Στη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου για τον Κομμουνισμό, 70 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και 150 από τη δημοσίευση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου», ο καθηγητής Μαραμάο δέχθηκε να μιλήσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και ν’ αναφερθεί στη μορφή που έχει λάβει σήμερα η έννοια του κομμουνισμού και στο ρόλο της Ευρώπης εν μέσω της νέας, παγκοσμιοποιημένης και συγκρουσιακής, οικονομικο-πολιτικής πραγματικότητας. Παράλληλα αποτιμά ως απολύτως θετικό το πολιτικό εγχείρημα στην Ελλάδα, τονίζοντας πως οι διάφορες πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης είναι καρπός ενός τακτικού πραγματισμού κι οι όποιες εσωτερικές αντιφάσεις δεν έχουν αρνητικό πρόσημο, καθώς ο απώτερος στόχος τους είναι η διαφορετική κι ενιαία πολιτική στην Ευρώπη.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Τζάκομο Μαραμάο, στον Γιώργη-Βύρωνα Δάβο:
Ερ.: Καθηγητά Μαραμάο, ευχαριστούμε για τη διάθεσή σας να μιλήσετε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Στο παρόν συνέδριο τοποθετηθήκατε πάνω στο θέμα του Κομμουνισμού σήμερα. Μα για ποιον τύπο Κομμουνισμού μπορούμε πλέον να μιλάμε στις μέρες μας;
Απ.: Η έννοια της πρωτοβουλίας αυτής είναι η βούληση να επαναδιατυπωθεί ο Κομμουνισμός σε μία κατεύθυνση που είναι ολωσδιόλου διαφορετική από το νόημα που του προσέδιδε η ιστορική τάση του Κομμουνισμού. Εγώ θα τη διατύπωνα ως κατεύθυνση του Υπαρκτού Κομμουνισμού, όπως κάποτε μιλούσαμε περί του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, αλλά επιπλέον θα προσέθετα και περί Κρατικού Κομμουνισμού. Ο δικός μας Κομμουνισμός όμως δεν είναι ο Κρατικός Κομμουνισμός, αλλά περισσότερο είναι ιδέα μίας ιστορικής διαδικασίας που οφείλει να είναι ικανή να δημιουργήσει τις βάσεις για μία νέα ανθρώπινη κοινωνία, μετα-κρατιστικού τύπου. Που θα είναι σε θέση ν’ αντιμετωπίζει παγκόσμιες προκλήσεις, που σήμερα έχουν γίνει δραματικές. Ιδιαίτερα εκείνες που έχουν να κάνουν με τη σταδιακή καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος του πλανήτη, τη σπάνη των φυσικών πόρων, την οικονομική ανισότητα που τείνει να δημιουργήσει μία πόλωση ανάμεσα στους λιγοστούς πλουσίους, που ολοένα και γίνονται πιο πλούσιοι και τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων, που ολοένα γίνεται φτωχότερη κι ήδη αυτές τις πολώσεις και τούτες τις χαοτικές διαφορές τις έχουμε βιώσει και τις βιώνουμε σε όλες τις μεγάλες μητροπόλεις του κόσμου. Συνεπώς τούτα τα φαινόμενα δεν περιορίζονται πλέον σε επίπεδο μεταξύ ηπείρων, όπως στην Αφρική, αλλά τα βρίσκουμε και στο Λος Άντζελες.
Ερ.: Δεν υπάρχει δηλ. πλέον ένας Τρίτος Κόσμος φανερά διακριτός….
Απ.: Ακριβώς, δεν υπάρχει πλέον Τρίτος Κόσμος, γιατί ο Τρίτος Κόσμος έχει εμφιλοχωρήσει μέσα στον Πρώτο Κόσμο γιατί τούτη η διαδικασία της οικονομικής ανισότητας έχει δημιουργήσει συνθήκες ανοικτής πόλωσης με διαστροφικές συνέπειες. Και τούτες οι διαστροφικές συνέπειες δεν έχουν και δεν διέπονται μόνον από οικονομικούς λόγους: οι λόγοι που τις διέπουν είναι ο μεγαλύτερος πολιτικός έλεγχος του πληθυσμού. Υπό αυτό το πρίσμα, θα έλεγα, πως σήμερα πρέπει να κάνουμε μίαν ανάλυση για την πολιτική φύση των οικονομικών ανισοτήτων, των ανισοτήτων στις ευκαιρίες, αλλά και της ανεργίας. Η οποία χρησιμεύει στον έλεγχο και τον εκβιασμό μεγάλων ομάδων πληθυσμού. Κι όσον αφορά τα κράτη, ιδιαίτερα τα πλουσιότερα –κι η Ελλάδα έχει μία τέτοια εμπειρία, αλλά επίσης το ίδιο ισχύει και για την Ιταλία και την Ισπανία– τείνουν να εφαρμόζουν έναν τέτοιο εκβιασμό, μία πίεση, στα φτωχότερα κράτη.
Ερ.: Πάντως κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών και στη διάρκεια της κρίσης, διαπιστώσαμε την ανάδυση κάποιων κινημάτων, που όμως παρά τις ελπίδες που γέννησαν –δεν θα έλεγα πως απέτυχαν—αλλά δεν κατόρθωσαν να φέρουν το μετασχηματισμό σε όλες τις χώρες, τουλάχιστον της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να συνεχίζει ο καπιταλισμός να παραμένει ισχυρός…
Απ.: Ναι, ισχύει βέβαια τούτο, αλλά ο καπιταλισμός για τον οποίο μιλάμε πλέον ότι θριαμβεύει, είναι μόνον ο οικονομικός καπιταλισμός. Στην πραγματικότητα υφίστανται πολλές και συνταρακτικές αντιφάσεις και συγκρούσεις στο εσωτερικό του καπιταλισμού και τούτο το διαπιστώνουμε ένεκα του γεγονότος πως το παγκόσμιο σενάριο τείνει να επιμερίζεται σε μεγάλες γεωγραφικές επιφάνειες. Συνεπώς δεν υπάρχει μία ενιαία και πλανητική διακυβέρνηση. Πλέον δεν υπάρχει ούτε στο διεθνές σύστημα που είχε θεμελιωθεί πάνω στα παραδοσιακά και κυρίαρχα κράτη-έθνη. Απεναντίας έχουμε μία πολιτική των μεγάλων γεωγραφικών εκτάσεων, όπου κυριαρχούν τα κράτη-ήπειροι. Που όμως βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση μεταξύ τους, αλλά και στον τρόπο που αντιλαμβάνονται την παγκοσμιοποίηση, στον τρόπο οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας. Ας αναλογισθούμε την αντιπαράθεση ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ. Σκεφθείτε όμως από την άλλη και την εναλλακτική πρόταση της Λατινικής Αμερικής, έναν κολοσσό όπως τη Βραζιλία, παρ’ όλες τις αντιφάσεις της…
Κι ο ρόλος της Ευρώπης μέσα σε τούτη τη μεταβολή του πλανητικού πολιτικο-οικονομικού γίγνεσθαι;
Απ.: Αυτός είναι το μεγάλο ερωτηματικό. Η Ευρώπη δεν έχει κατορθώσει να ενωθεί και να διατυπώσει μία δική της πολιτική ταυτότητα διότι ακριβώς είναι όμηρος των χρηματο-οικονομικών και τραπεζικών δυνάμεων και για την παράλογη, ας το παραδεχθούμε, πολιτική της λιτότητας που ακολουθεί και δεν μπορεί να κατανοήσει πως η Ευρώπη για να μπορέσει να μετράει ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο, θα πρέπει να μετράει και οικονομικά. Και τούτο δεν συμβαίνει. Και για τούτο θα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή έστω και μία σχετική ισότητα σε όλες τις πτυχές τις Ευρώπης, σε όλους τους διαφορετικούς τομείς της Ευρώπης. Και τούτο είναι ένα σοβαρό πρόβλημα γιατί σήμερα ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος είναι στην ουσία διαιρεμένος μεταξύ των παγκόσμιων εναλλακτικών λύσεων και των παγκόσμιων συγκρούσεων, που εγκυμονούν την απειλή ότι μπορούν να γίνουν πολύ σοβαρές. Και στα προρηθέντα εάν προσθέσουμε, τις μορφές που έχει λάβει η αποτυχία της ολοκλήρωσης και της ένταξης στην κοινωνία, που έχουν δημιουργήσει σοβαρότατες συγκρούσεις ταυτότητας. Συγκρούσεις που τείνουν να λάβουν τα χαρακτηριστικά του θρησκευτικού φανατισμού, αλλά και πολύ περισσότερο τα χαρακτηριστικά της τρομοκρατίας, ακόμη και σε παγκόσμιο επίπεδο. Εγώ δεν θέλω να μιλώ για φονταμενταλισμό και τρομοκρατία ως γενικότερα φαινόμενα. Για εμένα είναι ομάδες, που κατά κύριο λόγο συντίθενται από πολύ νεαρούς ανθρώπους, που πλέον δεν αισθάνονται ότι αντιπροσωπεύονται στο εσωτερικό της κοινότητας στις χώρες τους κι έτσι επιλέγουν ατραπούς που μπορεί να είναι παράλογες, φρικαλέες, που οδηγούν ακόμη και στην αυτοκτονία. Τι κριτική μπορεί κανείς να κάνει στα παιδιά τούτα που παίζουν, που θυσιάζουν ακόμη και την ίδια τους τη ζωή, που οδεύουν προς το θάνατο;
Ερ.: Υπό την ιδιότητά σας του πολιτικού φιλόσοφου, ποια είναι η δική σας ανάγνωση του ελληνικού εγχειρήματος;
Απ.: Υπήρξε μία συνταρακτική και υπέροχη προσπάθεια από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ για να προβάλει αντίσταση στις πιέσεις, σχεδόν εκβιαστικές, της ευρωπαϊκής πολιτικής —της εκπορευόμενης, αν θέλετε, από τη Γερμανία— και κατά τη δική μου γνώμη, δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι διαφορετικό. Γιατί η επιλογή που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η μόνη δυνατή εκείνη τη στιγμή. Αλλά κι από την άλλη πλευρά, κάποιες διαφορετικές φωνές —όπως του Γ. Βαρουφάκη— δεν έχουν άδικο όταν λένε πως θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να διαμορφωθεί μία διαφορετική ευρωπαϊκή πολιτική, που θα προεκτείνεται ακόμη παραπέρα σε αντίθετη πορεία από το παράδειγμα της λιτότητας. Είναι λοιπόν δύο πολιτικές που κατ’ εμέ αμφότερες έχουν δίκαιο, και δεν θα δραματοποιούσα τις διαφορές αυτές, γιατί στον πυρήνα τους επιδιώκουν μία διαφορετική πολιτική, που βασίζεται στην πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, αλλά υπό διαφορετικό πρίσμα στην τακτική τους.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
