Υπάρχουν γεγονότα στη ζωή μας, ως μάχιμων γιατρών, που μπορεί να αποτελέσουν πολύτιμο φορτίο για την αντιμετώπιση σοβαρών και πιεστικών θεμάτων της δύσκολης καθημερινότητας, όπως είναι το προσφυγικό. Όταν στη δεκαετία του 1990 χρειάστηκε να διαχειριστούμε νοσοκομειακά το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα από την Αλβανία (450.000 άνθρωποι) και πιο ειδικά στο πεδίο της παιδιατρικής, καταφέραμε με τους συναδέλφους και το υγειονομικό προσωπικό στα νοσοκομεία των Ιωαννίνων (ως πρώτη γραμμή άμυνας) να καλύψουμε επαρκώς όλες τις ανάγκες που προέκυψαν από εκείνη την αυξημένη μεταναστευτική ροή.
Οι συνθήκες του παρελθόντος ήταν βεβαίως κοινωνικά και οικονομικά διαφορετικές από τις σημερινές, καθώς πλέον οι δομές δημόσιας υγείας έχουν δυστυχώς αποδυναμωθεί μετά από τέσσερα χρόνια εφαρμογής σκληρών δημοσιονομικών πολιτικών λιτότητας. Ταυτόχρονα, το «προσφυγικό» σήμερα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ανθρωπιστικής κρίσης, μαζικής ροής και μετακίνησης ανθρώπων που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον βέβαιο θάνατο του πολέμου στις χώρες τους. Η Ευρώπη, στην οποία προσπαθούν να φτάσουν αναζητώντας «μια καλύτερη ζωή», έχει δείξει τα δύο διαφορετικά της πρόσωπα, αφενός της αλληλεγγύης και της αποδοχής και αφετέρου του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και της εκμετάλλευσης.
Ευτυχώς, στην Ελλάδα η κοινωνία ανταποκρίθηκε πολύ άμεσα, αφού ήδη από το καλοκαίρι βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, στα νησιά του Αιγαίου και τώρα στο λιμάνι του Πειραιά, εθελοντές που παλεύουν να στηρίξουν τους πρόσφυγες στην υποδοχή και τη φιλοξενία τους.
Αναγνωρίζοντας τη συμβολή τους, την έμπρακτη αλληλεγγύη τους και τη διαρκή παρουσία τους από την πρώτη στιγμή στους χώρους πρώτης υποδοχής και προσωρινής φιλοξενίας, δημόσιοι φορείς και υπουργεία αναλαμβάνουν οργανωμένες πρωτοβουλίες στήριξης και επέκτασης των παρεμβάσεων, καθώς ο αριθμός των προσφύγων που έχουν εγκλωβιστεί στη χώρα μας μεγαλώνει καθημερινά, ενώ τα σύνορα κλείνουν μπροστά στην παράλογη πίεση και επιμονή των γειτονικών κρατών και όχι μόνο.
Η ανάγκη συντονισμού όλων των πρωτοβουλιών, είτε θεσμικών είτε αλληλέγγυων, κρίνεται πια απαραίτητη, καθώς τις τελευταίες τρεις εβδομάδες καλούμαστε όλοι και όλες να διαχειριστούμε μια κατάσταση που μας υπερβαίνει πολλές φορές. Η οξύτητα όμως του προβλήματος επιβάλλει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ευρύτερου κράτους και τον περιφερειακό ρόλο των ΜΚΟ και των αλληλέγγυων πολιτών. Έτσι μόνο μπορούν να υπάρξουν η αναγκαία συνέχεια, ο συνεχής έλεγχος και η διαχρονική συνέπεια, παρά τον προσανατολισμό της Ε.Ε. για «ΜΚΟποίηση» του κράτους, ως προκρινόμενου μοντέλου για την εξασφάλιση χρηματοδότησης.
Υγειονομική κάλυψη
Το υπουργείο Υγείας, σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στις συνθήκες υγειονομικής κάλυψης των προσφύγων, προχώρησε σε μια σειρά από πρωτοβουλίες:
* Δημιουργήθηκε και λειτουργεί ενιαίο συντονιστικό κέντρο με ευθύνη του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας (ΕΚΕΠΥ) και με ενεργό ρόλο όλων των εμπλεκόμενων φορέων ΚΕΕΛΠΝΟ, ΑΕΜΥ, ΕΚΑΒ, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΕΚΠΑ, 1η και 2η ΥΠΕ. Το κέντρο αυτό σε 24ωρη βάση θα συντονίζει και θα βρίσκεται σε επιφυλακή σε συνεργασία με τις ΜΚΟ και την Κοινωνία των Πολιτών. Σκοπός είναι η άμεση υλοποίηση του επιχειρησιακού πλάνου του υπουργείου Υγείας και ο συντονισμός των υγειονομικών δράσεων με τη σύμπραξη και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων. Δεδομένου ότι η επιχειρησιακή κάλυψη των υγειονομικών αναγκών των προσφύγων αποτελεί μια συνεχώς μεταβαλλόμενη διαδικασία, που είναι άρρηκτα δεμένη με τον μετασχηματισμό των ροών σε διαφορετικά σημεία ανά τη χώρα, το ΕΚΕΠΥ θα είναι σε συνεχή συνεργασία με όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, φορείς και οργανώσεις, έτσι ώστε με τη 24ωρη παρακολούθηση των ροών και των χαρακτηριστικών της ανθρώπινης κινητικότητας να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα.
* Υπογράφηκε εγκύκλιος για την υγιεινή διαβίωση των προσφύγων που υπενθυμίζει τα αυτονόητα ενός χώρου προσωρινής εγκατάστασης: πόσιμο νερό, υγιεινά αποχωρητήρια, μεταφορά και διάθεση λυμάτων, δοχεία συλλογής και αποκομιδής απορριμμάτων, δυνατότητες ατομικής καθαριότητας, ασφαλή σίτιση (παραγωγή, ατομική υγιεινή των χειριστών των τροφίμων, διακίνηση τυποποιημένων τροφίμων, αποθήκευση, καθαριότητα και συνθήκες συντήρησης κ.λπ.), ώστε να λαμβάνονται υπόψη για την υγεία των ανθρώπων που φιλοξενούνται σε αυτούς.
* Με την παρέμβαση συναρμόδιων υπουργείων και μετά την εμπειρία από το πεδίο που κατέθεσαν αλληλέγγυοι υγειονομικοί, ετοιμάζεται σε χώρους όπως το λιμάνι του Πειραιά η εγκατάσταση οικίσκων που θα διευκολύνουν την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας.
* Ξεκίνησε προσλήψεις ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού (προκήρυξη ΚΕΕΛΠΝΟ) μέσω των ευρωπαϊκών ταμείων, ενώ προγραμματίζει άμεσα άμεσες νέες προσλήψεις αλλά και χρηματοδότηση.
* Εξήγγειλε μέσω της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, πρόγραμμα απαραίτητων εμβολιασμών νεογνών, παιδιών και ενηλίκων προσφύγων, εξατομικευμένα και βάσει προβλεπομένων ενδείξεων και διεθνών οδηγιών.
Την προηγούμενη εβδομάδα είχα τη δυνατότητα να επισκεφτώ μαζί με συναδέλφους βουλευτές, δύο χώρους διαμονής προσφύγων, κάτι που θα πρότεινα να κάνει ο καθένας και η καθεμιά, όσοι δεν έχουν μέχρι τώρα συμμετάσχει σε δράσεις και πρωτοβουλίες στήριξης.\
Επιβατικοί σταθμοί λιμένος Πειραιά
Στο λιμάνι του Πειραιά και στους επιβατικούς σταθμούς Ε1-Ε7, που έχουν παραχωρηθεί από τον ΟΛΠ για τη φιλοξενία προσφύγων, λειτουργεί ιατρείο, ενώ υπάρχει επάρκεια τροφίμων και φαρμάκων, καθώς ο κόσμος ανταποκρίθηκε από τις πρώτες μέρες δυναμικά μετά τις εκκλήσεις των κοινωνικών πρωτοβουλιακών ομάδων και ιατρείων.
Γίνεται προσπάθεια ώστε να λειτουργεί το ιατρείο 24 ώρες, αλλά υπάρχει δυστυχώς ακόμη έλλειψη, κυρίως τις νυχτερινές ώρες, παιδιάτρων για την παρακολούθηση παιδιατρικών περιστατικών, ενώ απαιτείται καλύτερη διαμόρφωση και διαχείριση τόσο των διαθέσιμων χώρων και δομών, όσο και των δραστηριοποιούμενων ΜΚΟ που προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες.
Για τον καλύτερο συντονισμό και λειτουργία, στον χώρο υπάρχει συνεργασία μεταξύ του υπουργείου Ναυτιλίας, του ΟΛΠ, της Περιφέρειας Αττικής και Πειραιά, και της Παμπειραϊκής Πρωτοβουλίας Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, η οποία δραστηριοποιείται εκεί ήδη από τον Σεπτέμβριο, έχει υποστηρίξει όλη αυτήν την προσπάθεια και έχει προσελκύσει πολλούς εθελοντές από όλη την Αττική αλλά και το εξωτερικό.
Πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού
Στο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων στον χώρο αφίξεων του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό, όπου διαμένουν οικογένειες και πολλά παιδιά όλων των ηλικιών, οι συνθήκες σε επίπεδο διαβίωσης, υγιεινής και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης, μέχρι πριν από μερικές μέρες, δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές. Το κυριότερο πρόβλημα του συγκεκριμένου χώρου ήταν η έλλειψη κάδων απορριμμάτων καθώς και ανεπαρκές πρόγραμμα αποκομιδής από τους όμορους δήμους. Επίσης, πρόβλημα διαπιστώθηκε στον εξαερισμό και στην έλλειψη κατάλληλων χώρων ατομικής καθαριότητας.
Η κατάσταση άρχιζε να βελτιώνεται με την παρέμβαση φορέων και την κινητοποίηση αλληλέγγυων τόσο σε δουλειές στον χώρο, όσο και στη συλλογή τροφίμων και φαρμάκων, ενώ κινητοποιήθηκε και το ΕΚΕΠΥ για την ανάληψη των ιατρείων.
Επομένως, παράλληλα με την κοινωνική διαθεσιμότητα, πρέπει να υπάρχει κεντρικός συντονισμός από το ευρύτερο κράτος και τις δομές του, οργάνωση, σχεδιασμός και έλεγχος.
Η κυβέρνηση και οι φορείς της, με σοβαρότητα και συνέχεια, πρέπει να ενισχύουν και τις πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, γιατί το στοίχημα είναι πολύ μεγάλο και δύσκολο και πρέπει να κερδηθεί έναντι όσων καλλιεργούν το μίσος και την ξενοφοβία.
Το κεντρικό συντονιστικό, τα υπουργεία, οι Περιφέρειες και οι δήμοι πρέπει να επικοινωνούν καθημερινά μέσω των συντονιστών τους, με τους υπεύθυνους των δομών και να λύνουν προβλήματα, τοποθετώντας και επόπτες που να βρίσκονται στα πεδία δράσης και όχι με ασκήσεις επί χάρτου.
Η κοινωνία με αίσθημα αλληλεγγύης να συνεχίζει έμπρακτα και καθημερινά να στηρίζει όλους τους ανθρώπους που έρχονται από τις εμπόλεμες και κατεστραμμένες χώρες τους και να δημιουργεί νέες σχέσεις εμπιστοσύνης.
Όλοι μαζί από κοινού να συνεχίσουμε να διεκδικούμε μια Ευρώπη ανοιχτή χωρίς φράχτες.
*Η Μερόπη Τζούφη είναι αν. καθηγήτρια Παιδιατρικής - Παιδονευρολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, βουλευτής Ιωαννίνων του ΣΥΡΙΖΑ
