Το δείγμα του βακτηρίου Shigella flexneri, το οποίο είχε φυλαχθεί επί σχεδόν 100 χρόνια, αποκάλυψε ότι η δυσεντερία ήταν ήδη ανθεκτική στην πενικιλίνη 13 χρόνια προτού το αντιβιοτικό ανακαλυφθεί από τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ και δεκαετίες προτού ξεκινήσει η ευρεία χρήση του.
Αυτό δείχνει ότι τα βακτήρια μπορούν να αναπτύξουν ταχύτατα μηχανισμούς άμυνας ενάντια στα αντιβιοτικά αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά για ποιον λόγο είναι τόσο σημαντικό να περιοριστεί η χρήση των αντιβιοτικών θεραπειών.
Ερευνητές από το Public Health England και το Ινστιτούτο Wellcome Trust Sanger προχώρησαν σε αλληλούχηση του γονιδιώματος του Shigella flexneri προκειμένου να παρακολουθήσουν πώς η δυσεντερία την οποία προκαλεί έχει εξελιχθεί μέσα στον τελευταίο αιώνα.
Το δείγμα του στρατιώτη
Οι επιστήμονες διασταυρώνοντας στρατιωτικά και ιατρικά αρχεία, ανακάλυψαν ότι το δείγμα είχε ληφθεί από τον στρατιώτη Ερνεστ Κέιμπλ από το 2ο Τάγμα του Συντάγματος του Ανατολικού Σάρεϊ.
Στις αρχές του 1915 ο στρατιώτης κατέφυγε στο 14ο νοσοκομείο του βρετανικού στρατού στο Βιμερέ της Γαλλίας παραπονούμενος για διάρροια με αίμα και σοβαρές κράμπες στην κοιλιακή χώρα. Διαγνώστηκε με δυσεντερία και στις 13 Μαρτίου του 1915 πέθανε.
Ενα δείγμα από τα βακτήρια που στοίχισαν τη ζωή του Κέιμπλ ελήφθη από τον βακτηριολόγο, υπολοχαγό Γουίλιαμ Μπρότον-Αλκοκ και φυλάχθηκε για μελλοντική μελέτη.
Οπως ανέφερε η Τζούλι Ράσελ, επικεφαλής των Συλλογών Πολιτισμικού Ενδιαφέροντος στο Public Health England, «είναι τραγικό το ότι ο στρατιώτης Κέιμπλ πέθανε από δυσεντερία μαζί με πολλούς άλλους στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου εξαιτίας των τρομερών συνθηκών που επικρατούσαν στα χαρακώματα. Δυστυχώς, σήμερα, 100 χρόνια αργότερα, το βακτήριο που προκαλεί δυσεντερία αποτελεί αιτία θανάτου εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στα αναπτυσσόμενα κράτη κάθε χρόνο. Η ρίζα του προβλήματος τόσο έναν αιώνα πριν στο πεδίο της μάχης όσο και τώρα είναι οι κακές συνθήκες υγιεινής. Τα βακτήρια είναι πολύ αποτελεσματικά στο να μεταλλάσσονται για να επιβιώνουν και το Shigella flexneri έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να ανθίσταται στις αντιβιοτικές θεραπείες».
Τα βακτήρια μεταλλάσσονται συνεχώς προκειμένου να επιβιώσουν. Τα γονίδια που κάνουν ένα βακτήριο ανθεκτικό στα αντιβιοτικά είναι γνωστό ότι σε κάποιες περιπτώσεις προϋπήρχαν της ευρείας χρήσης των αντιβιοτικών.
Τα γονίδια της ανθεκτικότητας
Το δείγμα από τον στρατιώτη Κέιμπλ αποκάλυψε τα γονίδια της ανθεκτικότητας τόσο στην πενικιλίνη όσο και στην ερυθρομυκίνη που αποτελούν ευρέως χρησιμοποιούμενα αντιβιοτικά. Βέβαια η εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών τις τελευταίες δεκαετίες οδηγεί σε ανθεκτικότητα ολοένα και περισσότερων βακτηρίων στις αντιβιοτικές θεραπείες.
Το δείγμα του στρατιώτη Κέιμπλ ήταν το πρώτο της Εθνικής Συλλογής Δειγμάτων που δημιουργήθηκε το 1920 με στόχο να παράσχει στους ειδικούς μια καλή πηγή γνωστών βακτηρίων για τις έρευνές τους. Η Συλλογή περιέχει πλέον περισσότερα από 5.000 βακτήρια και «κατοικεί» εντός των εγκαταστάσεων του Public Health England κοντά στο Λονδίνο αλλά και στο Πόρτον Ντάουν του Γουίλτσιρ.
Στο πλαίσιο της ανάλυσης του Shigella flexneri, το δείγμα NCTC1 του στρατιώτη Κέιμπλ συγκρίθηκε με τρία άλλα στελέχη του βακτηρίου - ένα δείγμα που είχε ληφθεί από έναν ιάπωνα ασθενή το 1954, ένα που είχε ληφθεί από ασθενή στο Πεκίνο το 1984, καθώς και άλλο ένα δείγμα που είχε ληφθεί σε επιδημία την οποία είχε προκαλέσει το συγκεκριμένο βακτήριο το 2002 στην Κίνα. Οι ειδικοί είδαν μέσω της ανάλυσης ότι το βακτήριο εμφάνισε ακόμη μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά με την πάροδο του χρόνου.
Το εξελικτικό μοτίβο της πορείας του βακτηρίου
«Οταν τα τέσσερα στελέχη συγκρίθηκαν προέκυψε ένα εξελικτικό μοτίβο της πορείας του βακτηρίου» ανέφερε η δρ Κέιτ Μπέικερ, από το Ινστιτούτο Wellcome Trust Sanger που ήταν εκ των συγγραφέων σχετικής μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» και πρόσθεσε: «Γονίδια που δεν υπήρχαν στο στέλεχος του 1915 εμφανίζονταν στα τρία μεταγενέστερα δείγματα που ελέγξαμε. Μάλιστα στα νεότερα δείγματα εντοπίσαμε γονίδια που οδηγούν σε πιο σοβαρή νόσο αλλά και πολύ περισσότερα γονίδια που οδηγούν σε ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά».
Γρήγορο τεστ ενάντια στην κατάχρηση
Eνα γρήγορο τεστ που διαγιγνώσκει τις βακτηριακές λοιμώξεις σε... μια σταγόνα αίμα μπορεί να βάλει φρένο στην υπερσυνταγογράφηση αντιβιοτικών, σύμφωνα με νέα ανασκόπηση μελετών. Δανοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι γιατροί που χρησιμοποιούσαν το τεστ της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης χορηγούσαν λιγότερα αντιβιοτικά στους ασθενείς τους. Η συγκεκριμένη εξέταση βασίζεται σε λήψη μίας μόνο σταγόνας αίματος από το δάχτυλο του ασθενούς και τα αποτελέσματά της εξάγονται σε περίπου τρία λεπτά.
Η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη δρα ως «βιοδείκτης» φλεγμονής - τα χαμηλά επίπεδά της επιβεβαιώνουν ότι το άτομο δεν πάσχει από κάποια σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη με αποτέλεσμα να γλιτώνει τη λήψη άχρηστων αντιβιοτικών.
Τα αντιβιοτικά πολεμούν λοιμώξεις που οφείλονται σε βακτήρια, όχι όμως και σε ιούς. Οι περισσότεροι ασθενείς με λοιμώξεις του αναπνευστικού - που αυτή την εποχή βρίσκονται σε έξαρση - πάσχουν από κάποια ιογενή λοίμωξη όπως το κοινό κρυολόγημα. Ωστόσο, επειδή οι γιατροί δεν έχουν έναν εύκολο τρόπο διάγνωσης σχετικά με το αν μια λοίμωξη είναι ιογενής ή βακτηριακή, πολλές φορές συνταγογραφούν αντιβιοτικά στους ασθενείς για κάθε ενδεχόμενο.
Ανασκόπηση έξι δοκιμών
Τα νέα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν στην έγκριτη επιθεώρηση «Cochrane Library» βασίστηκαν σε έξι κλινικές δοκιμές που περιελάμβαναν συνολικά 3.284 άτομα, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν ενήλικα. Συνολικά 631 από τα 1.685 άτομα που υπεβλήθησαν στο τεστ της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης έλαβαν αντιβιοτικά σε σύγκριση με 785 από τα 1.599 που δεν υπεβλήθησαν στην εξέταση.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της ανασκόπησης φάνηκε ότι τα αποτελέσματα διαφορετικών κλινικών δοκιμών διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους, γεγονός που καθιστά την ερμηνεία των ευρημάτων πιο δύσκολη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι ερευνητές εμφανίστηκαν θετικοί στη χρήση του τεστ.
«Τα αποτελέσματα μαρτυρούν ότι η χρήση αντιβιοτικών σε ασθενείς με λοιμώξεις του αναπνευστικού μπορεί να μειωθεί μέσω της διεξαγωγής τεστ για βιοδείκτες σε συνδυασμό με τις εξετάσεις ρουτίνας» ανέφερε ο επικεφαλής της μελέτης Ρούνε Ομπενχους, από το Τμήμα Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και πρόσθεσε: «Θα ήταν χρήσιμο να έχουμε περισσότερα στοιχεία σχετικά με τη μείωση του κόστους για τα συστήματα υγείας από τη συγκεκριμένη παρέμβαση».
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η εξέταση είναι ασφαλής. Ωστόσο, σε μια από τις δοκιμές φάνηκε πως όσα άτομα υπεβλήθησαν στο τεστ της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης είχαν περισσότερες πιθανότητες να εισαχθούν αργότερα στο νοσοκομείο. «Ισως το εύρημα αυτό να είναι τυχαίο αλλά μας υπενθυμίζει ότι οι γενικοί γιατροί πρέπει να είναι προσεκτικοί σχετικά με το πώς χρησιμοποιούν αυτού του είδους τα τεστ» κατέληξε ο δρ Ομπενχους.
