«Πρέπει να ξέρουμε να υποχωρούμε, πρέπει οπωσδήποτε να μάθουμε να δουλεύουμε νόμιμα στα πιο αντιδραστικά κοινοβούλια, με τις πιο αντιδραστικές συνδικαλιστικές, συνεταιριστικές, ασφαλιστικές και άλλες παρόμοιες οργανώσεις»

Νικολάι Ουλιάνοφ Λένιν

Κοινότοπες πλην βασικές αρχές που δεν πρέπει να λησμονούμε: η χειραφέτηση της εργατικής τάξης πρέπει να γίνει έργο της ίδιας της εργατικής τάξης. Κάθε επαναστατικό – χειραφετιτικό – σοσιαλιστικό κόμμα λοιπόν οφείλει να χαιρετίζει τον κάθε πολίτη που από τις τάξεις των αστικών κομμάτων επιθυμεί να περάσει στις τάξεις του, αλλά οφείλει και να διασφαλίσει ταυτόχρονα πως τούτος θα αφήσει στην εξώθυρα τις κάθε λογής αστικές – μικροαστικές ιδέες. 

Επιπλέον: ο αγώνας είναι πρώτιστα μεν όχι μοναχά δε οικονομικός. Η κριτική του Λένιν στους οικονομιστές επιδεικνύει απαράμιλλη αντοχή στο χρόνο. Χωρίς επαναστατική πολιτική θεωρία που θα διαπερνά κάθε πλευρά του καθ’ ημέρα βίου δεν υπάρχει επαναστατικό κόμμα. Και το επαναστατικό κόμμα χτίζεται μοναχά με βάση ένα ανατρεπτικό καταστατικό. Ποια στοιχεία βέβαια συνιστούν ένα κόμμα επαναστατικό και ποια ένα οπορτουνιστικό, είναι ζήτημα από εκείνα που χωρούν πολλές συζητήσεις. 

Μας αρέσουν σήμερα οι γενικές λενινιστικές θέσεις για την οργάνωση ενός κόμματος; Συμφωνούμε όλοι πως χρειάζεται να αποδέχεται κανείς το πρόγραμμα, να πληρώνει τη συνδρομή του και να ανήκει σε μια κομματική οργάνωση; Ας θυμηθούμε την ιστορία: στο 2ο συνέδριο του ρωσικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (1903) οι από εκείνο το σημείο κι έπειτα μενσεβίκοι αντέδρασαν στον τρίτο όρο, απαίτησαν να τους δοθεί η δυνατότητα να μην οργανωθούν, διεκδίκησαν δε την ελευθερία να μην υπακούουν απαραίτητα στις αποφάσεις του κόμματος. Ο Λένιν, υπερθεμάτισε για ένα πειθαρχημένο, συγκεντρωτικό κόμμα της εργατικής τάξης, κερδίζοντας εν τέλει. Έχουμε όμως σήμερα την ανάγκη ενός λενινιστικού τύπου προτάγματος; Κοντολογίς, αντέχουμε την πολυφωνία και την πολυτασικότητα ή ρέπουμε προς τον (δημοκρατικό) συγκεντρωτισμό;

Ναι, οι πολλές διαφορετικές απόψεις είναι ιδεολογικός πλούτος. Οι ζυμώσεις που προκαλούν φέρουν την ανανέωση. Αλλά προϋποτίθεται πως δεν έχει κανείς να κάμει με έναν στείρο φραξιονισμό ή με ιδεολογήματα μπετόν. Από την άλλη, πόση αντοχή δύναται να επιδείξει ο πολύπαθος λαός στα αντιφατικά εν πολλοίς μηνύματα που μπορεί να δέχεται; Και, πού, αλήθεια, τοποθετούνται τα όρια μεταξύ λενινισμού και σταλινισμού; 

Και κάτι ακόμα: στη μεταδημοκρατία μας, ο αριστερισμός, που αποκλείει συμμαχίες, απαιτώντας σαφήνεια και καθαρότητα, μετατράπηκε σε ένδειξη υγείας ή μήπως αποτελεί ακόμα παιδική αρρώστια;  

«Η εργατική τάξη», έλεγαν οι κανόνες της Πρώτης Διεθνούς, «μπορεί να δράσει σαν τάξη μόνο από τη στιγμή που θα ιδρύσει ένα ξεχωριστό κόμμα το οποίο θα είναι αντίθετο σε όλα τα παλαιά κόμματα που έχουν σχηματιστεί από τις κυρίαρχες τάξεις». Μιλούμε όμως για μια κατασκευή όχι άνωθεν, αλλά για ένα σχηματισμό ανοιχτών θυρών από το λαό για το λαό. Η διασφάλιση της πολυφωνίας δεν μπορεί να είναι, φυσικά, το μόνο ζητούμενο. Αλλά και η πειθαρχία εύκολα μεταβάλλεται σε νόσο. 

Πρόταγμα είναι η ισορροπία: να μπορέσουμε να συγκροτήσουμε ένα κόμμα δίχως να εγκαταλείψουμε τους πολλαπλούς εαυτούς μας, με μια οργανωτική δομή που να θεσμοθετεί και να προστατεύει με κάθε τρόπο τις τάσεις. Να επικεντρώνουμε σε ό,τι μας ενώνει δίχως να εγκαταλείπουμε εκείνες τις ιδέες που πιθανόν μας χωρίζουν. Η ιστορία των ιδεών εξάλλου μέσα από τη σύγκρουση κινείται. 

Ζητούμενο εν τέλει δεν είναι να προχωρήσουμε σε ένα νέου τύπου εσωτερικό ιστορικό συμβιβασμό, χάριν τάχα της κοινωνίας, αλλά σε υγιή συμφιλίωση, ή ακόμα και σε υγιή μετωπική σύγκρουση, με τις διάφορες εκφάνσεις μας.