Στη χώρα μας όπως και σε όλη την Ευρώπη, σε όλον τον κόσμο, είμαστε πια αντιμέτωποι (ξανά και ξανά) με το απαίσιο πρόσωπο του ρατσισμού. Αυτό το πρόσωπο κυριαρχεί και επιτελεί χαιρέκακα το καταστροφικό του έργο. Kρύβεται όμως μπροστά στη συνειδητοποίηση των μαζών και την αντίδρασή τους. Αλίμονο όμως. Οι άνθρωποι ξεχνούν, και τότε αυτό το θανατηφόρο πρόσωπο κάνει ξανά την εμφάνιση του. Πολλές φορές, φορούν τη μάσκα του ρατσισμού τα παιδιά και τα εγγόνια εκείνων που σε προηγούμενες περιόδους υπέφεραν εξ αιτίας του.

Ο ρατσισμός άλλωστε είναι μια παλιά υπόθεση. Στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες και οι δούλοι δεν ήταν θύματά του; Εδώ και χιλιάδες χρόνια, το σύστημα των καστών στην Ινδία δεν διαχωρίζει ρατσιστικά τους ανθρώπους με βάση την κοινωνική καταγωγή; Ο διωγμός των Εβραίων στην αρχαία Αίγυπτο δεν ήταν ένας πρωτόγονος αντι-ιουδαϊσμός, πρόδρομος του σημερινού αντισημιτισμού; Να σημειώσουμε τη ρατσιστική συμπεριφορά των αποίκων απέναντι στους γηγενείς πληθυσμούς μετά την ανακάλυψη της Αμερικής; Προχωρώντας η Ιστορία, φθάνει μέχρι τη ναζιστική Γερμανία, τον Χίτλερ και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά από μια ανάπαυλα κάποιων δεκαετιών, η Ευρώπη απειλείται ξανά από τον ρατσισμό. Με άλλοθι την ιστορική μετακίνηση πληθυσμών που εξ αιτίας πολέμων, πείνας και πολιτικών καταστάσεων φτάνουν στη γηραιά ήπειρο από Ασία και Αφρική, το αυγό του φιδιού εξαπέλυσε την καινούργια του εσοδεία. Μπήκε στα κοινοβούλια και επηρεάζει κυβερνήσεις. Αποφασιστικός χορηγός του, το μεγάλο κεφάλαιο και οι νεοφιλελεύθερες ιδέες και πολιτικές. Η «αυτοκρατορία του σκότους» επιτίθεται.

Ο ρατσισμός, ο φασισμός και η μισαλλοδοξία υποτιμούν την ανθρώπινη ύπαρξη. Απέναντί τους οι πολίτες οργανώνονται και αντιδρούν. Οι καλλιτεχνικοί δημιουργοί, έχουν ξεχωριστή θέση και υποχρέωση στον αγώνα ενάντια σε αυτά τα φαινόμενα. Η τέχνη απεχθάνεται τη βία, που είναι το μεγάλο όπλο του ρατσισμού. Δεν αποδέχεται την υποτίμηση του ανθρώπου και δεν επιτρέπει στον εαυτό της τον φόβο. Και αντιδρά, γεννώντας τα δημιουργήματά της απέναντι στη βαρβαρότητα. Οι καλλιτέχνες οφείλουν να δίνουν ανάσα, δύναμη και κουράγιο στους λαούς που πολεμούν το φίδι.

Έχουν υποχρέωση οι δημιουργοί που σέβονται την ανθρώπινη ύπαρξη, που τιμούν τον πολιτισμό εντός του οποίου παράγουν το έργο τους, να δώσουν έργα - απαντήσεις στις ρατσιστικές απόψεις και την πρακτική τους. Βεβαίως, το θέμα από μόνο του δεν γεννά τα μεγάλα έργα. Μπορεί να τα εμπνέει. Αλλά ανάγκη υπάρχει για αυθεντικά ταλέντα που θα δώσουν δημιουργική πνοή στο θέμα. Να θυμηθούμε τον μεγάλο Γερμανό συγγραφέα Πέτερ Βάις, που ταλαιπωρημένος κι ο ίδιος από τον ναζισμό στην πατρίδα του μας έδωσε εκτός των άλλων και το σπουδαίο θεατρικό έργο «Ανάκριση». Υλικό του, τα πρακτικά της δίκης της Νυρεμβέργης, όπου δικάστηκαν οι ναζί εγκληματίες πολέμου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Βάις είχε να αντιμετωπίσει τρείς μεγάλες δυσκολίες. Να είναι πιστός στο ιστορικό γεγονός, να σεβαστεί μέχρι κεραίας τα πρακτικά και, τέλος, να κάνει ένα έργο τέχνης που θα έχει όλα εκείνα τα χαρίσματα του θεατρικού έργου που εμπνέει τους ανθρώπους του θεάτρου και συναρπάζει τους θεατές. Τα κατάφερε. Και η «Ανάκριση» μαζί με την «Γκερνίκα» του Πικάσο και τον «Μεγάλο Δικτάτορα» του Τσάρλι Τσάπλιν αποτελούν τρία κορυφαία δείγματα έργων τέχνης που πολέμησαν περισσότερο από χιλιάδες πολιτικές ομιλίες τον ρατσισμό, τον φασισμό και τη μισαλλοδοξία.

Στην πατρίδα μας, οι δικτατορίες, οι φυλακές και τα ξερονήσια ενέπνευσαν σπουδαίους δημιουργούς. Ρίτσος, Βάσω Κατράκη, Κούνδουρος και άλλοι πολλοί. Μας έδωσαν έργα που εμψύχωσαν τον λαό μας σε εποχές δύσκολες, σε περιόδους σκότους, και έφεραν το φως τους έως το σήμερα. Το φως που θα νικάει πάντα το σκοτάδι και οι υπάνθρωποι ρατσιστές θα φοβούνται πάντα την ξεχωριστή δύναμή του.

Οι Έλληνες δημιουργοί έχουν τη δική τους ευθύνη. Υπάρχουν ήδη σκόρπιες απόπειρες και καταθέσεις. Ένα ποτάμι χρειάζεται. Μια συσπείρωση δυνάμεων, φωνών, οραμάτων που θα απαντήσει σήμερα σε όλες αυτές τις προκλήσεις που καταπίνουν την ειρηνική συνύπαρξη και μοιράζουν μίσος υπό το πρόσχημα του πατριώτη, του νοικοκύρη, του καλού χριστιανού που είναι και τσαμπουκάς και διψάει για αίμα.

 

* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής