Παράλληλα, η ανυπαρξία βούλησης από πλευράς ελληνικής πολιτείας να προστατέψει και να καλύψει νομικά (μέσω του Συντάγματος) αυτά τα άτομα, είχε ως αποτέλεσμα πολλές φορές να μην τα κάνει καν ορατά, παρόλο που σε όλες τους τις υποχρεώσεις προς το κράτος ως πολίτες, ήταν καθόλα όμοιοι/ες με τους λοιπούς πολίτες της χώρας. Ως γνωστόν, για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, η ορατότητα είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι μέσω αυτής μπορούν να δηλώσουν την ύπαρξη τους μέσα στην κοινωνία και να διεκδικήσουν έτσι το χώρο που τους ανήκει στην κοινωνική τους εκπροσώπηση, αλλά και σε όλες τις κοινωνικές εκφράσεις. Τα ανθρώπινα άλλωστε δικαιώματα, είναι οικουμενικά και αδιαίρετα και οφείλουν να εφαρμόζονται εξίσου σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου τους.


Προς αυτή την κατεύθυνση, η πολιτεία οφείλει στο πλαίσιο της ισονομίας, της ισοπολιτείας και των αρχών της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης, να διασφαλίσει και να κατοχυρώσει αυτά τα δικαιώματα και να ανταποκριθεί σε μια κοινωνική πραγματικότητα, όπως είναι η ανάγκη νομικής ρύθμισης των σχέσεων των ομόφυλων ζευγαριών. Αυτή την ανάγκη -σε επίπεδο όμως σχέσης και όχι σε επίπεδο οικογένειας που έχουν ήδη χτίσει κάποια από αυτά τα άτομα- έρχεται να καλύψει το σύμφωνο συμβίωσης (κάνοντας μάλιστα μια συνολική αναθεώρηση και όχι διεύρυνση του υπάρχοντος, παρωχημένου σύμφωνου συμβίωσης), αφού μέσω αυτού καλύπτονται τα κληρονομικά, τα φορολογικά, τα εργασιακά και τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα. Είναι επομένως μια ιδιαίτερη και ιστορική ταυτόχρονα στιγμή για τη χώρα μας, το ότι κάνει ένα πρώτο σημαντικό βήμα προόδου προς την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Παρόλα αυτά και πριν περάσουμε στη βασική ανάλυση του πολυνομοσχεδίου -που πέραν του συμφώνου, φέρει άλλες δύο σημαντικές νίκες για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα (αναλύονται παρακάτω)-, θα πρέπει να τονίσουμε, πως η πλήρης ισονομία των πολιτών, θα προκύψει μόνον με την αναγνώριση του πολιτικού γάμου και της αναθεώρησης του οικογενειακού δικαίου, της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου βάση του αυτοπροσδιορισμού του ατόμου (όπως άλλωστε συστήνει το ψήφισμα της 22ης Απριλίου του Συμβουλίου της Ευρώπης και ο χαιρετισμός αυτού, τόσο μέσω των πρόσφατων συστάσεων της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ΕΕΔΑ, όσο και με το δελτίο Τύπου του Συνήγορου του Πολίτη -μας χαροποιεί η κυβερνητική αναφορά ότι η νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου θα είναι το επόμενο σύντομα βήμα και ταυτόχρονα παρακολουθούμε στενά τη σύσταση νομοπαρασκευαστικής επιτροπής-); της συνολικής αναθεώρησης του Συντάγματος και η στην πράξη προστασία της εργασίας, για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, της εισαγωγής μαθημάτων σεξουαλικής αγωγής σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης με ισότιμη αναφορά σε σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα φύλου, η οποία θα συνοδεύεται παράλληλα από την απαραίτητη επιμόρφωση των εκπαιδευτών σε αυτά τα θέματα, καθώς και του πώς αντιμετωπίζεται για αυτούς τους λόγους ο σχολικός εκφοβισμός - bullying.
 
Χάραξη πολιτικών πρόληψης
 
Μας βρίσκει πάρα πολύ θετικούς το γεγονός ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προέβλεψε με τα άρθρα 15-19 του πολυνομοσχεδίου, τη σύσταση οργάνου «Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας», το οποίο θα υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (εφεξής Συμβούλιο) και το οποίο θα έχει ως αντικείμενο τη χάραξη πολιτικών πρόληψης και καταπολέμησης του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, καθώς και την επίβλεψη της εφαρμογής της νομοθεσίας και της συμμόρφωσής αυτής με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, με σκοπό τη διασφάλιση της προστασίας ατόμων και ομάδων που στοχοποιούνται λόγω φυλής, χρώματος, θρησκείας, γενεαλογικών καταβολών, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου ή αναπηρίας. Είναι πολύ σημαντικό γεγονός, επίσης, ότι η σύνθεση αυτού του οργάνου, θα εμπλέκει και θα συντονίζει τη δράση όλου του φάσματος της κυβερνητικής πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης (εκπρόσωπους υπουργείων, της Ελληνικής Αστυνομίας, της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, του Συμβουλίου Ένταξης Μεταναστών του Δήμου Αθηναίων, του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, της ΕΣΗΕΑ). Η επιμόρφωση, επίσης, των δημόσιων λειτουργών (δικαστικών και εισαγγελικών λειτουργών, υπηρετούντων στα σώματα ασφαλείας και υπαλλήλων υπηρεσιών και φορέων του στενού και του ευρύτερου δημοσίου τομέα) σε θέματα αντιμετώπισης του ρατσισμού και της ρατσιστικής βίας, -ως μια από τις αρμοδιότητες του συγκεκριμένου οργάνου-, αποτελούσε πάντοτε ένα πάγιο αίτημα της κοινωνίας.
Παράλληλα, ιδιαίτερης σημασίας για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, είναι το ότι βάσει του άρθρου 20 του πολυνομοσχεδίου, το ποινικό ενδιαφέρον, αντί των εγκλημάτων «λόγω μίσους», επικεντρώνεται σε περισσότερο αντικειμενικά στοιχεία όπως «έγκλημα κατά παθόντος», -η διαδικασία δηλαδή επιλογής του θύματος δυνάμει συγκεκριμένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του- λόγω φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου. Πρέπει να τονιστεί, επίσης, ότι αναδιαμορφώνονται τόσο τα απειλούμενα πλαίσια ποινής -όπου το περιορισμένο εύρος τους εμπόδιζε κατά το παρελθόν την ευχερή επιμέτρηση από το δικαστή-, όσο και η αυστηροποίηση αυτών των ποινών λόγω των παραπάνω εγκλημάτων.
 
Ο κίνδυνος της αδράνειας
 
Θα θέλαμε όμως να τονίσουμε, ότι μας φέρνει κριτικά σκεπτόμενους η παράγραφος 2 του άρθρου 12, σύμφωνα με την οποία «οι προϋποθέσεις και η έκταση εφαρμογής των διατάξεων του εργατικού δικαίου και του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης που αφορούν συζύγους, στα μέρη του συμφώνου, ρυθμίζονται εντός έξι μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, μετά από πρόταση του υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης». Είναι αλήθεια ότι το εργατικό και το ασφαλιστικό δίκαιο είναι δαιδαλώδη και προφανώς η διάταξη αυτή αντικατοπτρίζει μια αίσθηση της κυβέρνησης ότι απαιτείται κάποιος χρόνος για να τσεκαριστούν οι λεπτομέρειες. Είναι επίσης θετικό ότι απαιτείται η έκδοση του προεδρικού διατάγματος εντός έξι μηνών. Παρόλα αυτά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της αδράνειας και της αμηχανίας του κρατικού μηχανισμού απέναντι στο θεσμό του συμφώνου συμβίωσης να οδηγήσουν σε κωλυσιεργία. Μάλιστα, τα προβλήματα αυτής της καθυστέρησης δεν αφορούν μόνο τα ομόφυλα ζευγάρια (π.χ. μια έγκυος γυναίκα θα εξακολουθεί να μην μπορεί να καλύψει τη γέννα της με την ασφάλιση του συντρόφου της).
Κατά τη γνώμη μας, εφόσον το εργατικό και το ασφαλιστικό δίκαιο εφαρμόζονται στη χώρα μας κανονικά (παρά την πολυνομία ή τις αντιφάσεις τους) δεν υπάρχει πρόβλημα άμεσης κατ’ αναλογία εφαρμογής του και στα άτομα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης: οι κρατικές υπηρεσίες γνωρίζουν ήδη τι πρέπει να κάνουν, γιατί το εφαρμόζουν καθημερινά στα άτομα που έχουν συνάψει γάμο. Σε κάθε περίπτωση, αν η κυβέρνηση επιμένει να διατηρήσει αυτή την εξάμηνη καθυστέρηση, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτή δεν θα μεταβληθεί σε επ’ αόριστον αναστολή των δικαιωμάτων αυτών. Μια λύση θα ήταν να προβλέπεται πως σε περίπτωση μη έκδοσης του σχετικού προεδρικού διατάγματος εντός έξι μηνών τότε η διάταξη θα αρχίσει να ισχύει ως έχει.
 
Σημαντικές διακρίσεις
 
Θα πρέπει παράλληλα να τονίσουμε ότι το πολυνομοσχέδιο σύμφωνα με το άρθρο 2 προβλέπει «πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα» ως προϋπόθεση για σύναψη του Συμφώνου (δηλαδή τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας ενός ατόμου). Σύμφωνα όμως με το άρθρο 1350 του Αστικού Κώδικα, ανήλικα άτομα μπορούν να συνάψουν γάμο (με άδεια δικαστηρίου (άρα και σύμφωνο συμβίωσης). Είναι σίγουρο όμως ότι η άδεια του δικαστηρίου, θα προσκρούει στο γεγονός του ορίου της ηλικίας συναίνεσης για τη σεξουαλική επαφή μεταξύ δύο ατόμων. Υπενθυμίζουμε, πως η Ελλάδα αποτελεί το μόνο κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης στο οποίο τα όρια ηλικίας για τη συναίνεση στη σεξουαλική επαφή είναι διαφορετικά ανάμεσα σε δύο άντρες (σύμφωνα με το άρθρο 347 του ΠΚ, προβλέπει ότι το κατώτερο όριο ηλικίας έπειτα από το οποίο αναγνωρίζεται η ικανότητα ενός άντρα να συναινέσει στη σεξουαλική επαφή με άλλον άντρα είναι η συμπλήρωση του 17ου έτους της ηλικίας του) είναι διαφορετικά από ό,τι ανάμεσα σε έναν άντρα και μία γυναίκα, ή ανάμεσα σε δύο γυναίκες (σύμφωνα με το άρθρο 339 του ΠΚ το κατώτερο όριο ηλικίας έπειτα από το οποίο αναγνωρίζεται η ικανότητα για αυτά τα πρόσωπα, είναι η συμπλήρωση του 15ου έτους της ηλικίας τους). Μάλιστα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει αποφανθεί πολλές φορές ότι η ύπαρξη αυτής της διάκρισης παραβιάζει τα δικαιώματα των πολιτών για σεβασμό στην ιδιωτική τους ζωή και για προστασία από διακρίσεις. Βλέπουμε επομένως πως η ύπαρξη 347 του ΠΚ, όχι μόνον δεν καταργεί τις διακρίσεις σε βάρος ομοφυλόφιλων αρρένων που έχουν σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ τους, αλλά παράλληλα δεν τους παρέχεται η δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης, εν αντιθέσει με τα ετερόφυλα ζευγάρια και τα ομόφυλα ζευγάρια γυναικών.
Επιπλέον, πρέπει να τονίσουμε ότι το άρθρο 347 του Ποινικού Κώδικα κάνει λόγο για «παρά φύση ασέλγεια», κάνει, δηλαδή, αρνητική αξιολογική κρίση και ηθική εκτίμηση, πράγμα που αποτελεί σαφή προσβολή της προσωπικότητας των γκέι αντρών και δημιουργεί αρνητικές εντυπώσεις και συνειρμούς και παράλληλα ποινικοποιεί την ανδρική συνουσία για κέρδος ή σε επαγγελματική βάση, εν αντίθεση με τη γυναικεία. Τούτων δοθέντων, η πρόβλεψη για κατάργηση του 347 του ΠΚ στο δεύτερο κεφάλαιο του πολυνομοσχεδίου, κρίνεται κάτι περισσότερο από αναγκαία.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε πως η νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, υπό τον τίτλο: «Σύμφωνο Συμβίωσης και άλλες διατάξεις», τίθεται σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση στο www.opengov.gr (www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=6153), μέσω της οποίας μέχρι την Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2015 και ώρα 2μ.μ., τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα, μπορούν να διατυπώσουν τις απόψεις και τις παρατηρήσεις τους στις σχετικές ρυθμίσεις του πολυνομοσχεδίου.
 
Ομάδα Σεξουαλικού Προσανατολισμού και Ταυτότητας/Έκφρασης Φύλου του Τμήματος Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ (SOGIE* - ΣΥΡΙΖΑ)
 
* SOGIE = Sexual Orientation, Gender Identity and Expression