Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή,
ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο σύμπας κόσμος.
(ρήση Στωικών φιλοσόφων)
Με τη ρήση αυτή είχα προλογίσει άρθρο μου για τον Νέλσον Μαντέλα, με αφορμή τον θάνατο του μεγάλου ηγέτη, στις 5 Δεκεμβρίου 2013. Πρόκειται ίσως για τον κορυφαίο πολιτικό του 20ού αιώνα, που μέχρι το τέλος απολάμβανε την καθολική αναγνώριση του λαού της Νότιας Αφρικής, της Αφρικής ως συνόλου και του κόσμου ολόκληρου.
Υπενθυμίζω ότι ο Μαντέλα υπήρξε δεσμώτης του απαρτχάιντ επί 27 ολόκληρα χρόνια, γι’ αυτό και η απελευθέρωσή του, στις 11 Φεβρουαρίου 1990, αποτέλεσε την αρχή του τέλους του απάνθρωπου και βάρβαρου καθεστώτος.
Στην απομόνωση του καθεστώτος αυτού είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της δράσης του ο ΟΗΕ. Η καθιέρωση από τον ΟΗΕ της 21ης Μαρτίου ως Διεθνούς Ημέρας κατά των φυλετικών διακρίσεων ορίστηκε για να τιμηθούν οι ειρηνικοί διαδηλωτές εναντίον των νόμων του απαρτχάιντ, οι οποίοι είχαν δολοφονηθεί μαζικά (69 νεκροί) στις 21 Μαρτίου 1960, στην πόλη Σάπερβιλ της Ν. Αφρικής. Το 1962, η Γ.Σ. του ΟΗΕ ζήτησε από τα κράτη - μέλη να διακόψουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το καθεστώς της Ν. Αφρικής, να μποϋκοτάρουν τα προϊόντα της και να σταματήσουν όλες τις εξαγωγές τους σε αυτήν. Στη συνέχεια, το 1963, η Γ.Σ. του ΟΗΕ επέβαλε εμπάργκο όπλων στη Ν. Αφρική. Ακολούθησε, το 1965, η Διεθνής Σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής φυλετικών διακρίσεων, ενώ το 1966 η Γ.Σ. του ΟΗΕ καταδίκασε το απαρτχάιντ ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη λύπη της για τη συνεργασία ορισμένων κρατών, συμπεριλαμβανομένων τριών μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Επρόκειτο για τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Γαλλία. Το 1971, η Γ.Σ. καταδίκασε τα Bantustan camps και τη βίαιη μεταφορά εκεί Αφρικανών, ενώ ζήτησε και το αθλητικό μποϋκοτάζ.
«Λαός του ουράνιου τόξου»
Ο Μαντέλα και το απελευθερωτικό κίνημα του οποίου ηγήθηκε, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC), ξεκίνησε με μη βίαιες μορφές δράσης και επέλεξε τον ένοπλο αγώνα μόνο ύστερα από μαζικές δολοφονίες του μαύρου πληθυσμού από το καθεστώς. Αξιοσημείωτο δε είναι ότι το ξήλωμα του καθεστώτος επιτεύχθηκε με διάλογο ανάμεσα στον Μαντέλα και τον Ντεκλέρκ, δηλαδή η μετάβαση από το απαρτχάιντ στη δημοκρατία υπήρξε ειρηνική. Ακολούθησε η θριαμβευτική εκλογή του Μαντέλα στην θέση του Προέδρου της χώρας του, το 1994, και η ψήφιση δημοκρατικού συντάγματος, διά του οποίου καθιερώθηκαν έντεκα γλώσσες ως επίσημες. Με άλλα λόγια, αυτό που έλεγε η φράση του Μαντέλα «λαός του ουράνιου τόξου» αποτυπώθηκε και στον καταστατικό χάρτη της Ν. Αφρικής, για τον οποίο εργάστηκε και ο εκ Κορώνης προερχόμενος φίλος δικηγόρος και συναγωνιστής του Μαντέλα Γιώργος Μπίζος.
Μέγα επίτευγμα του Μαντέλα, η συμφιλίωση εντός της χώρας, που επίσης ήταν πρωτόγνωρη, αφού δεν έγιναν δικαστήρια ούτε στήθηκαν αγχόνες για τα στελέχη του απαρτχάιντ, αλλά δημιουργήθηκαν «επιτροπές συγγνώμης», στις οποίες γινόταν ένα είδος εξομολόγησης και άφεσης των αμαρτιών. Έτσι αποφεύχθηκε μαζική έξοδος των λευκών από τη χώρα, που θα σήμαινε οικονομική καταστροφή.
Μεγάλη νίκη και για την υπόθεση της διεθνούς ειρήνης η κατάργηση του απαρτχάιντ, δεδομένου ότι η δημοκρατική Ν. Αφρική διέκοψε την συνεργασία με το Ισραήλ για την παραγωγή πυρηνικών όπλων. Έτσι, κατέστη δυνατή και η ανακήρυξη (1996) του συνόλου της Αφρικής σε αποπυρηνικοποιημένη ζώνη.
Άλλο επίτευγμα της πολιτικής Μαντέλα είναι ότι το ANC υπήρξε και διατηρήθηκε συμμαχικό σχήμα, με τη συμμετοχή σε αυτό του ΚΚ της Ν. Αφρικής και της Εργατικής Συνομοσπονδίας (COSATU).
Ανιστόρητη σύγκριση
Επειδή κάποιοι χαρακτηρίζουν με ευκολία σαν απαρτχάιντ το καθεστώς στα παλαιστινιακά κατεχόμενα, θεωρώ εντελώς απαράδεκτη και ανιστόρητη τη σύγκριση, υπενθυμίζοντας ότι οι αραβικής καταγωγής πολίτες του Ισραήλ δεν στερούνται των πολιτικών δικαιωμάτων τους, εκπροσωπούμενοι μάλιστα στη Βουλή με δικό τους δημοκρατικό κόμμα. Επιπλέον, στα παλαιστινιακά κατεχόμενα υπάρχει η Παλαιστινιακή Αρχή με εκλεγμένο Πρόεδρο τον Μαχμούτ Αμπάς και Κοινοβούλιο, το κτήριο του οποίου έχει χτίσει η Ελλάδα, στο πλαίσιο καταμερισμού βοήθειας των χωρών - μελών της Ε.Ε. Την Παλαιστινιακή Αρχή, δυστυχώς, έχει διασπάσει η ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς, εγκαθιδρύοντας δικό της καθεστώς στη Γάζα, η οποία έχει υποστεί πολλές φονικές ισραηλινές επιδρομές, καθώς και συνεχή απάνθρωπο αποκλεισμό, από την πλευρά τόσο του Ισραήλ όσο και της Αιγύπτου.
Ο Μαντέλα εξακολουθεί να τιμάται από τον ΟΗΕ και τη διεθνή κοινότητα, δεδομένου ότι, το 2009, η Γενική Συνέλευση του παγκόσμιου οργανισμού όρισε ομόφωνα την ημέρα γέννησής του (18 Ιουλίου 1918) ως Διεθνή Ημέρα Νέλσον Μαντέλα. Προσθέτω ότι η εν λόγω Ημέρα αποτελεί ημέρα δράσης κατά της φτώχειας και υπέρ της ανάπτυξης μιας κουλτούρας ειρήνης και ελευθερίας.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
