διότι αυτές τις μέρες η Ελλάδα είναι ξανά στην πρώτη γραμμή ενός αγώνα που αφορά ολόκληρη την Ευρώπη.

Παλεύουμε για τη επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην χώρα μας. Για τον τερματισμό του καθεστώτος εξαίρεσης τώρα, μια για πάντα, και για όλους τους άλλους στο μέλλον.

Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν το βάλαμε κάτω πριν από δύο χρόνια. Γιατί γνωρίζαμε ότι θα μπορούσαμε να δώσουμε τη μάχη για τα δικαιώματα ης κοινωνικής πλειοψηφίας από καλύτερη θέση. Και τώρα έχουμε αυτή την ευκαιρία.

Ζητούμε, λοιπόν, σήμερα από την ευρωπαϊκή ηγεσία να μας δώσει μια ευθεία απάντηση: υπάρχει ευρωπαϊκό κοινωνικό και εργασιακό κεκτημένο για όλα τα κράτη-μέλη; ναι ή όχι;

Το γεγονός ότι η Ευρώπη δεν υπερασπίζεται τα δικά της επιτεύγματα, τη δική της κληρονομιά, το δικό της κοινωνικό μοντέλο, το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει παραδοθεί στο ΔΝΤ εξηγεί γιατί η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση σήμερα.

Σίγουρα αυτή δεν είναι η δική μας Ευρώπη. Αυτή είναι η Ευρώπη που θέλουμε να αλλάξουμε. Στη θέση της Ευρώπης του φόβου, της ανεργίας και της φτώχιας, θέλουμε μια Ευρώπη στην υπηρεσία των ανθρώπινων και κοινωνικών αναγκών.

Αλλά δεν θέλουμε μια Ευρώπη χωρίς μέλλον. Διότι η Ευρώπη είναι το κοινό μας σπίτι. Είναι το βασικό πεδίο στο οποίο οι ταξικοί και κοινωνικοί αγώνες για αλλαγή μπορούν να ευδοκιμήσουν. Είναι το μόνο πεδίο στο οποίο η κοινωνική αλλαγή μπορεί να είναι ουσιαστική.

Η τεράστια κοινωνική κινητοποίηση αυτές τις μέρες στη Ρώμη δείχνει ότι η Ευρώπη είναι το πεδίο της μάχης μας. Και δείχνει γιατί οφείλουμε να υπερβούμε τον κατακερματισμό και να ενώσουμε δυνάμεις, ώστε να γίνουμε πιο ισχυροί και πιο αποτελεσματικοί. Ο στόχος τόσο των τοπικών όσο και των εθνικών κοινωνικών διαμαρτυριών και κινημάτων είναι οι πολιτικές λιτότητας της ΕΕ. Και η Ρώμη πρέπει να αποτελέσει ορόσημο για την έναρξη ενός κοινού ευρωπαϊκού πλαισίου που υπερβαίνει τις διαφορές μας και επιτίθεται κατά μέτωπο σε εκείνες τις πολιτικές.

 

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

φίλες και φίλοι,

το Σάββατο η Ευρώπη γιορτάζει την 60η επέτειο της έναρξης της διαδικασίας ολοκλήρωσής της. Ωστόσο, υπάρχει το ερώτημα την οποία το ευρωπαϊκό κατεστημένο οφείλει να απαντήσει: Έχοντας υπόψη πώς το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ξεκίνησε το 1957, πώς εξελίχθηκε από τότε, το ερώτημα είμαι τί είδους Ευρώπη έχουμε σήμερα και αν αυτή είναι η Ευρώπη που θέλουμε.

Κανείς δεν αρνείται ότι η Ευρώπη ως σχέδιο ολοκλήρωσης πάντοτε βρισκόταν εν μέσω αντιφάσεων. Αλλά οι δυνάμεις της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της ειρήνης και της ισότητας διεκδικούσαν και κάποιες φορές εξασφάλισαν τη θέση τους στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Σήμερα, ωστόσο, η Ευρώπη είναι σχεδόν αποκλειστικά ένας χώρος λιτότητας, απορρύθμισης κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων, και κλειστών συνόρων για πολιτικούς πρόσφυγες και μετανάστες. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει καταστρέψει την Ευρώπη σχεδόν ολοκληρωτικά.

Τα σημερινά επίπεδα οικονομικών και κοινωνικών αποκλίσεων στην Ευρωζώνη δεν έχουν προηγούμενο. Βρίσκονται σε προφανή αναντιστοιχία με τους στόχους της Συνθήκης της ΕΕ για ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη, πλήρη απασχόληση και κοινωνική πρόοδο. Και η επικίνδυνη άνοδος της ακροδεξιάς και του εθνικισμού οφείλεται στην πολιτική των ανοιχτών συνόρων για τη λιτότητα και των κλειστών συνόρων για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Είναι η απουσία αλληλεγγύης και η αναδίπλωση στο έθνος-κράτος, είναι η νοοτροπία του «όχι στη δική μου αυλή», είναι οι συνοριακοί φράχτες που θρέφουν τον ευρωσκεπτικισμό και τον εθνικισμό.

Ο νεοφιλελευθερισμός υπήρξε χωρίς αμφιβολία το πολιτικό εφαλτήριο της εθνικιστικής δεξιάς. Και για αυτό η δεξιά δεν είναι και δεν μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική στην ακροδεξιά.

Γνωρίζουμε ότι η νεοφιλελεύθερη διαχείριση της οικονομικής κρίσης αύξησε τις υπαρκτές ανισότητες και ασυμμετρίες, εντός των χωρών μας και μεταξύ των χωρών μας. Πήρε τη μορφή συστηματικής επίθεσης του κεφαλαίου κατά της εργασίας προκειμένου να ανακατανείμει εισοδήματα από τους πολλούς στους λίγους και να αντιστρέψει τις εργατικές κατακτήσεις, που επιτεύχθηκαν στα μεταπολεμικά χρόνια. Τροφοδότησε την ανεργία και διεύρυνε τη φτώχεια στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις.

Και πέρα από τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ του Νότου και του Βορρά της Ευρώπης, βάθυνε τις διαιρέσεις στην Ευρώπη μέσω επιθετικών και παράλογων στερεοτύπων. Υπάρχουν κάποιοι, ευτυχώς λίγοι, που προσπαθούν να κρύψουν την οικονομική διαίρεση που προκάλεσε ο νεοφιλελευθερισμός πίσω από ανύπαρκτες πολιτιστικές διαιρέσεις. Και το πράττουν καταφεύγοντας σε γελοία στερεότυπα και σε γλώσσα διακρίσεων για τον σώφρονα Βορρά και τον ανεύθυνο Νότο.

Αλλά ποιος ζήτησε πραγματικά τη βοήθεια του ευρωπαϊκού Βορρά, πριν από τον Μάιος του 2010, το 2009; η Ελλάδα ή οι ευρωπαϊκές τράπεζες; Ποιος επωφελήθηκε από τις δύο πρώτες δανειακές συμβάσεις; Η Ελλάδα ή οι ευρωπαϊκές τράπεζες;

Ας ρίξουμε μια ματιά στα δεδομένα:

Η πρώτη δανειακή σύμβαση ύψους 110 δισ. ευρώ τον Μάιο του 2010 προσέφερε μια ασφαλή έξοδο κινδύνου σε ιδιώτες ομολογιούχους και συγκεκριμένα σε ευρωπαϊκές τράπεζες προκειμένου να μειώσουν την έκθεσή τους στα ελληνικά ομόλογα.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2009 σχεδόν το 80% του ελληνικού χρέους βρισκόταν στα χέρια των ευρωπαϊκών τραπεζών. Κατείχαν ελληνικά ομόλογα αξίας 141,5 δισ. ευρώ. Η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στην Ελλάδα ήταν 60 δισ. ενώ της Γερμανίας ύψους 35 δισ. ευρώ.

Ως τις 31 Δεκεμβρίου 2010, μέσα σε ένα χρόνο, οι ιδιωτικές τράπεζες είχαν μειώσει την έκθεσή τους στο ελληνικό χρέος από τα 141,5 στα 45,9 δισ. ευρώ. Πρόκειται για σχεδόν 100 δις. κατά τον πρώτο χρόνο του πρώτου μνημονίου. Ποσό το οποίο ισούται περίπου με το ύψος τυ πρώτου δανείου.

Και στις 31 Δεκεμβρίου 2011, ένα χρόνο αργότερα η έκθεση των ιδιωτικών τραπεζών στο ελληνικό χρέος είχε μειωθεί περεταίρω στα 35 δισ. ευρώ περίπου.

Έτσι, η πρώτη δανειακή σύμβαση του 2010 προσφέρθηκε στην Ελλάδα προκειμένου να αλλάξει χέρια το ελληνικό χρέος· από τις ιδιωτικές τράπεζες στα κράτη της ευρωζώνης και το ΔΝΤ. Το πρώτο δάνειο δόθηκε για να σωθούν οι τράπεζες. Ας πούμε ανοιχτά κάτι που είναι προφανές σε όλους.

Παράλληλα, επειδή οι πιστωτές αρνήθηκαν να συμφωνήσουν σε «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από τα τέλη του 2009 ως τα τέλη του 2011, από τα 299 στα 355 δισ. ευρώ.

Η δεύτερη δανειακή σύμβαση ύψους 130 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο του 2011 επίσης σχεδιάστηκε για να προστατεύσει τις τράπεζες. Διότι αυτό το ποσό περιείχε 48 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Και συνδέθηκε με το διαβόητο PSI.

Η τότε ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε με τους πιστωτές σε ένα κούρεμα ομολόγων. Κι αυτό μόνον αφού τα ομόλογα είχαν αλλάξει χέρια και οι ιδιωτικές τράπεζες δεν θα βαρύνονταν με ζημίες. Έτσι, οι ζημίες καταγράφηκαν κυρίως σε ελληνικούς δημόσιους φορείς, όπως νοσοκομεία, πανεπιστήμια, ασφαλιστικά ταμεία, καθώς και μικροομολογιούχους.

Ποιος ήταν ο μεγάλος χαμένος; ήταν τα ασφαλιστικά ταμεία που έχασαν 14,5 δισ. ευρώ από αποθεματικά συνολικού ύψους 21 δισ. ευρώ. Όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν πως δεν επρόκειτο για διάσωση της Ελλάδας αλλά για διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών, μέσω της Ελλάδας.

Και επιπλέον, ποιος επωφελήθηκε από την οικονομική κρίση; η Ελλάδα, ο ευρωπαϊκός Νότος ή ο Βορράς; Ποιες χώρες είδαν τα κόστη δανεισμού τους να μειώνονται σημαντικά κατά την κρίση σε ιστορικά χαμηλά ως αποτέλεσμα του φαινομένου του «ασφαλούς καταφυγίου»;

Ποιες χώρες επέτυχαν ρεκόρ πλεονασμάτων τρεχουσών συναλλαγών μέσα στην κρίση; 8,5% του ΑΕΠ το 2015 και 9% το 2016, τα μεγαλύτερα στον κόσμο, εις βάρος των υπολοίπων της Ευρωζώνης. Δεν είναι η Γερμανία;

Και επιτρέψτε μου ένα ακόμη σχόλιο: Όταν τα ελλείματα είναι υψηλά, η Ευρωζώνη απαιτεί ενέργειες για να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες. Ο κ. Ντάισελμπλουμ, λοιπόν, αντί για ανάρμοστα και σεξιστικά σχόλια περί «ποτών και γυναικών», θα όφειλε να ζητήσει από τη Γερμανία να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, δεδομένου του μεγάλου πλεονάσματος της στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αυτά εξηγούν γιατί, ενώ το 2008 η Γερμανία και η Ελλάδα είχαν σχεδόν το ίδιο επίπεδο ανεργίας, 7,4% η Γερμανία και 7,8% η Ελλάδα, η Γερμανία το μείωσε στο 4,6%, ενώ στην Ελλάδα ανήλθε στο 25%.

Και όλα αυτά τα στοιχεία οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα. Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη ωφέλησε τον Βορρά εις βάρος του Νότου:

Η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά την κρίση δείχνει προδήλως ένα διερευνώμενη οικονομική απόκλιση μεταξύ Βορρά και Νότου. Το κατά κεφαλήν εισόδημα στον Νότο το 2015 ήταν χαμηλότερο από ό,τι το 2007. Αντιθέτως, στις περισσότερες χώρε του Βορρά ήταν υψηλότερο.

Η διαδικασία της σύγκλισης προς χαμηλότερα επίπεδα ανεργίας μέχρι το 2008 αντιστράφηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης και ακολουθήθηκε από τεράστια και χωρίς προηγούμενο απόκλιση. Τα επίπεδα της μακροχρόνιας ανεργίας και της ανεργίας των νέων είναι σε απαράδεκτα ιστορικά υψηλά.

Ο κίνδυνος της φτώχειας και ο κοινωνικός αποκλεισμός, ιδιαίτερα για τα παιδιά και τους νέους, έχει αυξηθεί από το 2007 στο 25% περίπου. Ακόμη χειρότερα, η κατάσταση είναι κρίσιμη στις επί τέσσερα χρόνια χτυπημένες από την κρίση χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Κοιτώντας αποκλειστικά την αύξηση της φτώχειας των παιδιών και των νέων σε αυτές τις τέσσερεις χώρες, τότε η αύξηση σε απόλυτα μεγέθη αφορά 1,16 εκατ. περίπου παιδιά.

 

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

φίλες και φίλοι,

σε αυτή την κρίσιμη για την Ευρώπη στιγμή, η Ελλάδα παλεύει να βάλει ένα τέλος στη λιτότητα και να βγει από τα νεοφιλελεύθερα μνημόνια της κοινωνικής αδικίας και της ανέχειας.

Επιτέλους, τερματίσαμε την ύφεση. Η οικονομία μας υπεραπέδωσε πέρυσι και τώρα κάνει στροφή στην ανάκαμψη και την ανάπτυξη. Έχουμε αφήσει πίσω μας το μεγαλύτερο βάρος του μνημονίου.

Και για όλους αυτούς τους λόγους και ακόμη περισσότερους, δε θα παραμείνουμε το πειραματόζωο της Ευρωζώνης, όπως επιθυμούν ίσως το ΔΝΤ και συντηρητικοί υποστηρικτές του στην Ευρώπη.

Δοκίμασαν τις πολιτικές τους και απέτυχαν. Το καλοκαίρι του 2018 θα βγούμε από το τρίτο και τελευταίο πρόγραμμα. Αυτή είναι η πρώτα μας προτεραιότητα.

Έχουμε κυβερνήσει την χώρα εδώ και δύο χρόνια υπό συνθήκες διαρκούς χρηματοοικονομικού εκβιασμού. Το καλοκαίρι του 2015 κάναμε την πολιτική επιλογή να μη διαλύσουμε την Ελλάδα σε κομμάτια. Δεν συμφωνήσαμε όμως στην ανάληψη της ιδιοκτησίας των αποτυχημένων προγραμμάτων και πολιτικών.

Είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε τις θυσίες του ελληνικού λαού και ιδιαίτερα των φτωχών, των χαμηλών εισοδημάτων, και των ανέργων.

Και δε θα παραδώσουμε ποτέ τον λαό μας στους «πρόθυμους συμμάχους» εκείνων των δυνάμεων στην Ευρώπη και αλλού που θέλουν την Ελλάδα να παραμένει στον κορσέ της λιτότητας για πολλά ακόμη χρόνια.

Διότι, όταν ο λαός εμπιστεύεται την εντολή του στην Αριστερά, αυτή δεν έχει άλλη επιλογή από το να τιμήσει την εντολή αυτή, όσο δύσκολο κι αν μπορεί να είναι αυτό. Και όχι να δραπετεύσει από τα βάρη της δικής της πολιτικής ευθύνης. Δεν είναι επιλογή για την Αριστερά να εγκαταλείπει τον λαό στα χέρια των συντηρητικών δυνάμεων.

Είμαστε αποφασισμένοι να είμαστε η κυβέρνηση που θα οδηγήσει την Ελλάδα εκτός μνημονίων.

Είμαστε αποφασισμένοι να είμαστε η κυβέρνηση που θα αποκαταστήσει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

 

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

φίλες και φίλοι,

οι οικονομική και κοινωνική κληρονομιά της ευρωπαϊκής κρίσης καταδείχνει στην κατεύθυνση της δράσης. Το status quo στην Ευρώπη που απορρίφθηκε στο βρετανικό δημοψήφισμα, παραμένει η βασική πηγή του ευρωσκεπτικισμού και της ανόδου της ακροδεξιάς.

Η δημοκρατική, κοινωνική και οικολογική επανίδρυση της Ευρώπης είναι η μόνη διέξοδος. Αυτός είναι ένας αγώνας που αξίζει την κινητοποίηση και την συλλογική προσπάθεια όλων των προοδευτικών δυνάμεων.

Με αυτές τις σκέψεις γιορτάζουμε τη 60 επέτειο της Ευρωπαϊκής Ένωση, δεσμευόμενοι στον αγώνα για μια διαφορετική Ευρώπη. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να αποδείξουμε ότι μια δημοκρατική, κοινωνική και οικολογική Ευρώπη είναι εφικτή.

Σας ευχαριστώ!