Σήμερα, 28 Σεπτεμβρίου, απεργεί το προσωπικό καμπίνας της χαμηλόκοστης αεροπορικής εταιρείας Ryanair σε έξι ευρωπαϊκές χώρες: Ισπανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία και Γερμανία.

Από την απεργία αναμένεται να ακυρωθούν περί τις 150 πτήσεις, το 8% των πτήσεων της ημέρας, ωστόσο ο αντίκτυπός της είναι σημαντικός, όπως και των προηγούμενων απεργιών που ήρθαν φέτος να θυμίσουν στους επιβάτες ότι δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι με το επιχειρηματικό μοντέλο της Ράιαν.

Το σύνθημα των απεργών είναι #RyanairMUSTChange, η Ράιαν πρέπει ν’ αλλάξει.

Ήδη κάτι έχει αλλάξει, αφού η εταιρεία, ύστερα από τις προηγούμενες κινητοποιήσεις του προσωπικού της, συμφώνησε στο να επιτρέψει τη δραστηριότητα συνδικαλιστών οργανώσεων -κάτι που πεισματικά αρνιόταν επί δεκαετίες.

Γιατί διαμαρτύρεται το προσωπικό της Ράιαν;

Υπάρχει ένα βιντεάκι που σας συνιστώ να δείτε, είναι πολύ σύντομο, περίπου 2 λεπτά, και πολύ διαφωτιστικό. Δυστυχώς δεν κατάφερα να το…. εμπεδώσω εδώ στη σελίδα (από το embed, να εξηγούμαστε, οι παλιοί θα το θυμούνται αυτό το αστείο) κι έτσι για να το δείτε θα πρέπει να πάτε στη σελίδα των απεργών στο Φέισμπουκ.

Ανάμεσα στ’ άλλα, ακούμε εργαζομένους (με αλλοιωμένη τη φωνή) να λένε ότι δεν έχουν ασφάλιση, δεν πληρώνονται για τις ώρες που δεν πετάνε, έστω κι αν βρίσκονται στο αεροδρόμιο έχοντας κάνει τσεκ-ιν, ότι δεν έχουν αναρρωτική άδεια ή γονική άδεια.

Παρεμβάλλονται πλάνα του Μάικλ Ο’Λίρι, του διευθύνοντα συμβούλου της Ράιαν, ο οποίος αποκαλεί «παράλογα» τα γερμανικά συνδικάτα και ισχυρίζεται ότι το προσωπικό καμπίνας της Ράιαν βγάζει 40-50.000 ευρώ το χρόνο. «Ούτε τα μισά» τον διαψεύδει ένας από τους παρουσιαστές του βίντεο, ενώ η οθόνη δείχνει απόκομμα από το δελτίο μισθοδοσίας ενός Βέλγου εργαζομένου, με μηνιαίο μισθό περί τα 925 ευρώ.

Στο τέλος, ο παρουσιαστής ρωτάει: Θέλετε να ζήσετε στην Ευρώπη του Μάικλ Ο’ Λίρι ή σε μια Ευρώπη με προστασία, κοινωνική ασφάλιση και καλές συνθήκες εργασίας;

Το ενδιαφέρον της σημερινής κινητοποίησης είναι πως πρόκειται για μια διεθνική προσπάθεια συντονισμού -όταν οι εργοδότες έχουν δραστηριότητα σε πολλές χώρες, και οι εργαζόμενοι πρέπει να συνεννοηθούν σε υπερεθνική βάση.

Άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι ότι η Ράιαν, που κακοπληρώνει τους εργαζόμενούς της, είναι εταιρεία εξαιρετικά κερδοφόρα και κυρίαρχη στον κλάδο της. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με άλλες εξαιρετικά κερδοφόρες επιχειρήσεις άλλων κλάδων, σαν την Άμαζον ή την Γουόλμαρτ, που πληρώνουν πολλούς εργαζομένους τους με μισθούς πείνας. Αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Στην Αριζόνα, το 1/3 των εργαζομένων της Άμαζον έχει τόσο χαμηλούς μισθούς, που είναι επιλέξιμοι για τα δελτία τροφίμων που δίνονται στους άπορους.

Αυτό μας δείχνει ότι το κοινό στοιχείο κάθε υπερεπιτυχημένου εργοδότη δεν είναι η σκληρή δουλειά, δεν είναι μια πρωτοποριακή ευρεσιτεχνία, δεν είναι ένας επαναστατικός τρόπος οργάνωσης της εργασίας, δεν είναι το καινοτόμο δίκτυο διανομής. Είναι η υπερεκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας, η καταπάτηση δικαιωμάτων, η εξουδετέρωση των συνδικάτων. Και τα πρώτα βοηθάνε στην αύξηση των κερδών, αλλά άμα λείπει η υπερεκμετάλλευση δεν φτουράνε.

Έχω ταξιδέψει με τη Ράιαν δυο-τρεις φορές, και στην Ελλάδα και αλλού, και δεν έχω κάποιο σοβαρό παράπονο να εκφράσω. Επίσης, δεν θ’ αρνηθώ πως η Ράιαν και οι άλλες χαμηλόκοστες έχουν φέρει επανάσταση στις αεροπορικές συγκοινωνίες. ότι έχουν κάνει το αεροπορικό ταξίδι πιο προσιτό σε πολύ κόσμο, συνήθως λειτουργώντας από μικρά αεροδρόμια και εκβιάζοντας τις τοπικές αρχές για επιδοτήσεις και γενναίες απαλλαγές επειδή δίνουν δουλειές και φέρνουν τουρίστες.

Όπως έχω ξαναγράψει, κάποτε οι πιλότοι ήταν καλοπληρωμένοι, στην αφρόκρεμα των μισθωτών· σήμερα, με τη λυσσασμένη επίθεση που δέχεται η μισθωτή εργασία τα τελευταία εικοσπέντε χρόνια, έχουν καταντήσει, στις πρωτοπόρες Ηνωμένες Πολιτείες και στις μικρότερες αεροπορικές εταιρείες, να πληρώνονται τόσο λίγο που να μπορούν να υπαχθούν σε προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας (και δεν το λέει αυτό μόνο ο ανατρεπτικός Μάικλ Μουρ, αλλά και κοτζάμ Γουόλ Στριτ Τζέρναλ), χώρια που η εκπαίδευση των νεαρών πιλότων είναι πανάκριβη. Μάλιστα, όσο κι αν αυτό φαίνεται εξωφρενικό, πολλοί αρχάριοι πιλότοι, φρέσκοι απόφοιτοι της σχολής (στην οποία έχουν πληρώσει δεκάδες χιλιάδες δολάρια), για να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες ελάχιστες ώρες πτήσης, που θα τους επιτρέψουν να αρχίσουν να δουλεύουν έστω και με τον κατώτατο μισθό σε μικρές εταιρείες, αναγκάζονται να πετάνε όχι απλώς δωρεάν αλλά πληρώνοντας την χαμηλόκοστη εταιρεία -μια ταρίφα που είδα είναι 60 δολάρια την ώρα.

Βέβαια, οι χαμηλόκοστες εταιρείες προσφέρουν πολύ φτηνά ναύλα από τα οποία επωφελούνται εκατομμύρια επιβατών. Παρόλο που πολλές φορές ο πελάτης της Ράιαν αναγκάζεται να επωμιστεί κόστος, σε χρήμα ή σε χρόνο, που δεν θα το επωμιζόταν με μια συμβατική εταιρεία, να συμφωνήσουμε για χάρη της συζήτησης ότι ο επιβάτης της Ράιαν ωφελείται, όπως και ο πελάτης της Άμαζον ή της Γουόλμαρτ. Ωστόσο, αυτή η ανατροπή της κατάστασης οδηγεί στην απόσπαση σημαντικών εσόδων από μια πλατιά βάση εργαζομένων υπέρ μιας μικρής ομάδας κεφαλαιοκρατών που αποκομίζει τεράστια κέρδη, ένα ποσοστό των οποίων το μετακυλίει στα εκατομμύρια πελάτες της. Ο πιλότος, ο ταξιτζής, ο εργαζόμενος της Άμαζον, ο φαρμακοποιός, ο πωλητής της μεγάλης αλυσίδας είναι οι μεγάλοι χαμένοι. Οι κεφαλαιοκράτες, οι μεγάλοι κερδισμένοι. Οι καταναλωτές (που όμως μπορεί να είναι πιλότοι, εργαζόμενοι της Άμαζον, πωλητές κτλ.) οι ελαφρώς ωφελημένοι.

Ποιος κερδίζει από το ισοζύγιο δεν ξέρω.

Όμως οι εργαζόμενοι της Ράιαν αξίζουν όλη μας τη συμπαράσταση -για ν’ αλλάξει η Ράιαν.