Ένα εκπληκτικό «πεζογραφικό οδοιπορικό», ικανό να οδηγήσει τον αναγνώστη στο να ανακαλύψει την πιο απόκοσμη και άγρια πλευρά του Αφγανιστάν!
«Το 2001, περπατούσαμε ανάμεσα στα ερείπια που άφησε πίσω του ο Ψυχρός Πόλεμος. Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν ήταν τότε ένας ακόμα αρχηγός ισλαμιστών ατάκτων, δημιούργημα της CIA με σκοπό να πλήξει τους Σοβιετικούς. Το Αφγανιστάν στο οποίο μας μεταφέρει ο Τζένκινς ζει ακόμα τις αρχές του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ ανταγωνίζονταν στο έδαφος του όχι μόνο μέσω εξοπλισμών, ιδεολογίας και πυρηνικών στρατηγημάτων, αλλά και μέσα από δωρεές δρόμων, σχολείων και νοσοκομείων. Μπορεί οι ιθύνοντες της στρατηγικής της Μόσχας και της Ουάσιγκτον να ήταν κυνικοί, αλλά οι μηχανικοί, οι δάσκαλοι και οι γιατροί των δύο υπερδυνάμεων δεν ήταν, τουλάχιστον όχι όλοι…»
Απόσπασμα από την εισαγωγή του Τζέιμς Μικ
Κάθε φορά που μια «μεταπολεμική γραφή» αναφέρεται στο Αφγανιστάν, το μυαλό αρκετών ανθρώπων, των περισσοτέρων θα έλεγα, τρέχει, χωρίς να το θέλει πολλές φορές, στον… Ψυχρό Πόλεμο! Δικαίως ή αδίκως -έτσι κι αλλιώς αυτό είναι ένα άλλο θέμα- αυτό συμβαίνει! Ο λογοτεχνικός μύθος θέλει… κάποιες «παλιές γραφές» με φόντο το Αφγανιστάν (Μπρίστενολ, Αντέρχοφ κλπ) να δείχνουν ψυχρές, άλλες φορές πάλι και «άγευστες», μιας και το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο της συγκεκριμένης περιοχής ήταν άγνωστο, κάτι που παραμένει ακόμα και σήμερα, στο ευρύ κοινό. Ο Ρόμπιν Τζέκινς, όμως, με το μυθιστόρημά του «Χάρις και εξιλέωση» κατάφερε να «αποδομήσει», πλήρως, τον συγκεκριμένο μύθο!
Η ιστορία που δημιουργεί ο Ρόμπιν Τζέκινς «τρέχει» στο Αφγανιστάν του 1960! Μια εποχή ιδιαίτερα περίεργη και τουλάχιστον ανήσυχη ιστορικά! Ήταν η εποχή που στα σύνορα του Αφγανιστάν οι Ρώσοι πραγματοποιούσαν έρευνες για πετρέλαιο και οι Αμερικανοί, λίγο πιο μέσα από τα… σύνορα, πραγματοποιούσαν έρευνες μπας και βρουν ιδανική και γόνιμη γη για… «καλλιέργειες»! Και ενώ όλα αυτά τα ωραία συνέβαιναν περιφερειακά, στην ενδοχώρα, ολόκληρα χωριά αποδεκατίζονται από την πείνα και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Χωριά μη προνομιούχων ανθρώπων! Ανθρώπων που δεν ήξεραν τι πάει να πει γραφή και ανάγνωση! Ανθρώπων πεινασμένοι! Ανθρώπων που ήταν, σχεδόν, αόρατοι για την Δύση την Ανατολή.
Στην χώρα αυτή θα ταξιδέψουν δυο βρετανοί ταξιδιώτες, ο Ντόναλντ Κεμπ και η Μάργκαρετ Ντάνκαν, με σκοπό να προσφέρουν ανθρωπιστικό έργο! Σε έναν τόπο απρόσιτο και εχθρικό για τους μη ντόπιους, και ειδικά για τους «δυτικοευρωπαίους», κάπου στο βόρειο Αφγανιστάν, τα ίχνη των βρετανών ταξιδευτών θα χαθούν! Οι Αφγανικές αρχές, στην πρωτεύουσα Καμπούλ, θα ισχυριστούν πως το ζευγάρι των βρετανών ταξιδιωτών έχει δολοφονηθεί από τους κατοίκους ενός μικρού πρωτόγονου χωριού, και πως η δικαιοσύνη έχει ήδη αποδοθεί, με τη μορφή στυγερών αντιποίνων!
Ο Τζον Μακλάουντ, όμως, Σκωτσέζος στην καταγωγή, φίλος και συμφοιτητής του Κεμπ αλλά και με ιδιαίτερη εμπειρία στο Αφγανιστάν σαν πρώην διπλωμάτης στη συγκεκριμένη χώρα, δεν πείθεται από τις «εξηγήσεις» των Αφγανικών αρχών και επιστρέφει στην Καμπούλ ξεκινώντας δική του έρευνα! Μια έρευνα, όμως, με άπειρες δυσκολίες! Στόματα ερμητικά κλειστά, φυσικά και ανθρώπινα εμπόδια που δείχνουν αξεπέραστα, άσκοπες καθυστερήσεις, επιθετικότητα! Δυσκολίες… ιδανικές, ικανές να κάνουν τον οποιοδήποτε να τα παρατήσει! Χωρίς ιδιαίτερες ενδείξεις ότι ο παλιός του συμφοιτητής είναι ζωντανός, μόνο και μόνο επειδή «κάτι δεν του κολλά» στην όλη ιστορία, ο Τζον Μακλάουντ θα επιδοθεί σ’ έναν επικό αγώνα προκειμένου να αποδείξει το… «αδύνατο»!
Μέσα από τον αγώνα του Τζόν Μακλάουντ, ο Ρόμπιν Τζέκινς, δημιουργεί ένα εκπληκτικό «πεζογραφικό οδοιπορικό», ικανό να οδηγήσει τον αναγνώστη στο να ανακαλύψει την πιο απόκοσμη και άγρια πλευρά του Αφγανιστάν! Ξεχασμένοι άνθρωποι και τόποι, χωριά με καλύβες από λάσπη στη μέση του πουθενά, παιδιά που χάνουν την ζωή τους από… ασθένειες του παρελθόντος. Βίαιοι θάνατοι και εκτελέσεις για το παραμικρό! Ένα πραγματικό λογοτεχνικό διαμάντι, γραμμένο πριν 50 χρόνια, αλλά απίστευτα ζωντανό!
Ο Τζένκινς έγραψε το «Χάρις και εξιλέωση» λίγο μετά την επιστροφή του από την Καμπούλ! Στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, ο Τζέκινς, έζησε για δύο χρόνια, πράγμα που σίγουρα τον βοήθησε στις εκπληκτικές και ζωντανές του περιγραφές! Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα στην περιγραφή του… «όλου Αφγανιστάν» από τον Τζέκινς, είναι ότι διατηρεί, σχεδόν απόλυτα, τη ματιά ενός ξένου, αποβάλλοντας την όποια υπεροψία θα μπορούσε να έχει ένας… «άνθρωπος της Δύσης».
Το μυθιστόρημα «Χάρις και εξιλέωση», πρωτοδημοσιεύτηκε το 1960! Ο τύπος της εποχής απογείωσε το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, συγκρίνοντάς το με τα μεγάλα έργα του Γκράχαμ Γκριν και του Τζον Λε Καρέ, πράγμα που επιβεβαίωσε τη φήμη του Ρόμπιν Τζένκινς ως ενός από τους σημαντικότερους πεζογράφους της γενιάς του! Μάλιστα, το 2000 η εφημερίδα The Scotsman τον αποκάλεσε «τον μεγαλύτερο εν ζωή μυθιστοριογράφο στη Σκοτία».
Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Ρόμπιν Τζέκινς δημιούργησε ένα εξαιρετικό πολιτικό μυθιστόρημα, μέσα από το οποίο ο αναγνώστης μπορεί να «επισκεφτεί» και να «περπατήσει» (σε δρόμους ιστορικούς και όχι μόνο)… το απαγορευμένο Αφγανιστάν!
************************************
Ο Σκοτσέζος συγγραφέας Ρόμπιν Τζένκινς γεννήθηκε το 1912 και πέθανε το 2005. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης. Δίδαξε αγγλικά και ιστορία στη δημόσια εκπαίδευση και στο Βρετανικό Συμβούλιο, στην Καμπούλ (για δύο χρόνια) και τη Βαρκελώνη. Έζησε επίσης τέσσερα χρόνια στη Σάμπα (Ανατολική Μαλαισία). Έγραψε είκοσι εννέα μυθιστορήματα και τρεις συλλογές διηγημάτων.
Η προβληματική του επικεντρώνεται σε ηθικά ζητήματα, στη διαμάχη καλού και κακού, τον πόλεμο, την κοινωνική δικαιοσύνη, τις ταξικές διακρίσεις, την αποικιοκρατία. Το έργο του χαρακτηρίζεται, ακόμα, από την έμφαση που δίνει στο θέμα της απώλειας της αθωότητας και στην αλληλεπίδραση των δημιουργικών και καταστροφικών ορμών στις ανθρώπινες σχέσεις, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Η προσαρμογή της σκοτσέζικης κουλτούρας στην καταπιεστική καλβινιστική ηθική, οι ταξικές προκαταλήψεις και η πνευματική ένδεια που απορρέει από την υλική στέρηση είναι επίσης θέματα που επανέρχονται στο έργο του. Ο Ρόμπιν Τζένκινς τιμήθηκε με τα βραβεία OBE και Andrew Fletcher.
************************************
ΧΑΡΙΣ ΚΑΙ ΕΞΙΛΕΩΣΗ του Ρόμπιν Τζέκινς
Είδος: Πεζογραφία
Εκδόσεις: Πόλις, 2012
Μετάφραση: Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Σελίδες: 337
