to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Βαγγ. Καραμανωλάκης: Το Πολυτεχνείο φτιάχνει τον πρώτο συλλογικό ήρωα στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, τους φοιτητές

Στο Κόκκινο Ρόδου 103.7 και την Πόλυ Χατζημάρκου μίλησε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, ιστορικός, επίκουρος καθηγητής ΕΚΠΑ και διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ, με αφορμή τη συμμετοχή του στην επιστημονική ημερίδα «Η Δικτατορία 1967-1974. Καταστολή, μετασχηματισμοί, αντιστασιακοί θύλακες, εξέγερση» στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στη Ρόδο.


«Το Πολυτεχνείο είναι ένα σημείο-τομή για την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Φτιάχνει τον πρώτο σύγχρονο συλλογικό ήρωα στην ελληνική κοινωνία –τους φοιτητές. Αυτοί ανέλαβαν να ‘ξεπλύνουν’ μια κοινωνία η οποία, σε μεγάλο βαθμό, στάθηκε ανεκτική απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια» αναφέρει ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης Στο Κόκκινο Ρόδου 103.7.
Και  εξηγεί:
«Παρόλο που στο μυαλό μας μένει η γελοιογραφική εικόνα του δικτατορικού καθεστώτος (ο Παττακός με το μυστρί ως παράδειγμα), δεν έπαψε ποτέ να είναι ένα καθεστώς βίας. Η επιβολή του, την 21η Απριλίου, στοίχισε αμέσως τους πρώτους νεκρούς και στη συνέχεια, ήταν ένα καθεστώς φόβου και τρόμου με ένα πολύ μεγάλο ρεπερτόριο «τρομοκρατικών» δράσεων  (βασανισμοί, συλλήψεις, δίκες , προληπτική λογοκρισία, κλπ). Από την άλλη πλευρά, τη στιγμή που επιβάλλεται το πραξικόπημα, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε μια μεγάλη πολιτική κρίση. Ένα μεγάλο κομμάτι της ουσιαστικά συνδέεται με πράγματα τα οποία οι δικτάτορες ξαναχρησιμοποιούν: τον αντι-κομμουνισμό, την εθνικοφροσύνη κ.α.»

«Αντιστασιακοί θύλακες υπάρχουν σε όλη τη διάρκεια του καθεστώτος, είναι μικροί, είναι απομονωμένοι, συλλαμβάνονται και βασανίζονται φρικτά. Θα πρέπει να φτάσουμε στο ‘71 και μετά, στην εμφάνιση της νέας γενιάς των φοιτητών, δηλαδή των παιδιών που έχουν τελειώσει το γυμνάσιο στη δικτατορία, μπαίνουν στα πανεπιστήμια και θα συγκροτήσουν το πρώτο μαζικό κίνημα που στάθηκε ενάντια στο καθεστώς. Αυτή είναι η μεγάλη τομή και σημασία του Πολυτεχνείου».

«Η ιστοριογραφία πάντα συνομιλεί με την κοινωνία, δεν παράγεται ερήμην της»

Στην ερώτηση για τα είδη ιστοριογραφικών προσεγγίσεων γύρω από την χουντική επταετία, απαντά ότι ουσιαστικά υπάρχουν δύο περίοδοι. «Η μία είναι αυτή που ακολουθεί χρονικά την πτώση του καθεστώτος και ασχολείται κυρίως με θέματα που αφορούν στο πώς φθάσαμε στη Χούντα –η παρέμβαση του αμερικάνικου παράγοντα, εξωτερική πολιτική, Κύπρος κλπ- αλλά και με μια πληθώρα μαρτυριών κυρίως από τη γενιά του Πολυτεχνείου (χρονικά, αφηγήσεις). Χαρακτηριστικό αυτής της παραγωγής είναι ότι οι άνθρωποι που γράφουν για τα γεγονότα, τα έχουν ζήσει. Το καθεστώς ήταν απεχθές και κανείς δεν ήθελε να το μελετήσει. Την τελευταία δεκαετία, έχουμε μια μετατόπιση. Έχουμε μελέτες από νεότερους ιστορικούς που στρέφονται στο ίδιο το καθεστώς –την οικονομία, την πολιτική που ακολούθησε, τα μνημεία που έστησε, τον τρόπο που προσπάθησε να συγκροτήσει μια νέα ιδεολογία, κ.α.-. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουμε μελέτες που στρέφονται στην καλλιτεχνική έκφραση στα χρόνια της Χούντας -επειδή ακριβώς γινόταν σε συνθήκες παρανομίας και τρομοκρατίας, φτιάχνει μια ιδιαίτερη κατηγορία λόγου. Είναι ένας καλλιτεχνικός λόγος που έχει πολύ ενδιαφέρον και συνδέεται με τα μεγάλα κινήματα στην Ευρώπη την ίδια εποχή, στα ύστερα 60ς. Πάντα το φοιτητικό κίνημα ενδιαφέρει τους ιστορικούς, τώρα όμως είναι συνδεδεμένο με την Ευρώπη».

«Αντιμετωπίζουμε πολλές φορές το φοιτητικό κίνημα σαν κάτι ξεκομμένο»

«Η δύναμη του Πολυτεχνείου ήταν τέτοια που συντέλεσε στο να φτιαχτεί μια μυθοποιητική και ωραιοποιητική εικόνα του φοιτητικού κινήματος στην Ελλάδα και σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής του. Τα προηγούμενα χρόνια, με την μελέτη του φοιτητικού κινήματος ως κάτι αυτόνομο, ξεκομμένο και ως μια παράθεση ηρωικών στιγμών, ξεχάσαμε τους ίδιους τους φοιτητές. Αν θέλουμε πραγματικά να κατανοήσουμε το φοιτητικό κίνημα, να το δούμε δηλαδή ως μια απόρροια κοινωνικής συνθήκης, πρέπει να δούμε πώς ήταν αυτός ο πληθυσμός, πώς συγκροτήθηκε, ποιοι ήταν οι φοιτητές -και εδώ μας λείπουν ακόμη στοιχεία-. Από την άλλη, τον τελευταίο καιρό μέσα στο δημόσιο λόγο περί Μεταπολίτευσης –τον συγκρουσιακό-, ακούμε εκτιμήσεις για το φοιτητικό  κίνημα και ιδιαίτερα για το Πολυτεχνείο που είναι τουλάχιστον άθλιες…».

Από την συντεχνιακή οργάνωση των φοιτητών τον 19ο αιώνα στην πολιτική παρέμβαση του 20ου – η σύνδεση του Πολυτεχνείου με την κοινωνία σε διεθνές επίπεδο

Η κουβέντα μας πάει πίσω, στον 19ο αιώνα και τις πρώτες γενιές Ελλήνων φοιτητών. «Ένα μεγάλο  κομμάτι των φοιτητικών αιτημάτων ήταν συντεχνιακό και παρόλο που συμμετείχαν στην πολιτική δράση, δεν είχαν αυτή την εικόνα που έχουμε σήμερα. Η σημερινή εικόνα αρχίζει να εμφανίζεται στο Μεσοπόλεμο με καθοριστική την παρουσία της Αριστεράς στον φοιτητικό χώρο, διεκδικώντας ένα λόγο για τους φοιτητές  και βάζοντας πιο πολιτικά προτάγματα. Δεν θα πρέπει βέβαια να ξεχνάμε -και για την ελληνική και για τη διεθνή εμπειρία-, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη συμμετοχή των νέων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Πάντα οι πόλεμοι μεταβάλλουν τη νεότητα γιατί τη βάζουν από πολύ νωρίς να παίρνει ευθύνες –που κανονικά δεν θα είχε-. Και ενώ στο Μεσοπόλεμο η παρουσία της Αριστεράς είναι μειοψηφική, έρχεται ο πόλεμος, η ΕΠΟΝ, η δουλειά στα πανεπιστήμια , για να στραφεί αυτή η νεολαία προς την Αριστερά».

«Ποτέ δεν είναι ενιαίο το φοιτητικό κίνημα. Ακόμα και στην περίοδο της επταετίας, οι συγκρούσεις είναι πολύ έντονες. Απλώς η χρονική περίοδος της Χούντας είναι , έτσι κι αλλιώς διεθνώς, μια περίοδος πολύ μεγάλης έξαρσης των κινημάτων των φοιτητών και της νεολαίας. Το Πολυτεχνείο ανήκει σ’ αυτή την κοινωνική  διαδικασία. Οι άνθρωποι που μπαίνουν στο Πολυτεχνείο ζουν σε ένα κλίμα που τους οδηγεί και τους βοηθάει να έχουν αυτή τη συνείδηση. Έχουν επηρεαστεί από τον Τσε Γκεβάρα, από το «Φράουλες και Αίμα», από τον Μάη του 68, από τους Έλληνες φοιτητές που βρίσκονται στο εξωτερικό και επιστρέφουν τα καλοκαίρια μεταφέροντας αυτό τον παλμό, από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της εποχής, από το ρεύμα ιδεών που φθάνει και εδώ».

«Η Χούντα ήταν ένα αντιπαράδειγμα για τους Ευρωπαίους, όμως με όρια που δημιουργούσε ο Ψυχρός Πόλεμος» 

«Είμαστε στον Ψυχρό Πόλεμο. Κράτη και κυβερνήσεις που κανονικά είναι εχθρικές απέναντι στο καθεστώς (π.χ. η σοσιαλδημοκρατία του Βίλυ Μπραντ), εξακολουθούν να συναναστρέφονται με τη Χούντα, ενδεχομένως να τη βοηθούν σε κάποια πράγματα, ακριβώς γιατί υπάρχει ένας πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος που είναι το ανατολικό μπλοκ. Η Χούντα στην Ευρώπη δημιουργεί ένα σοκ: Είκοσι χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, στη χώρα που έχει γεννήσει τη Δημοκρατία, έρχεται πάλι ένα δικτατορικό, φασιστικό όπως το λένε εκείνη την εποχή, καθεστώς. Αυτό, και μέσα σε ένα κλίμα εξέγερσης, δημιουργεί μια μεγάλη αντίδραση από διαφορετικά στρώματα πληθυσμού στην Ευρώπη. Προσθέστε ότι εκείνη τη στιγμή στη Γερμανία, για παράδειγμα, υπάρχουν 1 εκατομμύριο Έλληνες-μετανάστες  που στέκονται εναντίον του καθεστώτος. Άρα από πολύ νωρίς έχουμε ένα μεγάλο κύμα συμπαράστασης υπέρ της αντίστασης στην Ελλάδα, με διαδηλώσεις, απεργίες πείνας, διαμαρτυρίες στα υπουργεία για να πάρουν θέση εναντίον του καθεστώτος. Έχουμε ένα κίνημα μοναδικής έκτασης , πολύ σημαντικό γιατί στριμώχνει τη Χούντα. Και όταν η Χούντα φεύγει από το Συμβούλιο της Ευρώπης το ’69 γιατί καταλαβαίνει ότι θα την αποβάλλουν, ήδη έχει χάσει ένα μεγάλο παιχνίδι. Σε διεθνές πλαίσιο, η απομάκρυνσή της από το Συμβούλιο, είναι η πρώτη απομάκρυνση χώρας από ένα τέτοιο θεσμό λόγω της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Διεθνής Αμνηστία, επίσης, ενεργοποιείται για πρώτη φορά με τόση ένταση στην Ευρώπη».


ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΔΩ

Για την επιστημονική ημερίδα του Εργαστηρίου Ιστορίας και Κινωνικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ


Φυλλάδιο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, Παρίσι, τέλη 1973, [Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας]

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)