Ο τίτλος του άρθρου είναι μια ταπεινή πρόταση για έναν νεογλωσσοδέτη, που νομίζω πως με λίγο σουλούπωμα μπορεί να σταθεί επάξια πλάι στους παραδοσιακούς γλωσσοδέτες σαν τον παπά τον παχύ που έφαγε παχιά φακή ή την εκκλησιά τη μολυβδοκοντυλοπελεκητή.
Σε κάποιους θα είναι άγνωστη η δεύτερη λέξη του τίτλου, ο σπισιστής, που δεν ξέρω αν την έχει κανένα λεξικό -περισσότερο ακούγεται η αντίθετή της, ο αντισπισιστής, που είναι ο αντίπαλος του σπισισμού.
Σπισισμός είναι η ελληνική απόδοση του αγγλικού speciesism. Όπως λέει ο Νίκος Λίγγρης σε ένα άρθρο του 2010 στη Λεξιλογία, από το οποίο αντλώ υλικό, πρόκειται για έναν όρο που τον δημιούργησε ή τον εκλαΐκευσε ο Βρετανός ψυχολόγος Ρίτσαρντ Ράιντερ (Ryder) το 1973. Σπισισμός είναι η διάκριση την οποία ασκεί ο άνθρωπος εναντίον όλων των άλλων ζώων, είναι η αντίληψη ότι το ανθρώπινο είδος είναι ιεραρχικά ανώτερο από τα άλλα ζωικά είδη και μπορεί να τα εκμεταλλεύεται. Οι αντίθετοι στην αντίληψη αυτή, είναι οι αντισπισιστές -αν θέλετε περισσότερα, διαβάστε τι λέει η Αντισπισιστική Κίνηση.
Μια και εδώ λεξιλογούμε, μια παρατήρηση. Η μεταφορά του αγγλικού όρου στα ελληνικά έγινε με απλολογία, διότι «κανονικά» το speciesism έπρεπε να δώσει σπισισισμός, που βέβαια είναι δέκα φορές πιο γλωσσοδετικό από το σπισισμός. Κι αν μερικοί επιμένουν να αναφέρουν τον σπισισισμό (όπως, έστω και σαν δεύτερη λύση, το άρθρο της Βικιπαίδειας) οι περισσότεροι έχουν δεχτεί τη σοφία της απλολογίας, την ίδια σοφία που έκανε «δάσκαλο» τον διδάσκαλο και αμφορέα τον αμφιφορέα, κι ας γκρινιάζουμε για τον περιβαντολόγο και λέμε σχολαστικά «τι μελετάει; το περιβάντο;». «Ε, όσο δάσκει κι ο δάσκαλος».
Πράγματι, ο σπισισισμός και ο αντισπισισισμός θα ήταν σεισμικά γλωσσοδετικοί, κι οι αντισπισισιστές το ίδιο (σαν ήμουν φοιτητής τέτοια σπάνια όντα δεν είχαμε, μέχρι αασπίτες και πιπισιπήδες φτάναμε).
Θα μπορούσε βέβαια να έχει επικρατήσει ο εξελληνισμός του όρου, το μεταφραστικό δάνειο αντί για το απευθείας, και να λέμε για «ειδισμό», όπως ειχε προταθεί το 2010 στη σχετική συζήτηση του όρου στη Λεξιλογία, αλλά αφού οι «ιδιοκτήτες» του όρου, δηλαδή το αντισπισιστικό κίνημα, αποφάσισαν πως θέλουν να λέγονται αντισπισιστικό κίνημα (ευτυχώς όχι «αντισπισισιστικό!) και όχι αντιειδιστικό κίνημα δεν πέφτει και πολύς λόγος σε εμάς, τους χρήστες του όρου. Δεν μας αρέσει, αλλά συμμορφωνόμαστε -ο γλωσσικός εγωισμός είναι κακό πράγμα, διότι καταλήγεις σαν τον Μπαμπινιώτη, να λέει όλη η Ελλάδα «γενόσημα» κι εσύ να μην το δέχεσαι, από γλωσσικό γινάτι.
Να προσθέσουμε ότι οι αντισπισιστές κάνουν κι αυτοί με τη σειρά τους μια διάκριση ανάμεσα στα όντα -δεν θεωρούν όλα τα όντα ίσα απλώς βάζουν το σκαλοπάτι αρκετά πιο κάτω, αφού μιλάνε για «αισθανόμενα όντα» (sentient beings). Έτσι, υποθέτω, δεν έχουν συνειδησιακό πρόβλημα όταν εξολοθρεύουν μικρόβια και ιούς. Ωστόσο, δεν ξέρω πού βάζουν τη διαχωριστική γραμμή, ποια ζώα θεωρούνται μη αισθανόμενα κι επομένως μπορούμε να τα καταπιέζουμε χωρίς πρόβλημα συνείδησης.
Οι αντισπισιστές λοιπόν ήρθαν στην επικαιρότητα τις προάλλες, όταν έσπασαν με βαριοπούλες ένα χασάπικο στα Εξάρχεια. Όπως έγραψαν στη σχετική προκήρυξη ανάληψης ευθύνης: «Η πράξη μας αυτή είναι μία μικρή ανταπόδοση στη βία στην οποία συμμετέχει έμπρακτα κάθε κρεοπώλης. Ποσώς μας ενδιαφέρει αν ο ιδιοκτήτης είναι μικρός ή μεγάλος επιχειρηματίας ή αν «ζει από αυτό» εφόσον οι επιλογές του βασίζονται στην αντικειμενοποίηση και την εκμετάλλευση άλλων αισθανόμενων όντων. Το ίδιο μίσος τρέφουμε και για όσους επιλέγουν να εργαστούν σε τέτοιους χώρους με τη γελοία δικαιολογία «δεν είχα άλλη επιλογή». Ας θυμηθούμε ότι στην εποχή τους εργάτες θεωρούνταν και όσοι στελέχωναν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης«.
Νομίζω ότι η βασική φράση, που διέπει τις «δράσεις» αυτών των ομάδων είναι το «ποσώς μας ενδιαφέρει». Με την ίδια αγέρωχη αδιαφορία είχαν επιδράμει πριν από μερικά χρόνια σε μονάδες εκτροφής μινκ στην Καστοριά και τη Σιάτιστα, «απελευθερώνοντας» δεκάδες χιλιάδες ζωάκια, τα οποία βεβαίως βρήκαν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, φρικτό θάνατο λίγο αργότερα κάτω από τις ρόδες των αυτοκινήτων της Εγνατίας οδού ή στο στομάχι μεγαλύτερων ζώων -αλλά αυτό δεν ενδιαφέρει αφού η χειρονομία της απελευθέρωσης καταύγασε τα σπισιστικά σκοτάδια. (Δεν παραγνωρίζω ότι χωρίς την επέμβαση θα είχαν βρει πιο ανώδυνο αλλά και πιο βέβαιο θάνατο μερικές εβδομάδες αργότερα).
Είπαν κάποιοι ότι η τωρινή επίθεση στο κρεοπωλείο (ο ιδιοκτήτης του οποίου, λένε, έχει τηρήσει υποδειγματική αλληλέγγυα στάση προς τους δοκιμαζόμενους από την κρίση γείτονες -αλλά αυτό «ποσώς ενδιαφέρει») είναι προβοκάτσια -και προς επίρρωση του επιχειρήματος δείχνουν την τρομολαγνική κάλυψη του συμβάντος από τα κανάλια του Κούλη, και το τσουβάλιασμα αυτής της ανόητης ενέργειας με την εντελώς άλλης τάξης δράση του Ρουβίκωνα (που και μ’ αυτή δεν συμφωνώ, αλλά ας την αφήσουμε γι’ άλλη φορά), σε σημείο που ο τρομαγμένος θεατής να συγκρατεί πως οι Ρουβίκωνες έβγαλαν φιρμάνι απαγόρευσης της κρεοφαγίας. Αλλά δεν νομίζω πως πρόκειται για προβοκάτσια -απλώς, για ανοησία και για έλλειψη ιεράρχησης.
Διότι βέβαια, μια σοβαρή συζήτηση για το μοντέλο κατανάλωσης κρέατος πρέπει να γίνει. Ο δυτικός τροπος ζωής που βασίζεται στην υπερκατανάλωση κρέατος είναι ό,τι το πιο αντιοικολογικό και καταστροφικό για τον πλανήτη και για το κλίμα. Σκεφτείτε μόνο τι θα γινόταν αν όλος ο πλανήτης κατανάλωνε την ποσότητα κρέατος που καταναλώνει ο πολίτης των ΗΠΑ (120 κιλά το χρόνο ο Αμερικανός, 4 ο Ινδός, γύρω στα 75-90 οι Ευρωπαίοι). Βέβαια, το κρέας και το κυνήγι συνέβαλε στο να εξανθρωπιστεί ο πίθηκος, και δεν είναι λογικό να το εγκαταλείψουμε, ούτε όμως να επιμένουμε σε ένα εγωιστικό και καταστροφικό μοντέλο.
Από την άλλη, τα σποραδικά χτυπήματα σαν την «απελευθέρωση» των μινκ και το σπάσιμο της τζαμαρίας του κρεοπωλείου (αλήθεια, οι χασαποταβέρνες γιατί μένουν στο απυρόβλητο;) δεν είναι τίποτα περισσότερο από κωμικές κινήσεις εκτόνωσης, που κάνουν στην πραγματικότητα πολύ κακό διότι εξομοιώνουν όλους τους επικριτές του κυρίαρχου τρόπου ζωής με τις γελοιότητες αυτές. Το σπάσιμο του μικροκρεοπωλείου κλονίζει το παγκόσμιο κύκλωμα κρεατοπαραγωγής όσο θα συνέβαλλε στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής η πυρπόληση ενός κομμωτηρίου στο Μπουρνάζι (οι λακ που χρησιμοποιεί η Σούλα καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος).
Περιμένω τα σχόλιά σας καθώς και την ενδεχόμενη συμβολή σας στη σπισιστική γλωσσοδετική, ώστε να βγει και κάτι χρήσιμο από αυτή την ιστορία.
