Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δεν θα φέρει ρευστότητα στην αγορά, εκτιμά ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, υπεύθυνος του τομέα Οικονομικών και καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ευκλείδης Τσακαλώτος. Καταγγέλλει αδιαφανείς διαδικασίες και κατασκευασμένα κριτήρια στην επιχειρούμενη αναδιάταξη του τραπεζικού χάρτη, υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία στρατηγική σύλληψη για το ρόλο των τραπεζών και τονίζει ότι μόνη λύση για την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας είναι το σπάσιμο του φαύλου κύκλου «μέτρα λιτότητας - ύφεση - άλλα μέτρα».
Με συνοπτικές διαδικασίες αναδιατάσσεται ο τραπεζικός χάρτης. Είναι προς όφελος της οικονομίας;
Η κυβέρνηση φαίνεται να πιστεύει ότι το πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα είναι θέμα μεγέθους. Με συγχωνεύσεις και με αναδιοργάνωση, θα φτάσουμε σε 4-5 βιώσιμες τράπεζες. Πολύ φοβάμαι ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο. Κατ’ αρχάς, το μέγεθος δεν είναι και τόσο σημαντικό: οι έρευνες στο τραπεζικό σύστημα αναδεικνύουν ότι δεν υπάρχουν πολλές οικονομίες κλίμακας. Επιπλέον, οι μεγάλες τράπεζες γρήγορα παρουσιάζονται ως πολύ μεγάλες, ώστε να ισχύσει το «too big to fail». Αυτό δεν μπορεί παρά να ενισχύσει τη διαπραγματευτική τους δύναμη σε σχέση με μια οποιαδήποτε κυβέρνηση. Δύναμη που η εμπειρία έχει αποδείξει ότι ξέρουν πώς να την εκμεταλλευτούν για δικό τους όφελος. Το βασικό πρόβλημα όμως είναι ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία στρατηγική σύλληψη για το ρόλο των τραπεζών. Βεβαίως πρέπει οι τράπεζες να είναι βιώσιμες, αλλά, πέρα από αυτό, πρέπει να εξυπηρετούν τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, που είναι τόσο εξαρτημένες από τις παροχές των φορολογουμένων. Το πιστωτικό σύστημα υπάρχει για να εξυπηρετεί αυτές τις ανάγκες και δεν έχει λόγο ύπαρξης ανεξάρτητα από αυτό.
Η πώληση της «καλής» ΑΤΕ στην Πειραιώς αντιμετωπίζεται από πολλές πλευρές ως σκάνδαλο. Γιατί;
Κατ’ αρχάς, γιατί υπάρχει μεγάλη αδιαφάνεια στη διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης. Το τι σημαίνει βιώσιμο και μη βιώσιμο δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο. Υπάρχει και η υποψία ότι τα κριτήρια είναι κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο που δημόσιες τράπεζες ή τράπεζες ειδικού σκοπού πάντα θα υπάρχει δυσκολία να χαρακτηριστούν βιώσιμες σε σχέση με τις ιδιωτικές. Υπάρχει και το σκάνδαλο της μακρόχρονης διαχείρισης της ΑΤΕ από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Και τώρα μας λέει η κυβέρνηση ότι πρέπει να έχουμε μόνο μεγάλες εμπορικές τράπεζες. Δηλαδή πιστεύει σε μια μανιχαϊστική αντίληψη: είτε θα έχουμε σύγχρονες εμπορικές τράπεζες είτε θα έχουμε τράπεζες που δουλεύουν με το πελατειακό σύστημα, με διαφθορά κτλ. Αλλά γιατί είμαστε αναγκασμένοι να δεχτούμε μια τέτοια επιλογή; Υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες επιλογές με διάφορες συνταγές για το πώς θα εξυπηρετούνται το δημόσιο συμφέρον, οι κοινωνικές ανάγκες και η πραγματική οικονομία. Η Ελλάδα χρειάζεται μια τράπεζα ειδικού σκοπού στον αγροτικό τομέα. Να το πούμε κι αλλιώς: ανάπτυξη χωρίς αναπτυξιακά εργαλεία απλώς δεν υφίσταται.
Θα μπορούσε να είναι βιώσιμο το ΤΤ χωρίς να πωληθεί;
Η περίπτωση του ΤΤ είναι ακόμα πιο αξιοπερίεργη. Έχουμε να κάνουμε με μια τράπεζα με στέρεη βάση στις καταθέσεις της. Ο ρόλος αυτών των τραπεζών είναι να μαζεύουν τις μικρές καταθέσεις των ατόμων μέσα από ένα δίκτυο που ήδη υπάρχει (ταχυδρομεία) και να επενδύουν σε επενδύσεις με σχετικά χαμηλό ρίσκο. Από αυτή την άποψη η μεγάλη έκθεση σε κρατικά ομόλογα δεν μπορεί να θεωρηθεί παράξενη. Ούτε μπορεί να κριθεί η βιωσιμότητα του ΤΤ με τα ίδια κριτήρια που κρίνεται μια εμπορική τράπεζα, όπως φάνηκε να υποστηρίζουν ο υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος και ο υπουργός Οικονομικών στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής. Με λίγα λόγια, οι ελίτ φαίνεται να φτιάχνουν τα κριτήρια με τέτοιο τρόπο που πάντα να επικυρώνουν τις επιλογές τους. Στοιχείο της έλλειψης στρατηγικής από την πλευρά της κυβέρνησης είναι και η έλλειψη πλουραλισμού. Αντί να κατανοήσει ότι έχουμε διαφορετικές ανάγκες και διάφορα ζητούμενα, που χρειάζονται διαφορετικές οργανωτικές και θεσμικές λύσεις, προωθεί ένα μοντέλο για όλη την οικονομία. Τα αφήνουμε όλα στον ιδιωτικό τομέα και ο Θεός βοηθός. Να θυμίσω ότι το μοντέλο ανάπτυξης των εκσυγχρονιστών του κ. Σημίτη –μεγάλα έργα και ένα φιλελευθεροποιημένο τραπεζικό σύστημα– δεν ευδοκίμησε.
Η τρόικα πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση (των συγχωνεύσεων τραπεζών με αδιαφανείς όρους) ή η κυβέρνηση αυτενεργεί;
Νομίζω ότι αυτή η ερώτηση είναι αναπάντητη. Παρακολουθώ το πέρα δώθε μεταξύ τρόικας και κυβερνήσεων του μνημονίου από το 2010. Δύσκολα διακρίνει κανείς διαφορές οικονομικής θεωρίας, πολιτικών προτεραιοτήτων ή αξιών. Με λίγα λόγια, πέραν των προσωπικών διαφοροποιήσεων σε επιμέρους θέματα, η τρόικα και οι αντιπρόσωποι της ελληνικής ελίτ στις κυβερνήσεις παίζουν για την ίδια ομάδα.
Η επικείμενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα φέρει ρευστότητα στην αγορά, όπως επαγγέλλεται η κυβέρνηση;
Ο κ. Σταϊκούρας στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων εξέφρασε την πεποίθηση ότι μετά την ανακεφαλαιοποίηση οι τράπεζες θα είναι βιώσιμες, οι καταθέσεις θα επιστρέψουν, άρα εν μέρει το πρόβλημα της ρευστότητας θα αντιμετωπιστεί. Μέχρι στιγμής η απώλεια καταθέσεων (και δανεισμού στην ευρωπαϊκή διατραπεζική αγορά) έχει αντιμετωπιστεί από τις τράπεζες με δάνεια από το ευρωσύστημα. Ο κίνδυνος είναι ότι η επιστροφή των καταθέσεων απλώς θα συνοδευτεί με μείωση αυτών των δανείων, χωρίς να αυξηθεί η ρευστότητα. Υπάρχει ένα μεγαλύτερο πρόβλημα. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ρευστότητας πρέπει κάπως να αντιστραφεί το γενικότερο κλίμα στην οικονομία. Ανεξάρτητα από την κατάσταση των τραπεζών, οι καταθέσεις δεν επιστρέφουν τόσο εύκολα σε ένα γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας. Με λίγα λόγια, πρέπει να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο «μέτρα λιτότητας - ύφεση - άλλα μέτρα». Για παράδειγμα, θα μπορούσε το ευρωσύστημα να παρέχει περισσότερη ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, ώστε αυτές να είναι σε θέση να δίνουν νέα δάνεια στην πραγματική οικονομία. Και σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε οι τράπεζες να λογοδοτούν για το αν τα χρήματα όντως πηγαίνουν στην πραγματική οικονομία.
Μακάρι να είχαμε γίνει Αργεντινή, όπως είπε ο κ. Τσίπρας; Το πιστεύετε;
Πέρα από την πολιτική αντιπαράθεση και τη μικροκομματική εκμετάλλευση, είναι προφανές ότι κανείς δεν θα ήθελε να δει σκηνές σαν αυτές που εκτυλίχθηκαν στην Αργεντινή. Αλλά το ερώτημα είναι άλλο. Υπάρχει πιθανότητα οι πολιτικές λιτότητας που ακολουθούνται στην Ε.Ε. να οδηγήσουν στη διάλυση της Ευρωζώνης; Μπορούν να οδηγήσουν σε πολλαπλές χρεοκοπίες, που στη συνέχεια θα τροφοδοτήσουν μια νέα μεγάλη παγκόσμια ύφεση; Είμαστε σίγουροι ότι αυτό δεν θα οδηγήσει σε μια νέα περίοδο επικράτησης των εθνικισμών, των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων, των φασιστικών ρευμάτων και των πολέμων; Ο καθηγητής μου στο διδακτορικό –Πολωνοεβραίος, με το ανάλογο χιούμορ– έλεγε ότι όταν θεωρείς ότι έχεις φτάσει στον πάτο, τότε είναι που ακούς ένα τακ τακ από κάτω. Είμαι της γνώμης ότι είμαστε υποχρεωμένοι να κοιτάξουμε με νηφαλιότητα πολλά σενάρια, αν είναι να αποφύγουμε τα χειρότερα. Τα τρία κόμματα της κυβέρνησης έχουν μεγάλη ευθύνη για την έλλειψη συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων. Οι απειλές και ο εκφοβισμός δεν αποτελούν βάση για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που έχουμε μπροστά μας.
Πηγή: Free Sunday
