«Η ιδιαιτερότητα του τουρισμού της υπαίθρου είναι ότι το κύτταρο της ανάπτυξης δεν είναι η κάθε μεμονωμένη παραγωγική ή τουριστική μονάδα, αλλά ο κάθε ξεχωριστός τόπος ως σύνολο»

«Ο παραγωγός που έρχεται σε άμεση επαφή με τον ταξιδιώτη αισθάνεται υπερήφανος, βελτιώνει τα προϊόντα του και μαθαίνει να δίνει αξία στην αισθητική του χώρου του»

Ο τουρισμός της υπαίθρου έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα σε άλλες χώρες, αλλά στην Ελλάδα είναι ακόμη στα σπάργανα -ακόμη και ως έννοια είναι άγνωστος έως δυσνόητος. Η «Αυγή», θέλοντας να εξοικειώσει τους αναγνώστες της με αυτό τον τρόπο τουρισμού, πήρε συνέντευξη από τον Βασίλη Παπαδάκη, μέλος του συνεταιρισμού κρητικών αγροτουριστικών επιχειρήσεων Unique Cretan Lodges. Όπως αναφέρει ο ίδιος, «ο τουρισμός υπαίθρου είναι η δραστηριότητα που βασίζεται στη βιώσιμη αξιοποίηση των ιδιαίτερων τοπικών χαρακτηριστικών για να δημιουργήσει μια ταξιδιωτική εμπειρία που φέρνει σε επαφή τον ταξιδιώτη με τον πολιτισμό της υπαίθρου, τα προϊόντα της, τους ανθρώπους της».

Τι είναι ο τουρισμός υπαίθρου γενικώς και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αυτή τη στιγμή στην Κρήτη;

Ο τουρισμός υπαίθρου είναι η δραστηριότητα που βασίζεται στη βιώσιμη αξιοποίηση των ιδιαίτερων τοπικών χαρακτηριστικών για να δημιουργήσει μια ταξιδιωτική εμπειρία που φέρνει σε επαφή τον ταξιδιώτη με τον πολιτισμό της υπαίθρου, τα προϊόντα της, τους ανθρώπους της. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με τεράστια ποικιλία τοπικών ιδιαιτεροτήτων που δημιουργούνται λόγω της σύνθετης τοπο-γεωγραφίας της, την ιστορία της αλλά και τη θέση της στο σταυροδρόμι διαφορετικών πολιτισμών.

Αυτή τη στιγμή στην Κρήτη υπάρχουν αρκετές καλές προσπάθειες με κοινά χαρακτηριστικά, όμως δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα μια ενιαία εικόνα ώστε η Κρήτη να θεωρείται διεθνής προορισμός για τουρισμό υπαίθρου, όπως π.χ. θεωρείται η Τοσκάνη.

Έχει δυναμική ανάπτυξης αυτός ο τομέας;

Όσο περισσότερο οι κοινωνίες στριμώχνονται στις πόλεις τόσο μεγαλώνει το χάσμα των ανθρώπων των πόλεων με την ύπαιθρο. Έτσι μεγαλώνει η ανάγκη του ανθρώπου για «επιστροφή στις ρίζες. Ένας άλλος παράγοντας της δυναμικής του εναλλακτικού τουρισμού είναι ότι το φαινόμενο του μαζικού παραθεριστικού τουρισμού, που εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960, φαίνεται να έχει φτάσει στα όριά του. Κυρίως οι Βορειοευρωπαίοι ταξιδεύουν εδώ και δεκαετίες και ψάχνουν κάτι διαφορετικό μακριά από τους μαζικούς παραθεριστικούς προορισμούς και τις μεγάλες τουριστικές υποδομές.

Σε ποιον βαθμό μπορεί ο τουρισμός υπαίθρου να αναπτυχθεί στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι μια μικρή και κατακερματισμένη χώρα λόγω του ορεινού και νησιωτικού χαρακτήρα της, ο οποίος εμποδίζει τις λογικές ομογενοποίησης και μαζικής παραγωγής, αλλά έχει μια φοβερή ποικιλομορφία που δημιουργεί πανέμορφες τοπικές ιδιαιτερότητες. Ο γαστρονομικός χάρτης της Ελλάδας είναι από τους πιο πλούσιους της Ευρώπης, το ίδιο και η ποικιλομορφία των πολιτιστικών στοιχείων που επιβιώνουν έως και σήμερα. Θα έλεγα πως είναι η ιδανική χώρα για την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων και γαστρονομικών, κτηνοτροφικών ή αγροτικών προϊόντων που στηρίζονται στις τοπικές ιδιαιτερότητες.

Αυτή λοιπόν θα έπρεπε να είναι ή αφετηρία οποιουδήποτε σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης. Δυστυχώς, όμως, ακόμα και σήμερα, όταν μιλάμε για ανάπτυξη, μιλάμε για την ανάπτυξη επιχειρήσεων μεμονωμένων και αποκομμένων από τους τόπους τους. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, έτσι και στον τουρισμό, «αναπτύχθηκαν» οι επιχειρήσεις και καταστράφηκαν οι τόποι. Η ιδιαιτερότητα του τουρισμού της υπαίθρου είναι ότι το κύτταρο της ανάπτυξης δεν είναι η κάθε μεμονωμένη παραγωγική ή τουριστική μονάδα, αλλά ο κάθε ξεχωριστός τόπος ως σύνολο με τα προϊόντα του, τον πολιτισμό του, τη γαστρονομία του και τη φιλοξενία του.

Η ελληνική ύπαιθρος, όμως, έχει επαγγελματίες που μπορούν να υποστηρίξουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου τουρισμού είτε με προϊόντα είτε με δραστηριότητες;

Σε πολλές χώρες ο αγροτουρισμός έχει λειτουργήσει ως μια διέξοδος των αγροτών ώστε να συμπληρώσουν τα εισοδήματα που χάνονται από την αύξηση του ανταγωνισμού λόγω της παγκοσμιοποίησης. Έτσι π.χ. πολλοί αγρότες στη Γαλλία δημιούργησαν καταλύματα μέσα από τα οποία πουλάνε και τα προϊόντα τους σε καλύτερες τιμές.

Όμως, ενώ στη Γαλλία το μέγεθος της μέσης αγροτική εκμετάλλευσης σε έκταση και σε οικονομικά αποτελέσματα είναι από τα μεγαλύτερα στην Ε.Ε. με κατά μ.ό. 12 εργαζόμενους και την πλειοψηφία των ιδιοκτητών να κατέχουν ανώτατη εκπαίδευση, στην Ελλάδα οι αγροτικός κλήρος είναι από τις μικρότερες στην Ε.Ε. με το 80% να καλλιεργείται από τα μέλη της οικογένειας των αγροτών, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και ηλικιωμένοι. Καταλαβαίνουμε ότι είναι πολύ δύσκολο για τον Έλληνα αγρότη να αφιερώσει τους ήδη ανύπαρκτους πόρους σε μια άλλη από την κύρια δραστηριότητά του.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η Ελλάδα έχει ένα ανθρώπινο δυναμικό που έχει μακρά εμπειρία στον τουρισμό και έχει τις γνώσεις και ικανότητες που απαιτούνται. Συνεπώς το ελληνικό μοντέλο τουρισμού υπαίθρου θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αυτή τη σύζευξη μεταξύ του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και των παραγωγών του πρωτογενούς τομέα.

Ο τουρισμός της υπαίθρου θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχική ώθηση για να αποκτήσουν εξαγωγικό προσανατολισμό ελληνικά προϊόντα;

Ο ταξιδιώτης που γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ελληνικών προϊόντων, που μαθαίνει τις μεθόδους παραγωγής και έρχεται σε επαφή με τους ανθρώπους που τα παράγουν, εκτιμά την αξία τους. Επίσης ο παραγωγός που έρχεται σε άμεση επαφή με τον ταξιδιώτη αισθάνεται υπερήφανος, βελτιώνει τα προϊόντα του και μαθαίνει να δίνει αξία στην αισθητική του χώρου του. Είναι λοιπόν μια πολύ καλή ευκαιρία για τους Έλληνες παραγωγούς, αντί να προσπαθούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους ψάχνοντας τους καταναλωτές στις χώρες προορισμού τους μέσα από κανάλια διανομής που ελέγχονται από μεγαθήρια, να τους προσεγγίσουν εδώ και να τους κερδίσουν μέσα από την ποιότητα και την αισθητική τους.

Εδώ και δεκαετίες οι μικρές ελληνικές επιχειρήσεις δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε συλλογικά πλαίσια. Μπορεί να ξεπεραστεί αυτή η νοοτροπία; Πώς το δίκτυο στο οποίο συμμετέχετε ξεπερνά αυτές τις δυσκολίες;

Δυστυχώς υπάρχει μια κακή εμπειρία του συνεταιρίζεσθαι και η κυρίαρχη αντίληψη τελειώνει στους συνεταιρισμούς - σφραγίδα του ενός ανθρώπου που «τρέχει» χτίζοντας «το μαγαζάκι του» προσπαθώντας να έρθει σε επαφή με πολιτικούς παράγοντες μήπως και αποσπάσει κάποια κρατική χρηματοδότηση.

Ωστόσο όλο και περισσότεροι συνειδητοποιούν ότι όσοι συμμετέχουν στις νέες συλλογικές προσπάθειες θα πρέπει να συμμετέχουν με ουσιαστικό τρόπο δεσμεύοντας χρόνο, εργασία και χρηματικούς πόρους για να δημιουργήσουν νέα συλλογικά προϊόντα, υπηρεσίες και κανάλια προβολής και προώθησης που θα τους προσφέρουν πολλαπλασιαστικά οφέλη και όχι περιμένοντας παθητικά την εξωτερική βοήθεια του κράτους ή άλλων φορέων.

Η προσπάθεια του δικτύου Unique Cretan Lodges βασίζεται σε αυτή τη λογική της ενεργού συμμετοχής μέσα από τη δέσμευση πόρων των μελών του. Επιδιώκουμε, μέσα από την ουσιαστική συλλογική δουλειά με ανοιχτό πνεύμα και χωρίς περιχαρακώσεις, να προσελκύσουμε όλες τις αξιόλογες προσπάθειες ώστε να συμβάλουμε στο να εδραιωθεί διεθνώς η Κρήτη ως ένας από τους σημαντικούς προορισμούς για τουρισμό υπαίθρου. Δυστυχώς είμαστε πάρα πολύ πίσω από τις συλλογικές προσπάθειες που γίνονται σε άλλους διεθνείς προορισμούς.

* Την Unique Cretan Lodges αποτελούν οι: Arcus Suites, Eleonas Country Village, Enagron Ecotourism Village, Kapsaliana Village Hotel και Thalori Traditional Village