(από διαδήλωση κατά του ρατσισμού στην Ιταλία)
Το πρωί της Τρίτης 30 Ιανουαρίου, η 18χρονη Πάμελα Μαστροπιέτρο αγόρασε ηρωίνη έξω από το στάδιο «Ντέι Πίνι» της Ματσεράτα και εν συνεχεία πήρε ένα ταξί ώς το διαμέρισμα του Νιγηριανού Ινοσεντ Οσεγκάλε. Μία ημέρα αργότερα, το διαμελισμένο πτώμα της βρέθηκε σε βαλίτσες στους λόφους γύρω από τη γραφική πόλη της κεντρικής Ιταλίας, πυροδοτώντας μία αλληλουχία γεγονότων που έχει σημαδέψει την πολιτική ζωή της χώρας. Λιγότερο από έναν μήνα πριν από τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Μαρτίου, η πολιτική συζήτηση στην Ιταλία έχει επισκιαστεί πλήρως από το μεταναστευτικό – και οι λόγοι πρέπει να αναζητηθούν πολύ βαθύτερα από τον αντίκτυπο της φρικτής αυτής υπόθεσης, που δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί πλήρως.
Επειτα από δέκα χρόνια οικονομικής στασιμότητας συν οκτώ χρόνια κρίσης, τα συναισθήματα απώλειας ελέγχου και η έλλειψη κάθε προοπτικής έχουν επιδράσει καθοριστικά στην ψυχολογία σημαντικής μερίδας Ιταλών. Μέχρι πριν από ένα-δύο χρόνια, τα πολιτικά κόμματα εξέφραζαν την ανάγκη διαμαρτυρίας στρεφόμενα κατά του ευρώ και υπέρ της ανάκτησης της ιταλικής κυριαρχίας απέναντι στο «τέρας των Βρυξελλών». Η Φόρτσα Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, η Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι και το Κίνημα 5 Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο ανταγωνίζονταν για το ποιο θα υποσχεθεί περισσότερη πυγμή απέναντι στις πολιτικές λιτότητας, προτείνοντας δημοψηφίσματα, παράλληλα νομίσματα και άλλα οικεία στο ελληνικό κοινό. Οι θέσεις αυτές είχαν προξενήσει έντονη ανησυχία στις Βρυξέλλες, που θεωρούσαν την Ιταλία ως τον αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης και επιδίωξαν πάση θυσία να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές τον Δεκέμβριο του 2016, όταν ο τότε πρωθυπουργός Ρέντσι υποχρεώθηκε σε παραίτηση λόγω της ήττας στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Μηνύματα στις αγορές
Στο 14μηνο που μεσολάβησε, όλοι, ακόμη και το κατεξοχήν κόμμα διαμαρτυρίας, το Κίνημα 5 Αστέρων, μετρίασαν την ρητορική τους σε μια σιωπηρή αναγνώριση της αδυναμίας τους να ανεβάσουν την αντιπαράθεση με τις διεθνείς αγορές στο επίπεδο που θα απαιτούσε μια πραγματική προοπτική ρήξης με την Ευρωζώνη. Ακόμη και ο Ματέο Σαλβίνι, που εξακολουθεί να δηλώνει ότι η Ευρωζώνη ήταν «αποτυχημένο πείραμα» και να υπόσχεται ότι «την κρίσιμη στιγμή» θα πει «όχι», «καρφώθηκε» από τον εταίρο του, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος σημείωσε ότι κατ’ ιδίαν «ο Σαλβίνι έχει αποδεχθεί ότι η Ιταλία δεν μπορεί να βγει από το ευρώ».
Καθώς οι εκλογές πλησιάζουν, τα ιταλικά πολιτικά κόμματα προσπαθούν να στείλουν τα «σωστά» σημάδια στις αγορές, προκειμένου η 5η Μαρτίου να μην είναι ημέρα χρηματιστηριακού πανικού για την τύχη του ενιαίου νομίσματος. Ταυτόχρονα, όμως, πρέπει με κάποιον τρόπο να δείξουν ότι κατανοούν το συναίσθημα του «δεν πάει άλλο» και να υποσχεθούν δραστικά μέτρα που θα βελτιώσουν την καθημερινή ζωή. Ετσι, εν χορώ, αποφάσισαν, εφόσον δυσκολεύονται να τα βάλουν με τους ισχυρούς, να στραφούν κατά των ανίσχυρων. «Στην Ιταλία ζουν 600.000 λαθρομετανάστες, έτοιμοι να διαπράξουν εγκληματικές ενέργειες. Είναι μια κοινωνική ωρολογιακή βόμβα. Θα τους μαζέψουμε με την αστυνομία και τον στρατό και θα τους στείλουμε πίσω. Ολοι μπορείτε να βοηθήσετε, υποδεικνύοντας στις Αρχές πού μένουν», δήλωσε την προηγούμενη Κυριακή ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. «Θα καθαρίσουμε την Ιταλία γειτονιά προς γειτονιά, αν χρειαστεί και με δυναμικά μέσα», είπε Σαλβίνι. «Για την “κοινωνική βόμβα” είναι υπεύθυνος ο Μπερλουσκόνι», απάντησε ο υποψήφιος πρωθυπουργός του Κινήματος 5 Αστέρων, Λουίτζι ντι Μάιο. «Αυτός και η Κεντροαριστερά φταίνε που το φαινόμενο βγήκε εκτός ελέγχου γιατί υπέγραψαν άθλιες συνθήκες, (σ.σ.: εννοεί τον κανονισμό του Δουβλίνου), έκαναν δουλειές με τα κονδύλια για τους μετανάστες και βομβάρδισαν τη Λιβύη».
Στην Ιταλία των 60 εκατομμυρίων κατοίκων, το 2017 έφθασαν με βάρκες από τη Λιβύη 119.000 πρόσφυγες και μετανάστες, μείωση 37% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Πολλοί απ’ αυτούς δεν έμειναν αλλά αναχώρησαν για τη Βόρεια Ευρώπη, ενώ τουλάχιστον 15 άνθρωποι βρέθηκαν νεκροί στις Αλπεις, στο λεγόμενο «πέρασμα του θανάτου» ανάμεσα στην Ιταλία και στη Γαλλία, το οποίο χρησιμοποιούσαν και οι Εβραίοι στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα περί «κοινωνικής βόμβας» δεν φαίνεται να επιβεβαιώνονται στη Ματσεράτα, όπου η εγκληματικότητα βαίνει μειούμενη (μείον 15% το 2016 σε σχέση με το 2015), ενώ η τοπική κοινότητα Αφρικανών, που παρέστη στην τελετή μνήμης για τη Μαστροπιέτρο, σημειώνει ότι δεν έχει προβλήματα αποδοχής και συνύπαρξης με τους ντόπιους. Ή μάλλον δεν είχε, ώς το περασμένο Σάββατο, όταν 28χρονος αποτυχημένος υποψήφιος της Λέγκας του Βορρά επί δύο ώρες κυκλοφορούσε με το αυτοκίνητο στην πόλη και πυροβολούσε μαύρους, τραυματίζοντας πέντε άνδρες και μία γυναίκα πριν συλληφθεί απευθύνοντας τον φασιστικό χαιρετισμό.
«Ηρεμία και περίσκεψη»
Η πιο αποκαλυπτική διάσταση αυτού του κρούσματος ακροδεξιάς τρομοκρατίας ήταν η στάση που τήρησε το μεταλλαγμένο ιταλικό πολιτικό σύστημα. Ο δήμαρχος της πόλης, που ανήκει στο Δημοκρατικό Κόμμα (το κόμμα πλήττεται εκλογικά από τη δεξιά στροφή και τα γραφεία του δέχθηκαν κι αυτά τις σφαίρες του νεοφασίστα), αρνήθηκε να χορηγήσει άδεια σε αντιφασιστική διαδήλωση, υποστηρίζοντας ότι σε αυτή τη φάση, απαιτείται «ηρεμία και περίσκεψη». Την επόμενη ημέρα μετά το περιστατικό, ο Μπερλουσκόνι έκανε τις δηλώσεις περί 600.000 απελάσεων.
«Σήμερα, η Ιταλία δεν μετράει καθόλου στις Βρυξέλλες και στον κόσμο. Θα την κάνουμε να μετρήσει ξανά», προσέθεσε ο πρώην πρωθυπουργός, παίζοντας με τη νοσταλγία ενός καθημαγμένου λαού για τη δόξα του παρελθόντος, έστω και φασιστικού.
Ρεπορτάζ στους κόλπους διάφορων φασιστικών ομάδων (CasaPound, Forza Nuova, κ.λπ.) που ενισχύονται τον τελευταίο καιρό, αποκαλύπτουν τη βαθιά ψυχολογική ανάγκη πρόσδεσης ανθρώπων που δεν έχουν μέλλον, σε ένα αγκυροβόλιο ιστορικής ταυτότητας («αυτή είναι η Ιστορία μας») αλλά και την αίσθηση ότι το ιταλικό κράτος έχει περιφρονήσει πλήρως τις ανάγκες τους, την ίδια ώρα που υποτίθεται ότι «οι λαθρομετανάστες τα έχουν όλα». Ολοι αυτοί αισθάνονται δικαιωμένοι από την τροπή που έχει πάρει η πολιτική συζήτηση και από την προοπτική να βρεθεί ο Σαλβίνι και η επικεφαλής των ομοϊδεατών τους, Αδελφών της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, στην κυβέρνηση μαζί με τον Μπερλουσκόνι. Θα χρειαζόταν λίγο πιο σύνθετη σκέψη για να διακρίνουν ότι ο λόγος που ο Μπερλουσκόνι προβάλλει τις μαζικές απελάσεις ως λύση για την ανεργία, τους χαμηλούς μισθούς, τα ναρκωτικά, τον συνωστισμό στα νοσοκομεία ίσως είναι ότι στην πραγματικότητα δεν έχει να προσφέρει καμία απάντηση στα προβλήματα αυτά.
