ρωτόκολλο του Παρισιού για την κλιµατική αλλαγή, συµφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράµµατος του Ιράν, συµφωνία ΗΠΑ - ΕΣΣ∆ του 1987 για την κατάργηση των πυραύλων µέσου βεληνεκούς στην Ευρώπη, αµφισβήτηση της χρησιµότητας του ΝΑΤΟ, µεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήµ, συνάντηση µε τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, αφού προηγήθηκαν απειλές αµοιβαίας εκµηδένισης, και, τέλος, πριν από δύο εβδοµάδες αιφνιδιαστική εξαγγελία αποχώρησης των δυνάµεων των ΗΠΑ από τη Συρία µε τη µεθόδευση της υλοποίησής της ζητούµενη.
Την ίδια στιγµή κλίµα εµπορικού πολέµου µε την ΕΕ, κατά κύριο λόγο µε τη Γερµανία, αλλά και µε την Κίνα, και ταυτόχρονα στασιµότητα έως περιπλοκή στη διήµερη σχέση µε τη Ρωσία. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί η µεγάλη εσωτερική αβεβαιότητα στις ΗΠΑ.
Οι ενδιάµεσες εκλογές του Νοεµβρίου κατέδειξαν ότι ο Τραµπ και ο τραµπισµός είναι κάτι περισσότερο από ένα ατύχηµα ή µια παρένθεση, ένα µήνυµα που δεν φαίνεται να επηρεάζει την έρευνα του ειδικού ανακριτή Μίλερ για τη διαπλοκή του Κρεµλίνου µε το επιτελείο Τραµπ στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2016. Πιο πρόσφατο δείγµα γραφής η τµηµατική αναστολή λειτουργιών της οµοσπονδιακής κυβέρνησης ως εργαλείο πίεσης του Κογκρέσου από τον Λευκό Οίκο για να εγκριθεί η δαπάνη κατασκευής του τείχους στα σύνορα µε το Μεξικό.
Ιστορικό παράδοξο
Η ανατρεπτική αποσταθεροποιητική δυναµική του Τραµπ στη διεθνή σκηνή, που συµπυκνώνεται στο σύνθηµα «Πρώτα η Αµερική», συνιστά ένα πρωτοφανές ιστορικό παράδοξο: Η κυρίαρχη παγκόσµια δύναµη, αντί να είναι συντηρητική, να µεριµνά για την περιφρούρηση και την ενίσχυση του status quo, προβάλλει ως αναθεωρητική, ως αµφισβητίας διεθνών θεσµών και συνθηκών τις οποίες η ίδια προώθησε.
Η ανατροπή καταγράφεται ως ακόµη πιο αποσταθεροποιητική, καθώς επί προεδρίας Οµπάµα είχαν διαµορφωθεί µε πρωτοβουλία και καθοριστική συµµετοχή της Ουάσιγκτον δύο συνθήκες θεσµικής πλαισίωσης της παγκοσµιοποίησης, µε κοινούς κανόνες για το εµπόριο και τις επενδύσεις: η Συνθήκη ΤΡΡ για την περιοχή Ασίας - Ειρηνικού και η Συνθήκη ΤΤΙΡ για τη δηµιουργία κοινού οικονοµικού χώρου µεταξύ Βόρειας Αµερικής και Ευρώπης.
Συνολική απορρύθμιση
Η θύελλα Τραµπ βρήκε την παγκόσµια σκηνή στη σκιά µιας διπλής αβεβαιότητας:
-Τρεις δεκαετίες µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, δεν έχει υπάρξει κοινά αποδεκτή φόρµουλα ασφαλείας µεταξύ ∆ύσης και Ρωσίας, η Μέση Ανατολή είναι ακόµη βυθισµένη στο χάος που δηµιούργησε η Αραβική Ανοιξη, ενώ στην ευρύτερη περιοχή Ασίας - Ειρηνικού ρίχνει τη βαριά σκιά της η συγκρουσιακή αλληλεξάρτηση ΗΠΑ - Κίνας σε οικονοµικό, εµπορικό αλλά και γεωπολιτικό επίπεδο.
-∆έκα χρόνια µετά την έκρηξη της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης, µια οµάδα αναλυτών και ερευνητικών κέντρων εκτιµά ότι είναι πιθανή µια νέα κρίση σε ορίζοντα δύο-τριών χρόνων, χωρίς η παγκόσµια οικονοµία να έχει αποκτήσει την απαιτούµενη κοινή πολιτική βούληση και θεσµικά εργαλεία για να περιορίσει τις συνέπειές της. Ετσι, µε δεδοµένα τα παραπάνω, ο ανατρεπτικός βολονταρισµός του Τραµπ παραπέµπει στην εικόνα κάποιου που µε πλήρη άγνοια κινδύνου ανάβει σπίρτα σε πυριτιδαποθήκη.
Τα πολλαπλά διεθνή µέτωπα που άνοιξε ο Τραµπ προφανώς υποτίθεται ότι υπηρετούν τη διασφάλιση εθνικών, ζωτικών, αµερικανικών συµφερόντων. Αν παραµείνουν ανοικτά για παρατεταµένο χρονικό διάστηµα κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε µια δυναµική αυτοεκπληρούµενης προφητείας, όπου επισπεύδεται η αρνητική εξέλιξη, την οποία υποτίθεται ότι ο ιδιότυπος επιθετικός αποµονωτισµός -µονοµερής παρεµβατισµός του Τραµπ- θέλει να αποτρέψει. Για πρώτη φορά µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου (1989-91) φαίνεται να διαµορφώνεται µε υπαιτιότητα του ενοίκου του Λευκού Οίκου ένα σκηνικό γενικευµένης αµφισβήτησης της µέχρι τώρα συνολικά αποδεκτής παγκόσµιας πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ.
Μέτωπο δυσαρεστημένων
Στις αρχές του 20ού αιώνα δύο µεγάλες αντιπαλότητες κυριαρχούσαν στη διεθνή σκηνή:
- Ο ανταγωνισµός τσαρικής Ρωσίας - Βρετανικής Αυτοκρατορίας, µε κύριο πεδίο τον αγώνα δρόµου για την κυριαρχία στην Κεντρική Ασία, αλλά και την παραδοσιακή αντιπαλότητα σε σχέση µε την Οθωµανική Αυτοκρατορία και την Ανατολική Μεσόγειο.
- Ο ανταγωνισµός Βρετανίας - Γαλλίας στην Αφρική, που επιβεβαίωνε την κληρονοµική αιώνια αντιπαλότητα των δύο µεγάλων δυνάµεων. Και τα δύο παραπάνω µέτωπα σύγκρουσης δεν εµπόδισαν τις τρεις δυνάµεις, τη Ρωσία, τη Βρετανία και τη Γαλλία, να παραµερίσουν τους µεταξύ τους ανταγωνισµούς και να συµπήξουν τη συµµαχία της εγκάρδιας συνεννόησης, για να αντιµετωπίσουν τη Γερµανία του κάιζερ Γουλιέλµου και των διαδόχων του Μπίσµαρκ που είχαν διολισθήσει σε έναν συνολικό αποσταθεροποιητικό αναθεωρητισµό της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσµιας τάξης πραγµάτων. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέµου µέχρι και σήµερα η ΕΕ, η Ρωσία και η Κίνα, παρά κάποιες πρόσκαιρες διακυµάνσεις, έκριναν ότι τα ζωτικά τους συµφέροντα επιβάλλουν να δοθεί προτεραιότητα στις διµερείς τους σχέσεις µε την Ουάσιγκτον, καθώς µεταξύ τους υπήρχαν ανταγωνισµοί στρατηγικού χαρακτήρα:
- Η Ευρώπη, και πιο συγκεκριµένα η Γερµανία, κινείται ως προς τις σχέσεις της µε τη Ρωσία µεταξύ µιας ενεργειακής αλληλεξάρτησης και ενός γεωπολιτικού ανταγωνισµού για την Ανατολική Ευρώπη, µε κύριο πεδίο αντιπαράθεσης την επιρροή στην Ουκρανία.
- Η ΕΕ ανησυχεί για τη συνολική εµπορική και επεµβατική διείσδυση της Κίνας τόσο στην ίδια τη Γηραιά Ηπειρο όσο και σε περιοχές όπως η Αφρική.
- Εκεί που η ανησυχία για τη συνεχή ισχυροποίηση της Κίνας έχει κορυφωθεί είναι στη Ρωσία, που βλέπει τον κινεζικό υπερπληθυσµό ως απειλή για την κυριαρχία της στην αραιοκατοικηµένη Σιβηρία. Είναι σαφές ότι αν η αποσταθεροποιητική ανατρεπτική πολιτική Τραµπ συνεχίσει να συγκρούεται µε τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ, κάποια στιγµή τα τρία αυτά κέντρα ισχύος θα παραµερίσουν τις επιµέρους αντιπαλότητες και τους ανταγωνισµούς, για να συµπήξουν το πρώτο εδώ και δεκαετίες αντιαµερικανικό µέτωπο δυσαρεστηµένων.
Το µεγάλο παράδοξο σε µια παρόµοια εξέλιξη είναι η αυτοακύρωση των προεκλογικών τοποθετήσεων Τραµπ που επένδυαν σε µια ρεαλπολιτίκ προσέγγιση ΗΠΑ - Ρωσίας µε στόχο καλύτερους διµερείς συσχετισµούς µε την Κίνα. Με άλλα λόγια, µια αντεστραµµένη τριγωνική ισορροπία σαν αυτή που συνέθεσαν οι Νίξον-Κίσινγκερ στις αρχές της δεκαετίας του ’70, πρώτα άνοιγµα στην Κίνα του Μάο και στη συνέχεια διαπραγµάτευση από θέση ισχύος µε τη Σοβιετική Ενωση του Μπρέζνιεφ.
Τραμπ όπως Νίξον;
Όλα τα παραπάνω έχουν ως καθοριστική µεταβλητή την πορεία και την κατάληξη της έρευνας του ειδικού ανακριτή Μίλερ για τη διαπλοκή ή όχι του Τραµπ και του επιτελείου του µε ρωσικές υπηρεσίες και το ίδιο το Κρεµλίνο στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2016.
Το ερώτηµα δεν είναι αν µπορεί να διατυπωθεί η κατηγορία µε επαρκή στοιχειοθέτηση, αλλά αν υπάρχουν οι πολιτικές συνθήκες και οι προϋποθέσεις ώστε µια παραποµπή του Τραµπ µε απόφαση της πλειοψηφίας της ελεγχόµενης από τους ∆ηµοκρατικούς Βουλής των Αντιπροσώπων να οδηγήσει σε καταδίκη και καθαίρεση του Τραµπ από τη ρεπουµπλικανική πλειοψηφία της Γερουσίας.
Με πολιτικούς, δηλαδή, και όχι δικαστικούς όρους, αν µπορεί το πολιτικό σύστηµα των ΗΠΑ να απαλλαγεί από τον αποσταθεροποιητικό παράγοντα Τραµπ, χωρίς να διχάσει ακόµη περισσότερο τη χώρα και χωρίς να προκαλέσει κρίση σε θεσµικό και συνταγµατικό επίπεδο. Το επιχείρηµα ότι οι ενδιάµεσες εκλογές θωράκισαν µε επαρκή λαϊκή νοµιµοποίηση τον Τραµπ δεν µπορεί να αποκλείσει την παραποµπή του µε απόφαση της Βουλής των Αντιπρόσωπων.
Αρκεί να θυµηθούµε ότι η δίνη του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ άρχισε να παρασύρει τον Νίξον την άνοιξη του 1973, µόλις λίγους µήνες µετά τη θριαµβευτική επανεκλογή του τον Νοέµβριο του 1972… Ενα είναι σαφές: η θέση των ΗΠΑ στην παγκόσµια σκηνή θα επηρεαστεί καθοριστικά και µη αναστρέψιµα από τη διάρκεια της θητείας του Ντόναλντ Τραµπ στον Λευκό Οίκο.
