Ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης [Giovanni Battista Serpieri] (1832-1887) ήταν Ιταλός επιχειρηματίας, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στο Λαύριο, αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, με μεταλλευτικές εργασίες. Στο Λαύριο σήμερα θα δείτε ένα επιβλητικό άγαλμά του στην κεντρική πλατεία. Το άγαλμα στο βάθρο του έχει τρεις επιγραφές: μία στα Ελληνικά «Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης, ζώσαν εκ νεκράς ανέστησε πόλιν και πλούτον από σποδού αυτή εξανέτειλε», μία στα γαλλικά «Ι. Β. Σερπιέρι από μια παραμελημένη τέφρα ανέσυρε τη λάμψη του μετάλλου και το ψωμί του εργάτη» και μία στα ιταλικά «στον Ιταλό Ι. Β. Σερπιέρι, η πόλη θέλησε και ξαγρυπνά εδώ».
Τα κατορθώματα αυτού του αλητήριου, που δυστυχώς όσο ζούσε δεν πλήρωσε για τα εγκλήματά του, πολλά. Ήταν από τους υπεύθυνους του πρώτου χρηματιστηριακού σκανδάλου στην Ελλάδα, μαζί με τον άλλο «εθνικό ευεργέτη», τον Ανδρέα Συγγρό. Οι μετοχές της Ελληνικής Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου πουλιόντουσαν πολύ πάνω από την αξία τους κατόπιν φημών, που διέδιδαν οι άνθρωποι των Σερπιέρη-Συγγρού, επειδή δήθεν θα απέφεραν μυθικά πλούτη στους κατόχους τους. Τελικά οι μετοχές καταβαραθρώθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1870 με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να καταστραφούν οικονομικά και η χώρα να βιώσει μια μεγάλη οικονομική κρίση.
Ο Σερπιέρης ήταν γνωστός για την σκληρότητα του απέναντι στους μεταλλωρύχους. Φτωχοί εργάτες από όλη την Ελλάδα κατέφθασαν στην περιοχή για να δουλέψουν, ανάμεσα τους και πολλές γυναίκες και παιδιά. Δούλευαν από τα ξημερώματα έως τη δύση του ηλίου χωρίς σταματημό, με μοναδική παρέα τα ποντίκια, τα μοναδικά ζώα που επιβίωναν στην περιοχή και μέσα στις στοές. Τις περισσότερες φορές οι εργάτες πέθαιναν νωρίς από μολυβδίαση ή πνευμονοκονίαση, ασθένειες που εμφανίζονται σε ανθρώπους που εκτίθενται για χρόνια στη σκόνη και τις θανατηφόρες χημικές ουσίες των ορυχείων.
Ο Σερπιέρης ασκούσε καταλυτικό έλεγχο στην καθημερινότητα των κατοίκων. Ακόμα και οι δήμαρχοι της περιοχής ήταν διευθυντικά στελέχη του.
Συνέπεια της «ανάπτυξης» που έφερε η εταιρεία του Σερπιέρη ήταν να ρυπανθεί επικίνδυνα η Λαυρεωτική γη. Η εταιρεία δημιούργησε μεταλλουργικές εγκαταστάσεις 45.000 τ.μ. στον Κυπριανό, όπου όταν τελείωσε η εκμετάλλευση, ήταν αποθήκες μιας τοξικής «βόμβας» 150 τόνων άκρως επικίνδυνων τοξικών ουσιών. Μέσα σε ένα μόνο κτίριο, αυτό του «Κονοφάγου», ήταν αποθηκευμένοι 9 τόνοι αρσενικού, 141 τόνοι μολύβδου, καδμίου και άλλων θανατηφόρων ουσιών, για τα οποία το ελληνικό κράτος ξοδεύει εκατομμύρια ευρώ για μελέτες, για την εξουδετέρωσή τους, για τον ενταφιασμό τους. Οπότε, η κληρονομιά του Σερπιέρη εξακολουθεί να μας κατατρέχει: το 99% της Λαυρεωτικής χερσονήσου είναι ακατάλληλο για καλλιέργειες. Το υπόλοιπο μόνο 1% της Λαυρεωτικής χερσονήσου θεωρείται ασφαλές για καλλιέργειες, όπως είναι οι περιορισμένες εκτάσεις στην Παλαιά Φώκαια και στο Θυμάρι.
Και τώρα, η λεπτομέρεια που σκοτώνει:
Το 1899 η εταιρεία ανάγκασε τους μεταλλωρύχους με τα δικά τους λεφτά(!) να φτιάξουν άγαλμα στον Σερπιέρη!
Οι μεταλλωρύχοι πήγαν και βρήκαν τον Σουρή ο οποίος τους έγραψε ένα ποίημα.
Την ημέρα των εγκαινίων οι επίσημοι τράβηξαν το σεντόνι και εμφανίστηκε το εξής ποίημα του Σουρή από κάτω:
Τι μας θωρείς ακίνητος
και δεν μας κατουράς
αφού και ανδριάντα
σε αξίωσε η Ελλάς
Δέξου λοιπόν ω Βαπτιστά
ευγνωμοσύνης δώρο
ξερό σκατό κοπανιστό
και από Λαυριώτη κώλο
Το 1982 το άγαλμα αποκαθηλώθηκε κατόπιν επεισοδίων που είχαν δημιουργηθεί στο Λαύριο, αναφορικά με το ρόλο και τη δράση του Σερπιέρη κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του και φυλασσόταν στον κήπο της Εθνικής Πινακοθήκης στην Αθήνα. Σε σχετική αλληλογραφία μεταξύ του Δήμου Λαυρεωτικής και της Διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης κατόπιν αιτήματος του Δήμου «περί επιστροφής του ανδριάντα και επανατοποθέτησής του στον χώρο που του αρμόζει και για τον οποίο κατασκευάστηκε», το άγαλμα αφού καθαρίστηκε ξανατοποθετήθηκε στη θέση του…
Άγαλμα λοιπόν (με το ζόρι) στον εγκληματία από τα θύματά του. «Κοσμεί» ακόμα την κεντρική πλατεία του Λαυρίου, για να μπορεί να μας ρουφάει το αίμα από τον τάφο του (πράγμα που το κάνει με απόλαυση χάρις στη μόλυνση που μας κληροδότησε). Θα μου πείτε:
- Άγαλμα στο ανθρωποφάγο τέρας;
- Ναι! Γιατί σας ενοχλεί; Στον καπιταλισμό ζείτε.
