Ο Πρόεδρος της Βουλής Ν. Βούτσης παρουσίασε σε σημερινή Συνέντευξη Τύπου πρωτότυπο αρχειακό υλικό που ανακαλύφθηκε στις αρχές του 2017, κατά τη διάρκεια εργασιών πυρανίχνευσης των χώρων του Κοινοβουλίου. Σε 172 κιβώτια, που περιλαμβάνουν περίπου 1.200 φακέλους, εντοπίσθηκε πλήθος εγγράφων και τεκμηρίων, τα οποία χρονολογούνται από το 1844, έτος που η Ελλάδα απέκτησε Σύνταγμα και Κοινοβούλιο. Εκτός από τα πρακτικά των Συνεδριάσεων της Ολομέλειας και των Επιτροπών, του Νομοθετικού Έργου και των Μέσων Κοινοβουλευτικού Ελέγχου της Βουλής, στο κοινοβουλευτικό αρχείο περιλαμβάνονται τα χειρόγραφα πρακτικά της Βουλής της περιόδου 1844 (πρώτο ελληνικό Σύνταγμα) έως 1883 (κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη), πρωτότυπα Συντάγματα με τις υπογραφές των βουλευτών, πρωτόκολλα ορκωμοσίας Βασιλέων και Προέδρων Δημοκρατίας και πολλά άλλα. Όλα αυτά τα έγγραφα είναι μεν καταγεγραμμένα, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η τεκμηρίωσή τους. Με το έργο θα ασχοληθεί κατά κύριο λόγο το νεοσυσταθέν 5ο Τμήμα της Διεύθυνσης Βιβλιοθήκης της Βουλής, των  Κοινοβουλευτικών Αρχείων και των Ιδιωτικών Συλλογών.

Αυτό που κάνει το εύρημα ιδιαίτερα ενδιαφέρον αλλά και επίκαιρο, εν όψει της επετείου της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο στις 17 Νοέμβρη, είναι ότι περίπου οι μισοί από τους καταγεγραμμένους φακέλους περιέχουν υλικό του Υπουργικού Συμβουλίου που λειτουργούσε στη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας (1967-1974), περίοδο κατά την οποία δεν υφίστατο λαϊκή εκπροσώπηση και Βουλή, αλλά τα θέματα της χώρας ρυθμίζονταν με Προεδρικά Διατάγματα και Υπουργικές Αποφάσεις.

Ένα ακόμη εξαιρετικά ενδιαφέρον αρχειακό υλικό, στο οποίο αναφέρθηκε ο κ. Βούτσης, για το οποίο θα υπάρξουν ανακοινώσεις στο επόμενο χρονικό διάστημα, περιέχει «έγγραφα που αφορούν τους βουλευτές της πρώτης περιόδου της Μεταπολίτευσης, σχετικά με τις κρατήσεις και τις φυλακίσεις τους την περίοδο της χούντας, καθώς και τα σχετικά έγγραφα και σημειώματα που έχουν δοθεί από τις αρχές ασφαλείας. Αυτοί οι φάκελοι υπάρχουν. Και αφορούν, προφανώς, επώνυμους και λιγότερο επώνυμους, καθώς και ιστορικά στελέχη όλων των παρατάξεων του Κοινοβουλίου αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση».

Ο Πρόεδρος της Βουλής υπογράμμισε τη συστηματική προσπάθεια που γίνεται τα τελευταία δύο χρόνια «για την ανασύσταση της ιστορικής μνήμης, για την ενθάρρυνση όλων των προσπαθειών που γίνονται προκειμένου να φωτιστούν με τον πιο αμερόληπτο και αντικειμενικό τρόπο όλες οι πλευρές αυτής της πρωτόγνωρης, πρωτότυπης και αξιοθαύμαστης διεθνώς ιστορίας της χώρας μας».  Και πρόσθεσε ότι «είναι μια σπίθα για να ενεργοποιηθούν όλοι, αρχεία, άνθρωποι, συλλογικότητες, θεσμοί, έτσι ώστε το σύνολο αυτών των υλικών να διαμορφώσουν την τελική εικόνα».

Ο κ. Βούτσης, τονίζοντας «την ανάγκη να καταγραφεί επιτέλους και να μπει στη βάσανο και την υπηρεσία του επιστημονικού δυναμικού της χώρας το σύνολο των αρχείων της χώρας μας», επισήμανε: «Καλό θα ήταν όλες οι μονάδες αρχείων, με πρώτα απ’ όλα βέβαια τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αλλά και οι άλλοι πυλώνες, των πανεπιστημίων, των ιδρυμάτων, των κομμάτων, των πολιτιστικών φορέων, των υπουργείων, μέσα σε αυτό το διάστημα της τριετίας, να βοηθήσουν να διαμορφωθεί η πλατφόρμα καταγραφής του συνόλου, ει δυνατόν, και αξιοποίησης και διασταύρωσης των αρχείων της χώρας. Σε ό,τι αφορά τη Βουλή θα το εξυπηρετήσουμε».

Αναλυτικά η συνέντευξη Τύπου του Προέδρου της Βουλής με θέμα «Για πρώτη φορά στο φως πολύτιμα αρχεία που βρέθηκαν στη Βουλή»:

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι Βουλευτές, αγαπητοί συνάδελφοι δημοσιογράφοι εκπρόσωποι των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, αγαπητοί συνάδελφοι στελέχη της Βουλής, σας προσκαλέσαμε και με ιδιαίτερη χαρά σας υποδεχόμαστε σήμερα στη Συνέντευξη Τύπου που θα δώσει ο Πρόεδρος της Βουλής για τα σπάνια αρχεία τα οποία ανευρέθησαν και είναι πολύ πλούσια και μεγάλα σε αριθμό. Βρέθηκαν σε χώρο της Βουλής και αφορούν μια μεγάλη χρονική περίοδο που περιλαμβάνει σημαντικά ιστορικά γεγονότα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τη Μεταπολίτευση.

Ένα σημαντικό μέρος αυτών των αρχείων έχει ήδη αποδελτιωθεί και αφορά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, της χούντας, όπου η Βουλή δεν λειτουργούσε, καθώς δεν υπήρχε έκφραση της λαϊκής βούλησης, όπως όλοι ξέρουμε. Το κτήριο της Βουλής χρησιμοποιούνταν για τις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου της δικτατορικής κυβέρνησης.

Τον λόγο έχει ο κύριος Πρόεδρος, για να μας κάνει την πλήρη ενημέρωση.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Καλημέρα σας! Να είστε καλά!

Γιατί σήμερα αυτή η Press Conference; Θέλω να είμαι πάρα πολύ σαφής: Διότι ξεκινά το προσεχές τριήμερο των εκδηλώσεων τιμής για την εξέγερση του Νοέμβρη, σαράντα τέσσερα χρόνια μετά, και γιατί το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού που βρέθηκε στον συγκεκριμένο χώρο εδώ και αρκετούς μήνες αφορά στην περίοδο της επταετίας. Είναι σχεδόν το σύνολο του υλικού που αφορά στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου εκείνης της περιόδου, σε αποφάσεις, σε συσκέψεις της λεγόμενης «Τριανδρίας» ή σε άλλα ντοκουμέντα εκείνης της περιόδου.

Άρα, τώρα αισθανθήκαμε την ανάγκη, έχουμε την υποχρέωση, να κάνουμε αυτές τις πρώτες ανακοινώσεις. Υπό άλλες συνθήκες, επειδή θα χρειαστεί πολύς χρόνος για την αξιοποίηση, τη συντήρηση αυτού του υλικού και την καταλογογράφησή του, κ.λπ., ενδεχομένως να είμαστε έτοιμοι του χρόνου τέτοιον καιρό να πούμε για το σύνολο αυτής της υπόθεσης. Άρα, σας επαναλαμβάνω ότι ξεκίνησα απ’ αυτό, για να είμαστε απολύτως σαφείς.

Ακριβώς επειδή πριν από οκτώ-δέκα μήνες, στο πλαίσιο μιας συστηματικής δουλειάς που έχει γίνει τουλάχιστον αυτά τα δύο χρόνια, για να δούμε τη στατικότητα, την πυροπροστασία, την ενεργειακή προστασία και μια σειρά από άλλα στοιχεία που αφορούν στο ίδιο το κτήριο της Βουλής και επειδή είχαμε ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία από χώρο σε χώρο, στο πλαίσιο αυτής της αναζήτησης και ιδιαίτερα για το σύστημα πυρανίχνευσης, αν θυμάμαι καλά, βρέθηκε πράγματι ένας χώρος, ένα δωμάτιο μέσα στο οποίο υπήρχαν αρχειακά υλικά, κυρίως πρακτικά υπουργικών συμβουλίων όλων των περιόδων της ελληνικής ιστορίας από το 1897 μέχρι το 1977. Δηλαδή, πριν από σαράντα χρόνια σταματούν αυτά τα υλικά τα οποία βρέθηκαν.

Δεν γνωρίζουμε πότε αυτό το υλικό, αυτός ο πολύ μεγάλος όγκος υλικών, είχε μετακινηθεί, ενδεχομένως, ή είχε μαζευτεί από άλλους χώρους της Βουλής. Δεν ξέρουμε αν αυτό έγινε πριν από είκοσι ή πριν από τριάντα χρόνια και αν ήταν σε αυτόν τον χώρο. Δεν το γνωρίζουμε επ' ακριβώς αυτό. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχουν καταλογογραφηθεί, συντηρηθεί και καταγραφεί αυτά τα αρχεία από τις αρμόδιες διοικητικές υπηρεσίες της Βουλής.

Με αφορμή λοιπόν αυτό, στον Κανονισμό της Βουλής κάναμε αλλαγή και ιδρύσαμε ένα νέο Τμήμα, το οποίο ακόμα δεν έχει μπει σε λειτουργία. Τότε δεν είχαμε πει τίποτα βέβαια, όπως δεν μιλήσαμε και επί ενάμισι χρόνο για τη συστηματική δουλειά που έγινε για τον «φάκελο της Κύπρου». Διότι η Βουλή και οι υπηρεσίες της, δευτερευόντως εγώ ή το πολιτικό προσωπικό, κάνουν εξαιρετικά σημαντική δουλειά και εχέμυθη δουλειά, όποτε χρειάζεται, για να βγαίνει αποτέλεσμα.

Επαναλαμβάνω, κάναμε αλλαγή στον Κανονισμό της Βουλής και ιδρύσαμε ένα νέο Τμήμα, το οποίο ακόμα δεν έχει μπει σε λειτουργία. Βοήθησαν άνθρωποι για να διαμορφωθεί ως Τμήμα της Διεύθυνσης της Βουλής και της Γενικής Διεύθυνσης της Βουλής, υπό τον Γενικό Διευθυντή, τον κ. Αγγελόπουλο, και υπό τη Διευθύντρια, την κ. Δρούλια, και άλλους επιστήμονες. Έτσι φτιάχτηκε ένα νέο Τμήμα Αρχείων της Βουλής.

Επιτρέψτε μου εδώ μια παρέκβαση από αυτό που ίσως εσείς θεωρείτε ως μόνο ζήτημα στο οποίο πρέπει να αναφερθούμε σήμερα. Υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη, και βοηθάει πολύ και η νέα τεχνολογία σε αυτό -εννοώ η ψηφιοποίηση και όλα αυτά-, να καταγραφεί επιτέλους και να μπει στη βάσανο και στην υπηρεσία του επιστημονικού δυναμικού της χώρας όλων των γενεών το σύνολο των αρχείων της χώρας μας, λίγα χρόνια πριν, τρεισήμισι χρόνια πριν γιορτάσουμε όλοι μαζί και τιμήσουμε τα διακόσια χρόνια της Εθνικής Ανεξαρτησίας.

Καλό θα ήταν όλες οι μονάδες αρχείων, με πρώτα απ’ όλα βέβαια τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αλλά και όλες οι άλλες προσπάθειες, οι πυλώνες, οι σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει των πανεπιστημίων, των ιδρυμάτων, των κομμάτων, των πολιτιστικών φορέων, των υπουργείων, μέσα σε αυτό το διάστημα της τριετίας, να βοηθήσουν να διαμορφωθεί η πλατφόρμα -διότι ξέρετε πως είναι αρκετά εύκολο πλέον να γίνει και ηλεκτρονικά- καταγραφής του συνόλου, ει δυνατόν, και αξιοποίησης και διασταύρωσης των αρχείων της χώρας. Σε ό,τι αφορά τη Βουλή θα το εξυπηρετήσουμε.

Εδώ η Διεύθυνση της Βουλής και η Βιβλιοθήκη της Βουλής είναι μια εξαιρετική υπηρεσία. Είναι μετά την Εθνική Βιβλιοθήκη η δεύτερη βιβλιοθήκη στη χώρα, από πλευράς ποιότητας, τουλάχιστον, ίσως και ποσότητας αρχειακού και όχι μόνο υλικού.

Για όσους από εσάς έχουν παρακολουθήσει, παραδείγματος χάρη, τις επετειακές εκδηλώσεις που γίνονται για την 25η Μαρτίου ή την 28η Οκτωβρίου ή και για τα ντοκουμέντα για τις 12 Οκτωβρίου και την Απελευθέρωση της Αθήνας και τα λοιπά, βλέπετε ότι από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής έρχονται τα πιο πρωτότυπα υλικά που αφορούν από αγωνιστές του ’21 μέχρι όλους, πολιτικούς και άλλους, για το διαρρεύσαν χρονικό διάστημα.

Είναι ένας εξαιρετικός πλούτος. Υποσύνολο της Βιβλιοθήκης αυτής είναι η Μπενάκειος Βιβλιοθήκη, η οποία γνωρίζετε ότι φιλοξενείται αυτά τα χρόνια στη Λένορμαν στο πρώην καπνεργοστάσιο και για την οποία έχει αποφασίσει η Βουλή και έχουν εγκριθεί τα κονδύλια, οι μελέτες, είναι όλα έτοιμα και το έργο θα δημοπρατηθεί. Το κτίριο είναι πίσω από την Παλαιά Βουλή. Είναι εκείνο το υπέροχο κτίριο. Είκοσι εννιά χρόνια μετά το ’88, αν δεν κάνω λάθος, έχει εγκαταλειφθεί αυτό το κτίριο. Στο αμέσως προσεχές διάστημα, δηλαδή εντός διετίας, θα έχει αποκατασταθεί ένα κόσμημα στο κέντρο της Αθήνας με τη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη τουλάχιστον.

Έχει τόσο μεγάλη σημασία να συζητά η Βουλή για τα αρχεία και τα λοιπά. Επιτρέψτε μου να σας πω ότι παθαίνεις πανικό αν έρθεις σε επαφή, αν σκεφτείς, τι υπάρχει ή τι πρέπει να αναζητηθεί σε αυτούς τους χώρους.

Παραδείγματος χάρη, τα Πρακτικά των συνεδριάσεων της Μεταπολίτευσης -μιλάμε ήδη για σαράντα τρία χρόνια του κανονικού κοινοβουλευτικού βίου- βρίσκονται, αν δεν κάνω λάθος, ντανιασμένα στο υπόγειο του κτιρίου της Λένορμαν. Μιλάμε για χιλιάδες τόμων, όπως αντιλαμβάνεστε.

Τα Πρακτικά των Επιτροπών της Βουλής και κυρίως των ακροάσεων των κοινωνικών φορέων που γίνονται εδώ. Εννοώ μετά τη Μεταπολίτευση ή και πριν, και που αναφέρονται μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα, χρόνο με τον χρόνο, πάνω στα φλέγοντα ζητήματα και προ κρίσεως και τώρα, μέσα στην κρίση. Τα Πρακτικά και τα Αρχεία των Εξεταστικών Επιτροπών της Βουλής. Υπάρχει ένα δωμάτιο που αν το ανοίξεις έχει μέσα όλα τα Αρχεία της Εξεταστικής Επιτροπής για τη SIEMENS. Αν σου έρθουν στο κεφάλι, μπορεί να πάθεις κάτι. Δεν μπορείς, δηλαδή, καν να μπεις μέσα για να ψάξεις. Τα ντοσιέ, τα οποία έχουν ετοιμαστεί, υπήρχαν από τις διαδικασίες της Εξεταστικής για τη SIEMENS. Δεν μιλάω από το σκάνδαλο Κοσκωτά μέχρι σήμερα.

Μιλάμε, λοιπόν, για όλο το πανόραμα της πολιτικής ζωής, της δημοκρατικής εξέλιξης, των επώδυνων στιγμών και περιόδων της ζωής μας, έτσι όπως έχει αποτυπωθεί στην ελληνική Βουλή. Στο δικό μου γραφείο, όπως με ενημέρωσε ο πρώην Πρόεδρος, ο κ. Κακλαμάνης, η χούντα είχε τους πολυγράφους της και από εκεί έβγαζε τους αναγκαστικούς νόμους. Είναι γεμάτο μελάνια κάτω διαφόρων χρωμάτων, γιατί οι νόμοι έβγαιναν από εκεί. Δίπλα μου έχω Αρχεία από Πρακτικά από το 1844-45, δηλαδή ένα χρόνο μετά που ο Μακρυγιάννης και όχι μόνο επέβαλαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Ελλάδα.

Είναι όλα εδώ. Ήταν όλα εδώ. Θα είναι όλα εδώ. Και εξαρτάται από όλους μας να βοηθήσουμε, ώστε να αξιοποιηθούν, να καταγραφούν, να συντηρηθούν. Υπάρχουν εξαιρετικά εργαστήρια συντήρησης των Αρχείων και όλων των Αρχείων και των Εφημερίδων όλου του Τύπου, που βρίσκονται στη Λένορμαν. Πρόκειται για εξαιρετικά εργαστήρια συντήρησης. Και αντιλαμβάνεστε ότι αυτά τα Αρχεία δεν τα βρίσκει κανείς ανά πάσα στιγμή.

Επιτρέψτε μου να έρθω λίγο πιο πολύ στα δεδομένα, αφού σας πω ότι σήμερα δεν θα παρουσιάσουμε -αλλά είναι στη διάθεση και θα υπάρξει και σχετική ανάρτηση τις προσεχείς ημέρες- ένα επιπλέον υλικό, επίσης εξαιρετικά ενδιαφέρον. Πρόκειται για όλα τα έγγραφα που αφορούν τους Βουλευτές της πρώτης περιόδου του 1974 στη Μεταπολίτευση, σχετικά με τις κρατήσεις και τις φυλακίσεις τους την περίοδο της δικτατορίας, καθώς και τα σχετικά έγγραφα και σημειώματα που έχουν δοθεί από τις αρχές ασφαλείας. Τότε εμείς –μιλάω για τους πολύ παλιούς- ανάλογα ο καθένας τι είχε -κράτηση, φυλάκιση, εξορία κ.λπ.- απευθυνόταν στις αρχές και δίνονταν τα έγγραφα που το πιστοποιούσαν. Αυτοί οι φάκελοι υπάρχουν. Και αφορούν, προφανώς, σε επώνυμους και σε λιγότερο επώνυμους, καθώς και σε ιστορικά στελέχη όλων των παρατάξεων του Κοινοβουλίου αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση.

Να σας πω και για τα γραπτά. Το Κοινοβουλευτικό Αρχείο της Βουλής περιλαμβάνει πλήθος εγγράφων και τεκμηρίων. Εν τω μεταξύ, εσείς μπορείτε να βλέπετε. Πρόκειται για δύο DVD που δείχνουν πώς ήταν το δωμάτιο αυτό, με σπασμένα τα τζάμια κ.λπ. όταν το άνοιξαν οι υπηρεσίες στα πλαίσια, επαναλαμβάνω, του τακτικού και συστηματικού ελέγχου όλων των κτιριακών υποδομών για να εγκατασταθεί η πυρανίχνευση. Βλέπετε πώς ήταν, πώς βρέθηκαν και πώς σήμερα, οκτώ μήνες μετά, έχει αποκατασταθεί ως χώρος. Βλέπετε ακόμη πώς γίνεται η αποκατάσταση πλέον των ντοκουμέντων με εξαιρετικά σημαντική επιστημονική δουλειά. Το βλέπετε στα δύο βίντεο.

Το κοινοβουλευτικό αρχείο της Βουλής περιλαμβάνει πλήθος εγγράφων και τεκμηρίων που χρονολογούνται από το ’44, έτος που η Ελλάδα απέκτησε Σύνταγμα και Κοινοβούλιο. Εκτός από τα Πρακτικά των συνεδριάσεων της Ολομέλειας και των Επιτροπών, του νομοθετικού έργου και των μέσων κοινοβουλευτικού ελέγχου της Βουλής, στο κοινοβουλευτικό αρχείο περιλαμβάνονται και τα χειρόγραφα Πρακτικά της Βουλής -4.483, ήταν χειρόγραφα τότε- πρωτότυπα Συντάγματα με τις υπογραφές των Βουλευτών, πρωτόκολλα ορκωμοσίας Βασιλέων, Προέδρων της Δημοκρατίας κ.λπ. Όλα αυτά τα έγγραφα είναι μεν καταγεγραμμένα, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η τεκμηρίωσή τους.

Με το έργο θα ασχοληθεί το νεοσυσταθέν 5ο Τμήμα της Διεύθυνσης της Βουλής των Ελλήνων, αυτό των Κοινοβουλευτικών Αρχείων και Ιδιωτικών Συλλογών και προφανώς θα ασχοληθεί και με το έργο της ψηφιοποίησης, που αντιλαμβάνεστε ότι θα πάρει χρόνο για το σύνολο των αρχείων.

Στις αρχές του 2017, λοιπόν, ενώ στη Βουλή εξελίσσονταν εργασίες πυρανίχνευσης όλων των χώρων, ανακαλύφθηκε ένα μικρό δωμάτιο με το οποίο κανείς δεν είχε ασχοληθεί εδώ και δεκαετίες. Ήταν στον διάδρομο πίσω από τα θεωρεία της Γερουσίας. Στον χώρο αυτόν που βρίσκεται στον ημιώροφο, μεταξύ πρώτου και δεύτερου ορόφου του Μεγάρου, εκτός από σκελετούς περιστεριών, που φαίνεται πως είχαν εισχωρήσει από ένα σπασμένο παράθυρο, βρέθηκαν εκατόν εβδομήντα δύο κούτες, στις οποίες περιλαμβάνονται χίλιοι εκατόν ογδόντα φάκελοι. Το υλικό αυτό, ιδιαίτερα φθαρμένο από υγρασία, σκόνη και μούχλα, απομακρύνθηκε άμεσα από τον χώρο και αποθηκεύτηκε σε ασφαλές σημείο. Τώρα, όλα αυτά που λέμε, τα «άμεσα», αντιλαμβάνεστε για πόσες βδομάδες επρόκειτο, με τι μέτρα ασφαλείας, με ποιους ειδικούς και με τι μέτρα άλλου τύπου, επιτρέψτε μου να πω, για να μην γίνεται συζήτηση γύρω απ’ αυτά τα ζητήματα.

Ακολούθησε η καταγραφή του βάσει των αναγραφόμενων σε κάθε φάκελο πληροφοριών και μετά από μια πρώτη φυλλομέτρηση των περιεχομένων του φαίνεται ότι πρόκειται για υλικό του υπουργικού συμβουλίου. Έχουν ήδη καταγραφεί εννιακόσιοι ογδόντα τέσσερεις φάκελοι ως τίτλοι, δηλαδή περίπου το 85% του συνολικού όγκου και έχουν βρεθεί πράξεις του υπουργικού συμβουλίου, πρακτικά των συνεδριάσεών του, βασιλικά διατάγματα, έγγραφα με τα συζητούμενα σχέδια νόμων, αποκόμματα εφημερίδων κ.λπ. Το παλαιότερο τεκμήριο είναι από το 1997 και το νεότερο του 1977, ακριβώς πριν από σαράντα χρόνια.

Αυτό που κάνει το εύρημα ιδιαίτερα ενδιαφέρον αλλά και επίκαιρο εν όψει της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, είναι ότι περίπου οι μισοί από τους καταγεγραμμένους φακέλους περιέχουν υλικό του υπουργικού συμβουλίου που λειτουργούσε κατά τη διάρκεια της επταετίας, είτε της τριανδρίας όπως λεγόταν τότε, που υπάρχουν ιδιαίτερες συνεδριάσεις, περίοδο που, ως γνωρίζουμε, δεν υφίστατο λαϊκή εκπροσώπηση και Βουλή. Τα θέματα της χώρας ρυθμίζονταν με προεδρικά διατάγματα, αναγκαστικούς νόμους και υπουργικές αποφάσεις. Μετά από τη συντήρηση, την αναλυτική καταγραφή και τεκμηρίωση των ευρημάτων, το αρχείο θα διατεθεί για έρευνα, έτσι ώστε οι ερευνητές να εμβαθύνουν μέσα από πρωτογενείς πηγές σε ένα παρελθόν όχι και τόσο μακρινό, με τέτοιον τρόπο έτσι ώστε η μνήμη να μείνει αγέραστη.

Σας έχει μοιραστεί ένα υλικό. Αυτό είναι δειγματοληπτικό υλικό, είναι ένα μικρό δείγμα. Έχουν αναρτηθεί ήδη, τώρα που συζητάμε, στη διαδικτυακή πύλη της Βουλής αυτά τα υλικά τα οποία σήμερα δίδονται ως πρόγευση στη δημοσιότητα, διότι επαναλαμβάνω, αντιλαμβάνεστε ότι σήμερα ξεκινάει μια διαδικασία.

Μέσα σ’ αυτό το υλικό έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δει κανείς -δείτε το, για όσους μπορούν- πώς, παραδείγματος χάριν, την 1η Αυγούστου του ’74 αποκαταστάθηκαν τα άρθρα του Συντάγματος τα οποία είχαν τεθεί σε αναστολή από τη δικτατορία. Επίσης, στο υλικό υπάρχει η περίφημη συνεδρίαση της 17ης Νοεμβρίου του 1973. Στις 12:00, αν θυμάμαι καλά -10:30 είχε επιβληθεί στρατιωτικός νόμος και δεν μπορούσαμε να κυκλοφορήσουμε- γίνεται αυτή η συνεδρίαση, που βλέπετε στο υλικό, με το Πρακτικό της του Υπουργικού Συμβουλίου. Προφανώς, ήταν σε έκρηξη και οι πολιτικές αντιφάσεις τότε του συστήματος.

Εδώ, όπως βλέπετε, υπογράφει ο Μαρκεζίνης. Ο Ιωαννίδης ετοίμαζε ήδη το αντιπραξικόπημα μετά από λίγες μέρες για τον Παπαδόπουλο. Είναι πάντως χαρακτηριστικό αυτό το ντοκουμέντο.

Επίσης και στις κάρτες που σας έχουν μοιραστεί είναι τα γράμματα του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος κράταγε και ο ίδιος τα πρακτικά του Υπουργικού του Συμβουλίου. Έχουν βρεθεί ολόκληρες συνεδριάσεις με την προσωπική γραφή του Ελευθερίου Βενιζέλου για το σύνολο των πρακτικών και των αποφάσεων του 1929. Αυτά είναι δειγματοληψία. Είναι για να υπάρχει ένα ενδιαφέρον μονιμότερο γύρω από το κεντρικό ζήτημα που αφορά και τη Βουλή, αφορά τα χώρα, αφορά τη Δημοκρατία, επιτρέψτε μου και την προσωπική άποψη, το έχω ξαναπεί και δεν με ενδιαφέρει εάν παρεξηγείται, το πώς θα βγει αυτή η χώρα από τα μνημόνια, από την οκτάχρονη κατάσταση δεσμεύσεων δημοκρατικής -σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό- καθήλωσης ως προς τη λαϊκή κυριαρχία για αποφάσεις, για νόμους, από το πώς θα βγούμε ως χώρα, με τι έμπνευση, με τι ανοιχτούς ορίζοντες, χωρίς φόβο, χωρίς αναδίπλωση σε παρελθόντα, για να αισθανθούμε την ασφάλεια μετά από τα οκτώ χρόνια της λαίλαπας, εξαρτάται το μέλλον αυτής της χώρας και κυρίως το μέλλον των νέων γενιών.

Τελειώνοντας και συγχωρέστε με που μακρηγόρησα, η δουλειά που γίνεται αυτά τα δύο χρόνια –και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε- για την ανασύσταση της ιστορικής μνήμης, για την ενθάρρυνση όλων των προσπαθειών που γίνονται για να φωτιστούν με τον πιο αμερόληπτο και αντικειμενικό τρόπο όλες οι πλευρές αυτής της πρωτόγνωρης, πρωτότυπης και αξιοθαύμαστης διεθνώς ιστορίας της χώρας μας, είναι συστηματική. Θεωρούμε ότι πρέπει να αφήσει το αποτύπωμά της και για το μέλλον. Δεν κάνω καμία κρίση για το παρελθόν σε σχέση με τους τρόπους και με τους ρυθμούς που γινόταν αυτή η ίδια προσπάθεια, αν και θεωρώ πως ίσως λόγω του ότι δεν υπήρχαν τα φαινόμενα της κρίσης ή οτιδήποτε άλλο είχαμε μπει, απ’ ό,τι φαίνεται, σε ένα δανειακό μονόδρομο και αυτά τα θεωρούσαμε πως ήταν παρελθούσης χρήσης, ανάξια λόγου, αχρείαστα και απλώς συνθηματολογικά φτιάχναμε μεταξύ μας διχαστικές διαμάχες με την πολιτική ρητορεία. Πιθανόν να είναι αυτό. Δεν με ενδιαφέρει τι ήταν.

Πάντως, σήμερα σε ό,τι μας αφορά, προσπαθούμε με την πλήρη συναίνεση και βοήθεια, όπου ζητιέται, του συνόλου των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων της χώρας πάνω σε αυτές τις προσπάθειες που εξελίσσονται σε όλη την Ελλάδα, με δικτύωση παραδείγματος χάριν των βιβλιοθηκών, με ενίσχυση με ιστορικά βιβλία από την Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βουλής όλων των βιβλιοθηκών στην περιφέρεια. Αυτή η προσπάθεια είναι εξαιρετικά σημαντική νομίζω. Είναι ένα λιθαράκι, ώστε η χώρα να βγει όχι μόνο στην οικονομική της διάσταση, αλλά κυρίως στην πολιτική, την πολιτισμική, την ηθική, την ιστορική από τον κυκεώνα της τελευταίας οκταετίας.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη – Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Βλέπω ότι υπάρχει μεγάλο δημοσιογραφικό ενδιαφέρον. Βλέπω πολλούς δημοσιογράφους -και όχι μόνο του κοινοβουλευτικού ρεπορτάζ- στην Αίθουσα. Μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις. Θα παρακαλούσα πολύ ο κάθε ένας στο μικρόφωνο να λέει το όνομά του και το μέσον το οποίο εκπροσωπεί.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Και τα βιντεάκια θα αναρτηθούν. Είναι αναρτημένα.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη – Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Όλο το σχετικό υλικό θα υπάρχει στο site της Βουλής. Υπάρχουν ήδη τα βίντεο στη στήλη των δελτίων τύπου και στο site της Βιβλιοθήκης. Επίσης, θα αναρτηθούν το βίντεο της συνέντευξης και σχετικό ενημερωτικό υλικό.

Παρακαλώ, τον λόγο έχει η κ. Σωτήρχου.

ΙΩΑΝΝΑ ΣΩΤΗΡΧΟΥ (Εφημερίδα των Συντακτών): Ήθελα να ρωτήσω εάν έχει πέσει στην αντίληψή σας, παρότι είναι πάρα πολύ φρέσκο το υλικό, κάτι που να σχετίζεται με αυτό που μας είπατε, για το έγγραφο της 17ης Νοεμβρίου. Έχετε να παρατηρήσετε κάτι άλλο δεδομένης της επικαιρότητας των ημερών ή να μας πείτε κάτι περισσότερο;

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Τα αρχεία αυτά είναι προφανές πως έχουν τύχει μιας πρόνοιας και μιας επεξεργασίας ως προς τελική τους διατύπωση εκ μέρους των τότε πραξικοπηματικά αρχόντων της χώρας. Δηλαδή, δεν εκθέτουν μεταξύ τους συζητήσεις, πέραν κάποιων αποφάσεων. Κάποια ενδεχομένως δεν υπάρχουν καθόλου ή τα έχουν εξωραΐσει ή έχουν ήδη προλάβει να τα απορροφήσουν, να τα διώξουν, όταν έγινε η πολιτειακή αλλαγή. Ως εκ τούτου αυτή τη στιγμή εγώ δεν είμαι σε θέση να σας πω ότι υπάρχουν κάποιοι αποκαλυπτικοί διάλογοι, παραδείγματος χάριν, ή διαφωνίες στο πλαίσιο των συζητήσεων των τότε υπουργικών συμβουλίων.

Έχοντας υπόψη το υλικό του Φακέλου της Κύπρου για αντίστοιχες συνεδριάσεις που αφορούν σε δραματικές στιγμές του Ιουλίου 1974 στα τότε Πρακτικά, στα πιο αυθεντικά Πρακτικά που δεν αφορούν σε τυποποιημένη συνεδρίαση υπουργικών συμβουλίων είναι σαφές, φανερό και εύληπτο ότι υπάρχει όλος ο «πλούτος» των συζητήσεων και των ευθυνών για εκείνη την περίοδο.

Δεν κάνουμε κανενός είδους αποκαλυπτική δημοσιογραφία σήμερα. Το αντιλαμβάνεστε. Αυτό είναι μια σπίθα. Είναι μια σπίθα για να ενεργοποιηθούν όλοι, αρχεία, άνθρωποι, συλλογικότητες, θεσμοί, έτσι ώστε το σύνολο αυτών των υλικών να διαμορφώσουν την τελική εικόνα. Πραγματικά θα δείτε ότι για κρίσιμα θέματα, όπως διαβάζει κανείς για το Ζ΄ Ψήφισμα και για τόσα άλλα –μιλάμε για τα προηγούμενα εκατόν είκοσι χρόνια- δεν βγαίνει μέσα από τη συζήτηση στο υπουργικό συμβούλιο ή μέσα από συζητήσεις ανάμεσα σε όσους συζητάνε ο πλούτος της αντιπαράθεσης. Είναι περισσότερο τυπικά κείμενα επί των εισηγήσεων, των αποφάσεων, των παρουσιών. Τα υπόλοιπα όμως προφανώς υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές, σε συλλογές υπουργών ή στελεχών των τότε πολιτικών καταστάσεων, σε αρχεία στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό της χώρας. Υπάρχουν όλα αυτά. Με αυτή την έννοια εμείς δίνουμε το έναυσμα για μια καλύτερη δουλειά και στοιχειοθεσία γύρω από την πραγματικότητα, την αλήθεια.

Αυτό το διαπιστώσαμε και στον Φάκελο της Κύπρου. Ήμασταν την προηγούμενη εβδομάδα στην Κύπρο όπου μας παρέδωσαν οι Κύπριοι ψηφιοποιημένο το υλικό. Οι ακροάσεις που υπήρξαν, αφού παρήλθαν ένα, δυο, τρία, τέσσερα χρόνια, προφανώς διαφέρουν από τις προσωπικές μαρτυρίες που είναι γραμμένες τους πρώτους μήνες και έχουν παραδοθεί στο ΓΕΕΘΑ, διότι υπάρχει το στοιχείο της προσωπικής και της συλλογικής κάλυψης, επικάλυψης και εξωραϊσμού. Γι’ αυτό λέμε ότι είναι θέμα των επιστημόνων, των ερευνητών, των πανεπιστημίων, των ανθρώπων που ξέρουν. Δεν είναι ζήτημα αυτά τα πράγματα να γίνονται φύλλα προς εντυπωσιασμό. Και γι’ αυτό δεν το κάναμε ούτε με τον Φάκελο της Κύπρου. Ούτε τώρα το κάναμε ούτε θα το κάνουμε ποτέ. Είναι πολύ σοβαρά αυτά τα ζητήματα για να μη φερόμαστε με την αντίστοιχη σοβαρότητα.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Ο κ. Μπουρδάρας από την «Καθημερινή»» έχει τον λόγο.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΟΥΡΔΑΡΑΣ («Καθημερινή»): Κύριε Πρόεδρε, επί της ουσίας του υλικού θα έχουμε χρόνο προφανώς όταν δημοσιοποιηθεί όλο να γίνει και ευρύτερη συζήτηση. Επιτρέψτε μου να περιοριστώ μόνο σε θέματα διαδικασίας σχετικά με την ανεύρεση και την αξιοποίηση του υλικού. Επειδή δεν είμαι και γνώστης ειδικότερων θεμάτων, παρακαλώ πολύ να θεωρήσετε ότι μπορεί κάποια ερωτήματα να είναι άστοχα λόγω άγνοιας. Ωστόσο, κατ’ αρχήν θα ήθελα να σας ρωτήσω αν, με την άμεση ανακάλυψη του συγκεκριμένου χώρου και τον εντοπισμό του υλικού, ενημερώθηκαν και τα κόμματα της Αντιπολίτευσης κι αν τα άλλα κόμματα γνωρίζουν τη διαδικασία που ακολουθήθηκε λεπτό προς λεπτό, γιατί είναι πολύ ευαίσθητο το υλικό. Το ένα είναι αυτό.

Το δεύτερο που θέλω να ρωτήσω είναι το εξής: Επειδή ακούγεται, το αντιλαμβάνεστε, παράξενο στον χώρο της Βουλής να ανακαλύπτεται μυστικός χώρος και μάλιστα πίσω από την Αίθουσα Γερουσίας, όπως περιγράψατε, έγινε κάποια -αντιλαμβανόμενος τους περιορισμούς για θέματα ασφαλείας- ενημέρωση συστηματική, προκειμένου να γίνει ένας ανάλογος εξονυχιστικός επανέλεγχος όλων των χώρων, ώστε να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν και αλλού τέτοια για πολλές δεκαετίες μικρά «άβατα»; Γιατί είναι θέματα ασφαλείας.

Όσον αφορά το ζήτημα της εν εξελίξει διαδικασίας -επανέρχομαι και στο αρχικό ερώτημα και δεν έχει καμία σχέση με τη δική σας παρουσία ή τα στελέχη που ασχολούνται σε προσωπικό επίπεδο- θεσμικά πώς διασφαλίζεται ο αντικειμενικός και ασφαλής έλεγχος και η αξιοποίηση αυτού του προφανώς ευαίσθητου υλικού; Αναφερθήκατε και στο θέμα των φακέλων ανθρώπων που ενδεχομένως βρίσκονται ακόμα εν ζωή, Βουλευτών του 1974. Πώς διασφαλίζεται, λοιπόν, ο έλεγχος και η σωστή αξιοποίηση όλου αυτού του υλικού; Υπάρχουν κάποιες δικλίδες ασφαλείας, ώστε να μην μπορεί κάποιος να εγείρει ζήτημα απώλειας κάποιων φακέλων, κάποιων σελίδων ή άλλου τύπου εξαφάνισης στοιχείων;

Θα αναφερθώ και σε κάτι τελευταίο -συγγνώμη για τα πολλά ερωτήματα- που βλέπω από το βίντεο. Και εδώ είναι και στοιχείο της άγνοιάς μου. Παρατηρώ ότι από τους ανθρώπους οι οποίοι ελέγχουν τους φακέλους άλλοι έχουν γάντια, που είναι το σύνηθες και αντιλαμβάνομαι τον λόγο, το έχω δει και αλλού, και άλλοι είναι χωρίς. Υπάρχει κάποια διαφοροποίηση, κάποια λεπτομέρεια;

Ευχαριστώ.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Κοιτάξτε. Άλλοι κάνουν τη δουλειά με το στόμα και άλλοι με τα χέρια.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΟΥΡΔΑΡΑΣ (Καθημερινή): Μιλάω για εκείνους με γάντια και αυτούς χωρίς γάντια.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Αυτό σας λέω και εγώ.

Αυτοί που ήταν να τα πιάσουν φόραγαν τα γάντια, άλλοι καθοδηγούσαν την έρευνα, γι’ αυτό.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΡΔΑΡΑΣ (Καθημερινή): Όχι, έπιαναν χωρίς γάντια.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Ακούστε, έχουν ενδιαφέρον οι ερωτήσεις σας, κύριε Μπουρδάρα, και θα είμαι πάρα πολύ σαφής.

Καταρχήν, θα αναφερθώ στον επανέλεγχο των χώρων κ.λπ. Επειδή γίνεται συστηματικός έλεγχος όλων των χώρων, ακόμα και στη βάση των κατόψεων των υπογείων ή οτιδήποτε άλλο και των αρχειακών χώρων και ό,τι άλλο υπάρχει και της στέγης ενόψει της δημοπράτησης που θα γίνει για τη νέα στέγη στην κεντρική Αίθουσα του Κοινοβουλίου, ακριβώς γι’ αυτό και βρέθηκε αυτό το δωμάτιο και έχουν βρεθεί και άλλα μικρότερης σημασίας, όχι δωμάτια όμως. Παραδείγματος χάρη, όλοι σας έχετε περάσει καθώς μπαίνουν οι φίλοι που έρχονται, οι πολίτες, από εκείνη την είσοδο έξω από τη Βουλή για να ανέβουν στα θεωρεία, περνάνε από ένα δωματιάκι και ανεβαίνουν κάτι σκάλες, αριστερά μπαίνοντας, κανείς δεν είχε δει πως ήταν τρία σιδερένια ερμάρια, τα οποία είχαν μέσα αρχειακό υλικό εξεταστικών επιτροπών και άλλα, ανοικτά ή μη ανοικτά κ.λπ.

Θέλω να σας πω ότι έχει γίνει μια πολύ μεγάλη προσπάθεια και μπορούμε να πούμε ότι βρισκόμαστε σε καλό σημείο, διότι είναι τόσο πολύ το υλικό και τόσο λίγοι οι χώροι που έχουμε στη Βουλή. Δεν θα ήθελα να ανοίξω άλλο θέμα τώρα και να μιλάμε μέχρι το απόγευμα, γιατί και από ποιους και πώς καταλαμβάνονται οι χώροι του κεντρικού κτηρίου της Βουλής και πώς δουλεύουν αυτές οι υπηρεσίες που παράγουν αυτό το έργο. Δεν θα ήθελα να αρχίσω αυτό το θέμα, που είναι πολύ σοβαρό θέμα και μπορεί να σας γεννήσει πολύ περισσότερες απορίες.

Ακριβώς, επειδή ήταν μικροί οι χώροι, θυμάστε την ενημέρωση που σας είχε κάνει και ο κύριος Γενικός Γραμματέας στους Κοινοβουλευτικούς για το φάκελο της Κύπρου, πώς είχε μετακινηθεί σε τρία διαφορετικά σημεία από δωμάτιο σε δωμάτιο, κ.λπ. Τώρα διαμορφώνεται η κτηριακή συγκρότηση της Βουλής εντός του κτηρίου και έξω από αυτήν και η αξιοποίηση όλων των χώρων. Ο επανέλεγχος, λοιπόν, έχει βοηθήσει. Δεν υπάρχουν πλέον άβατα ή τουλάχιστον κάθε φορά έτσι λέμε μέχρι ωσότου ενδεχομένως υπάρξει κάτι. Έτσι δεν είναι; Προς Θεού, δεν πειράζει.

Όσον αφορά την ανακάλυψη του συγκεκριμένου χώρου από τα άλλα κόμματα, κοιτάξτε, η Βουλή λειτουργεί σύμφωνα με τον Κανονισμό της με έναν ιδιαίτερο και συγκεκριμένο τρόπο.

Ο Κανονισμός είναι ψηφισμένος από τα κόμματα και τηρείται πλήρως. Να αντιληφθείτε, για παράδειγμα, ότι για τον Φάκελο της Κύπρου όλη η δουλειά έγινε στη βάση του πρωτοκόλλου που είχα υπογράψει εγώ και ο πρώην Πρόεδρος της κυπριακής Βουλής, κ. Ομήρου, από ειδική επιτροπή επιστημόνων και άλλων και διοικητικών της Βουλής, οι οποίοι είχαν τοποθετηθεί με απόφαση δική μου και του Γενικού Γραμματέα. Και αφού ολοκληρώθηκε αυτή η φάση, ύστερα, με κοινή συναίνεση των κομμάτων, έστειλαν τα κόμματα -που υπήρχαν τότε, όταν έγινε η τραγωδία της Κύπρου- εκπροσώπους, κορυφαία στελέχη, έναν Πρέσβη κι άλλους διανοούμενους, επιστήμονες που βλέπουν παρακάτω την αξιοποίηση των εγγράφων μέχρι τη δημοσιοποίησή τους.

Κι όπως έχετε αντιληφθεί, δεν υπήρξε καμία δημόσια ένσταση, γιατί έγινε συζήτηση και μέσα στην Ολομέλεια. Και πριν, λοιπόν, -δηλαδή επί έναν χρόνο που γινόταν το ψάξιμο και η καταγραφή του φακέλου, που έγινε και η συζήτηση στη Βουλή και οι δύο παρουσιάσεις στην Κύπρο -αλλά και ύστερα, που έχουν περάσει τέσσερις μήνες- δεν έχει υπάρξει καμία δημόσια και σας εγγυώμαι ούτε ιδιαίτερη ένσταση από κανένα κόμμα για την αντικειμενικότητα και για τις δικλείδες. Δικλείδες είναι ο Κανονισμός, είναι ο θεσμικός ρόλος, είναι η συνείδησή μας, είναι ο όρκος που δίνουμε όταν μπαίνουμε εδώ μέσα, κ. Μπουρδάρα. Τελεία και παύλα.

Τρίτον, πιστεύω πως θα πρέπει να δοθεί μια ιδιαίτερη σημασία στο ότι η Βουλή μπορεί να επεκτείνεται σε δραστηριότητες και σε μία εξωστρέφεια πέραν της καθ’ αυτής δουλειάς της. Η καρδιά της είναι η κοινοβουλευτική και η νομοθετική δουλειά κι εκεί ο καθένας παίρνει τις ευθύνες του, διαμορφώνει τη σχέση του με την κοινωνία και η κοινωνία διαμορφώνει την εικόνα της για τη Βουλή. Αυτά είναι σαφή. Πλην όμως, η Βουλή δεν είναι ένα παρακολούθημα μόνο του νομοθετικού και κοινοβουλευτικού έργου.

Προχθές μιλήσαμε με σαράντα δύο πρέσβεις -δηλαδή των περισσότερων χωρών με τις οποίες η χώρα μας έχει σχέση- αναλυτικά, αφού τους έγινε ξενάγηση εδώ. Έχω πει επανειλημμένως ότι είναι επισκέψιμος χώρος. Πάνω από εκατόν δεκαπέντε χιλιάδες άνθρωποι τον χρόνο, ενάμισι εκατομμύριο μέσα στα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, έχουν επισκεφθεί τη Βουλή και τυγχάνουν εξαιρετικής και υποδειγματικής ξενάγησης και επαφής και με την ιστορία της και με την αισθητική της και με την ηθική της και με τα κακά της και με τα καλά της και με τις διαδρομές της.

Αυτή είναι η Βουλή και σαν τέτοια πρέπει να τη σεβόμαστε, κατά τη γνώμη μου, όλοι όσοι λειτουργούμε μέσα εδώ και καθένας να κάνει ό,τι μπορεί για να αφήνει το αποτύπωμά του στον βαθμό του ρόλου του, ώστε η Βουλή, το κύρος της, η Δημοκρατία η ίδια, να μην θίγεται από περιόδους σαν αυτή που τώρα ζούμε και ελπίζουμε κάπως σύντομα να τελειώσει, όπου έχει μπει σε ερωτηματικό το σύνολο της λαϊκής κυριαρχίας και της Δημοκρατίας. Αυτό είναι ένα γενικότερο σχόλιο.

Γίνονται πάρα πολλά. Και προσωπικά δεν έχω απαντήσει σε τίποτα από αυτά. Μερικά τα γνωρίζετε πάρα πολύ καλά από την έκθεση γελοιογράφων. Σαράντα οχτώ γελοιογράφοι -Εγγλέζοι, Γάλλοι και Έλληνες- έκαναν μία έκθεση για το μέλλον της Ευρώπης. Κι έγινε σάλος από ορισμένες πλευρές, γιατί δεν τους άρεσαν ορισμένες γελοιογραφίες ή και για άλλα θέματα -δεν αναφέρομαι ονομαστικά τώρα- επί τιμή στελεχών αγωνιστών της διαδρομής. Ουδείς έχει να πει και κανένα κόμμα δεν έχει θέσει ζήτημα μεροληπτικής αναφοράς και καταγραφής της ιστορίας.

Αυτό, όμως, το οποίο γίνεται και είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσει να γίνεται, είναι να επανασυσταθεί με τη βοήθειά μας η ιστορική μνήμη με τρόπο αμερόληπτο, χωρίς να κρύβονται και να υπάρχουν θολές και σκιερές πλευρές, χωρίς να ξαναγράφεται η ιστορία κάθε φορά από αυτούς που έχουν το κουμάντο να την γράφουν ξανά. Και το ίδιο γίνεται και στη Θεσσαλονίκη και αλλού. Είναι μία πάρα πολύ καλή δουλειά.

Υπάρχει κάποια άλλη ερώτηση;

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη – Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Ο κ. Νίκος Ξυδάκης με τη διπλή ιδιότητα και του Βουλευτή και του δημοσιογράφου έχει μια ερώτηση.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΞΥΔΑΚΗΣ: Κύριε Πρόεδρε, η ευαρέσκεια και των Βουλευτών και της κοινότητας των ιστορικών προφανώς είναι τεράστια γι’ αυτήν την ενέργεια, που είναι συνέχεια και των αρχείων της κυπριακής τραγωδίας.

Ήθελα τρία τεχνικής φύσεως ερωτήματα να θέσω. Κατ’ αρχάς, γι’ αυτό το μέρος του αρχείου το οποίο βρέθηκε σε αυτά τα ερμάρια τα εγκαταλελειμμένα ποιος έχει την ευθύνη υπηρεσιακά και πολιτικά; Αυτό είναι το πρώτο ερώτημα.

Δεύτερον, ποια είναι η αρμοδιότητα της Βουλής –αν υπάρχει αρμοδιότητα- η οποία έχει την υποδομή, για την υποδοχή και παραλαβή των μεγάλων πολιτικών αρχείων των Πρωθυπουργών και των Υπουργών, τα οποία είναι υποχρεωμένοι να καταθέτουν στην Πολιτεία, με νόμο που ψηφίστηκε επί πρωθυπουργίας Σημίτη και εξ όσον γνωρίζω, πολύ λίγο εφαρμόζεται.

Τρίτον, ποια η ενεργός σχέση των υπηρεσιών της Βουλής με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους για την υποδοχή και φύλαξη των σημαντικών πολιτικών αρχείων;

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Θα είμαι ολιγόλογος.

Σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο, θα πρέπει τα αρχεία όσων διετέλεσαν Υπουργοί και Πρωθυπουργοί να αποδίδονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Δυστυχώς, επειδή βρισκόμαστε και εμείς, αλλά και οι υπηρεσίες, σε μία συνεχή συζήτηση και με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και με τις άλλες αρχειακές πολύ σημαντικές συλλογικότητες που υπάρχουν, δεν υπάρχει αυτή η διαδικασία που θα καθιστούσε υποχρεωτική αυτή την πρόνοια.

Μας έρχεται κάθε φορά μία ειδοποίηση που λέει ότι «επί τη λήξη της θητείας σας παρακαλούμε να…». Άλλοι τα πηγαίνουν, άλλοι δεν τα πηγαίνουν. Είναι ένα κενό του νόμου, το οποίο εντοπίσατε, κύριε Ξυδάκη, και με αφορμή τη σημερινή συζήτηση το καταγράφουμε. Το είχαμε καταγράψει έτσι και αλλιώς.

Τη σχέση της Βιβλιοθήκης με τα ΓΑΚ και με όλα τα άλλα προηγουμένως την περιέγραψα ως μία στενή σχέση, η οποία είναι και σχέση αλληλοβοήθειας, αλληλοϋποστήριξης, διασταύρωσης με όλα τα αρχεία. Έχει, όμως, πολύ δρόμο μπροστά της στο βαθμό που θα έπρεπε.

Σας είπα και για τη Βιβλιοθήκη στην Περιφέρεια. Θυμάμαι το Αμύνταιο, την Καρδίτσα. Αλλού και αλλού έχουν πάει για μέρες και δουλεύουν υπάλληλοι της Βουλής για να στήσουν και να ενισχύσουν αυτές τις βιβλιοθήκες που στήνονται εκεί από τους φορείς. Άρα, η σχέση με τα ΓΑΚ υπάρχει.

Θα πρέπει, επίσης, και με το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Παιδείας το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει να ενισχυθεί, να υποστηριχτεί, για να μπορέσουν να γίνουν σημαντικά βήματα.

Σχετικά με το ποιος έχει την ευθύνη, την ευθύνη την έχει η διοίκηση της Βουλής και η συγκεκριμένη Γενική Διεύθυνση. Πιο συγκεκριμένα, όπως σας ανέφερα προηγουμένως, ο Γενικός Διευθυντής κ. Αγγελόπουλος, η Διευθύντρια κ. Δρούλια, το επιστημονικό δυναμικό και, βεβαίως, ο Γενικός Γραμματέας και εγώ.

Εμείς είχαμε αυτή την ευθύνη, αλλά για τη φύλαξη, για την καταλογογράφηση, για τη συντήρηση αντιλαμβάνεστε ότι εμπλέκονται –με την καλή έννοια το «εμπλέκονται»- και σειρά άλλων υπηρεσιών της Βουλής και αξιοποιούνται με πολύ σημαντικό τρόπο και άλλοι, όπως επιστήμονες.

Αυτή την ευθύνη την έχουμε μέχρι τη στιγμή που όλα αυτά θα είναι αναρτημένα, δημοσιοποιημένα και άρα, κύριε Ξυδάκη, καλά φυλαγμένα κάπου -εννοώ με σύγχρονους τρόπους, όχι «καλά» με την έννοια των κλειδιών, αντιλαμβάνεστε τι εννοώ- και θα είναι στη διάθεση της επιστημονικής κοινότητας για να προχωρήσει η δουλειά.

Η Βουλή δεν έχει καμία διάθεση, αλλά και κανένα δικαίωμα να κατακρατήσει επτασφράγιστα μυστικά για κανένα ζήτημα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΞΥΔΑΚΗΣ: Κύριε Πρόεδρε, υπό μία έννοια προκύπτει από όλη αυτή την παρουσίαση ότι επί αρκετές δεκαετίες μέρη του ιστορικού αρχείου της Βουλής είχαν κακοπέσει, είτε λανθάνανε είτε αγνοείτο η τύχη τους είτε κανείς δεν ήξερε τι κρύβουν τα ερμάρια.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Κύριε Ξυδάκη, αυτό συμβαίνει. Η Βουλή δεν είναι ένα Υπουργείο όπου υπάρχει μία αγαστή σχέση της διοίκησης. Το αντιλαμβάνεστε πάρα πολύ καλά.

Έρχονται άλλες πολιτικές δυνάμεις, άλλοι Πρόεδροι, διακόπτει για μήνες, έρχονται εκλογές, έρχονται άλλες καταστάσεις, γίνονται ενημερώσεις, δεν γίνονται. Δεν είναι κάτι εύκολο.

Γι’ αυτό, δεν επιρρίπτω καμία ευθύνη σε προγενέστερες καταστάσεις, σε άλλους Προέδρους, που γι’ αυτό και για άλλα ζητήματα δεν είχαν ανοιχτεί οι σχετικοί φάκελοι για να προχωρήσουν τα θέματα.

Αντιθέτως, όμως, υπήρξαν και πάρα πολλά άλλα έργα στη Βουλή. Έλεγα πριν από λίγο στην Επιτροπή Κανονισμού πώς από το Προεδρείο της γερμανικής Βουλής πίεζαν τον Γενικό Γραμματέα, σε ένα τελευταίο φόρουμ που έγινε στο εξωτερικό, και ζητάνε τα φώτα μας για το πώς θα κάνουν Ίδρυμα Κοινοβουλευτισμού και Δημοκρατίας στη Μπούντεσταγκ. Δεν έχουνε και το παλεύουν να γίνει εδώ και είκοσι χρόνια. Εδώ υπάρχει και το έχουν κάνει πριν από εμένα άνθρωποι και Πρόεδροι. Θέλω να πω να μην μένουμε σε μία πλευρά της όλης λειτουργίας της Βουλής.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη-Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Η κ. Άννα Στεργίου, από την «Ύπαιθρο Χώρα», έχει τον λόγο.

ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΙΟΥ: Να πω κι εγώ με σειρά μου ότι ήταν ένα ταξίδι στον χρόνο.

Εγώ θέλω να ρωτήσω, πρώτον: Κύριε Πρόεδρε, τι σας κέντρισε πιο πολύ το ενδιαφέρον εσάς προσωπικά. Δεύτερον, είπατε για στοιχεία για την 17η Νοέμβρη, που ήταν μία ιστορική μέρα. Ήθελα να ρωτήσω αν έχουμε στοιχεία γι’ αυτά, για την αποτίμηση. Δηλαδή, αν είχαν μιλήσει για το τι έγινε μετά το «Πολυτεχνείο» κι αν έχετε δει κάτι πάνω σε αυτό.

Το άλλο στοιχείο είναι για το θέμα της φθοράς και αν κάποιο μέρος από αυτό το αρχείο δεν μπορούμε πια να το δούμε.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Είναι ανακτήσιμο το σύνολο των εγγράφων, παρότι έχουν υποστεί κακοποίηση από τη φύση, με όλες τις έννοιες.

ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΙΟΥ: Συγνώμη, μία παρένθεση. Ήθελα να ρωτήσω αν υπάρχει κάτι για ξένο παράγοντα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Όχι, δεν υπάρχουν αυτά, με συγχωρείτε.

Μιλάμε για Πρακτικά υπουργικών συμβουλίων στη χώρα μας, δημοκρατικών περιόδων και αντιδημοκρατικών, αυταρχικών καταστάσεων. Καμία αναφορά σε αυτά.

Σας λέω, επ’ αυτών, αν θα ήθελε κανείς τους επόμενους μήνες που θα δημοσιοποιηθεί ο Φάκελος της Κύπρου στο σύνολό του, θα μπορεί εκεί να εντρυφήσει να βρει κάποιους υπαινιγμούς και άλλα, που είτε έτσι είτε αλλιώς είναι και στα Πρακτικά της συζήτησης στη Βουλή.

Θέλω να διευκρινίσω, σε αναφορά και με προηγούμενη ερώτηση, πως ό,τι βρίσκεται μέσα στη Βουλή πρέπει να είναι σε γνώση όλων των πολιτικών παραγόντων και μπορεί και πρέπει να είναι σε δημόσια θέα. Διότι η Βουλή δεν λειτουργεί παρά μόνο κατά τον Κανονισμό, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για ειδικές επιτροπές και ενημερώσεις, έξω από τους κανόνες της διαφάνειας.

Και με αυτή την έννοια, αναφέρομαι, για παράδειγμα, στους φακέλους που αναφέρθηκαν προηγούμενα, που αφορούν όσους Βουλευτές την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο είχαν επικοινωνήσει με τις αρχές ασφαλείας για να πιστοποιηθεί η συγκεκριμένη δράση, όπως τότε ο νόμος προέβλεπε και υποχρέωνε.

Αυτά τα στοιχεία, λοιπόν, είναι δημόσια, με μία έννοια, είναι γνωστά στα κόμματα, είναι γνωστά στους ίδιους. Δεν υπάρχει κάποιο ζήτημα προσωπικών δεδομένων ή κάτι άλλο.

Τώρα, όσον αφορά το προσωπικό ενδιαφέρον, είναι αντίστοιχο με τη διαδρομή του καθενός.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Σειρά έχει ο κ. Κώστας Πουλακίδας, από την «Αυγή» και τη «Huffington Post».

ΚΩΣΤΑΣ ΠΟΥΛΑΚΙΔΑΣ: Θέλω να καταλάβω αν προτίθεστε να δώσετε τους φακέλους που βρήκατε, που αφορούν τους Βουλευτές του 1974-1977, είτε στους ίδιους είτε σε συγγενείς τους. Διότι υπάρχει ένα σχετικό ζήτημα. Αυτό είναι το πρώτο.

Και δεύτερον, θέλω να καταλάβω, επίσης, αν αυτά τα αρχεία, όταν συντηρηθούν κι ολοκληρωθεί η εργασία η οποία πρέπει να γίνει, θα είναι ανοιχτά, δημόσια αρχεία για τους πολίτες ή μόνο για την επιστημονική κοινότητα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Πάντοτε, εφόσον γίνεται κι ανάρτηση, είναι και για τους πολίτες, αλλά η επιστημονική κοινότητα μπορεί να αντιληφθεί σε βάθος το τι συμβαίνει. Από εκεί και πέρα, βέβαια, θα είναι ανοιχτά σε όλους.

Για δε το πρώτο, έχει γίνει παρανόηση, κύριε Πουλακίδα, και καλά κάνατε και το αναφέρατε. Δεν αναφερόμαστε σε φακέλους της Ασφάλειας. Η Βουλή δεν κρατάει τέτοιους φακέλους για εμάς ή για τη Δικτατορία.

Αναφερόμαστε σε φακέλους οι οποίοι έχουν διαμορφωθεί αφ’ ης στιγμής ένας Βουλευτής έκανε τη σχετική αίτηση στις αρχές ασφαλείας για να πιστοποιήσει πόσες μέρες κρατήθηκε, πόσες μέρες πήγε εξορία, από ποια υπηρεσία πέρασε και έστελναν τις απαντήσεις τους επίσημα οι υπηρεσίες προς τη Βουλή και προς τους Βουλευτές και έτσι διαμορφώθηκαν τότε αυτοί οι φάκελοι με βάση τους οποίους το τότε νομοθετικό πλαίσιο έδινε κάποιες δυνατότητες, εν πάση περιπτώσει.

Εγώ, δηλαδή, θυμάμαι ότι δεν είχα κάνει εφεδρεία στον στρατό. Λέγανε πως όσοι είχαν κρατήσεις κ.λπ. δεν έκαναν τον έναν μήνα επιπλέον εφεδρεία εάν ήταν προστάτες οικογένειας.

Θέλω να πω ότι υπήρχε ένα νομικό πλαίσιο μετά τη μεταπολίτευση που υποχρέωνε να γίνει αυτή η διαδικασία. Δεν έχει σχέση με φακέλους δράσης.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Τον λόγο έχει ο κ. Μαραθιάς από την ΕΡΤ.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΡΑΘΙΑΣ: Κύριε Πρόεδρε, μιλήσατε για δανειακό μονόδρομο, διχαστικές διαμάχες που φτιάχτηκαν στο παρελθόν, για τον κυκεώνα της τελευταίας οκταετίας και την προσπάθεια της Βουλής μέσα από την ανασύσταση της ιστορικής μνήμης να βάλει ένα λιθαράκι ώστε να ξεπεράσουμε αυτήν την πολιτισμική και πολιτική κρίση.

Ήθελα να ρωτήσω το εξής: Η Βουλή, η παρούσα ή η επόμενη, στο πλαίσιο αυτής της ιστορικής μνήμης, είναι έτοιμη να συζητήσει τι συνέβη αυτά τα τελευταία χρόνια;

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Αυτή η συζήτηση εξελίσσεται -επιτρέψτε μου να σας πω- καθημερινά μέσα από τις πρόνοιες του Κανονισμού και των αποφάσεων της Ολομέλειας. Αφορούν και συζητήσεις σε επίπεδο Αρχηγών κομμάτων, αφορούν προτάσεις που γίνονται ή δεν γίνονται δεκτές στην παρούσα φάση για Εξεταστικές Επιτροπές. Αφορούν τον δημόσιο λόγο στον οποίο συμμετέχουν οι Βουλευτές και τα κόμματα.

Το να υπάρξει μια αντικειμενική και ενιαία κρίση για μια περίοδο η οποία δυστυχώς ακόμα δεν έχει κλείσει –και έχει μακρύνει πάρα πολύ- θα ήταν εξαιρετικά πρόχειρο να το πει κανείς ή και να το επιχειρήσει.

Βρισκόμαστε ακόμα στη φάση που η κοινωνία επουλώνει, αφού καταμετρά –έτσι δεν είναι;- τις δικές της πληγές απ’ αυτήν τη φάση. Προσμετρά τις ευθύνες, επισύρει ευθύνες και τις καταλογίζει σε πολιτικές δυνάμεις ή στο πολιτικό σύστημα συλλήβδην. Είμαστε σε μια εποχή του γίγνεσθαι σε σχέση με τα γεγονότα αυτής της περιόδου.

Δεν θα είχε κανένα αποτέλεσμα να πούμε ότι συλλογικά ή συνολικά μπορεί να υπάρξει μια ακριβής αποτίμηση, αμερόληπτη –από πού κι ως πού άλλωστε- στο τι ακριβώς συνέβη, στο πότε συνέβη, δηλαδή στο τι φταίει.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Ο κ. Τουμάσης έχει τον λόγο.

ΜΑΚΗΣ ΤΟΥΜΑΣΗΣ: Ευχαριστώ.

Κύριε Πρόεδρε, ήθελα πρώτα απ’ όλα να πω ως πολίτης και ως δημοσιογράφος συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία που πήρατε, η οποία έχει ιδιαίτερο ιστορικό βάρος στο βαθμό που, όπως σχεδιάζετε -πιθανολογώ- θα γίνει σωστά και ορθολογισμένα.

Από την άλλη πλευρά, θα ήθελα να σας ρωτήσω το εξής: Ήρθατε σε επαφή -επειδή προφανώς ήταν αναγκαία και πολιτικά και ιστορικά η συγκεκριμένη πρωτοβουλία- με τους εν ζωή προηγούμενους Προέδρους της Βουλής, οι οποίοι ενδεχομένως να σας έδωσαν εξήγηση στο γιατί δεν είχαν ανάλογη ευαισθησία να πάρουν μια τέτοια πρωτοβουλία;

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΤΣΗΣ (Πρόεδρος της Βουλής): Δεν είναι θέμα ευαισθησίας. Είναι θέμα προτεραιοτήτων και αφορά βέβαια μια τυχαία ή μη τυχαία διαδικασία. Αυτή τη φορά δεν ήταν τυχαία, διότι έγινε λόγω της πυρανίχνευσης και του σχεδίου ενεργειακού εξοπλισμού της Βουλής, όπως εξελίσσεται αυτή η διαδικασία, αυτό το project. Έχει γίνει για όλους τους χώρους της Βουλής αυτό. Δεν επιρρίπτω καμία υπόνοια έλλειψης ευαισθησίας. Αλίμονο. Σας επαναλαμβάνω ότι είτε έτσι είτε αλλιώς έχει γίνει πάρα πολύ σημαντική δουλειά και σε προγενέστερες περιόδους.

Αν ήταν να μιλήσουμε καθ’ αυτό πολιτικά, περισσότερα θα έλεγα, παραδείγματος χάριν, για τον φάκελο της Κύπρου, αυτό που παρόντων ημών είπαν και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής, ότι έκρουαν σε πόρτες, κατά τη γνώμη τους, μη ακουόντων επί εικοσαετία, αλλά και τότε υπήρχαν πολιτικά σκεπτικά. Δεν ήταν κάτι που διέλαθε της άποψης όσων ήταν Πρωθυπουργοί ή Υπουργοί. Αλίμονο.

Γι’ αυτό λέω ότι η Βουλή είναι αυτό, είναι η πολιτική αντιπαράθεση, η πολιτική άποψη, η διαφορετικότητα. Δεν έχει καμία έννοια να ηθικολογήσουμε ή να επιρρίψουμε στο παρελθόν κάτι. Κάθε φορά γίνονται βήματα και νομίζω ότι τώρα κάναμε ένα βήμα.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Τον λόγο έχει η κυρία Αναγνωστοπούλου, βουλευτής και καθηγήτρια της Ιστορίας.

ΑΘΑΝΑΣΙΑ (ΣΙΑ) ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: Κύριε Πρόεδρε, θέλω να σας συγχαρώ με την ιδιότητά μου της ιστορικού, αλλά και της Βουλευτή βέβαια για τη μεγάλη προσφορά στους ιστορικούς, τους επιστήμονες, τις νεότερες γενιές.

Κύριε Πρόεδρε, εκτός απ’ όλα αυτά τα σημαντικά που είπατε -και εκεί εμένα θα μου επιτρέψετε ως επιστήμων να ρίξω λίγη ευθύνη στους προηγούμενους- δεν είναι μόνο το τι περιλαμβάνουν αυτά τα αρχεία ως προς το περιεχόμενό τους, τι αποκαλύπτουν και τι δεν αποκαλύπτουν, όπως ρωτάνε οι δημοσιογράφοι, αλλά είναι και η συνέχεια του κράτους. Πού αυτή η μνήμη συνεχίζει; Πού έχει διακοπές; Αυτό το βγάζει κανείς από τη γλώσσα που χρησιμοποιείται, από τη λογική των εγγράφων.

Αυτό, το ότι ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς της Ελληνικής Δημοκρατίας, η Βουλή, φέρνει στην επιφάνεια αυτό που αποτελεί την αποτύπωση της λογικής του ίδιου του κράτους, έχει πολύ μεγάλη σημασία γιατί αποτυπώνεται στη Βουλή και όχι στον καθένα προσωπικά, τον τάδε Πρωθυπουργό, τον τάδε Υπουργό κ.λπ.

Εγώ να σας συγχαρώ και ελπίζω –αυτή ήταν η ερώτηση που είχα να κάνω, αλλά την απαντήσατε- η προσβασιμότητα των νέων επιστημόνων, αλλά και των παλιών, δηλαδή ημών, να είναι όσο το δυνατόν γρηγορότερη.

Ευχαριστούμε.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Αδαμαντία Καρυοφύλλη - Προϊσταμένη Γραφείου Τύπου και Κοινοβουλευτικής Πληροφόρησης): Σας ευχαριστούμε πολύ όλους.