"Οι Γερμανοί πιέζουν για Λιτότητα, ενώ οι Έλληνες πιέζουν για τις διεκδικήσεις από τη Ναζιστική εποχή

άρθρο της Suzanne Daley

Καθώς προχωρούσαν μέσα στα εγκαταλειμμένα χωριά της περιοχής, σκοτώνοντας συστηματικά άντρες σαν αντίποινα για μια επίθεση που είχε δεχθεί προωθημένη ομάδα τους, Γερμανοί στρατιώτες έσυραν τον πατέρα του Γιάννη Συγγελάκη από το σπίτι του και τον πυροβόλησαν στο κεφάλι. Μέσα σε δυο μέρες, πάνω από 400 άντρες είχαν σκοτωθεί ενώ οι γυναίκες που έμειναν πίσω πάλευαν να θάψουν τόσα πτώματα.

Ο κύριος Συγγελάκης, - στην φωτογραφία του άρθρου - που ήταν τότε 7 ετών, θέλει να πληρώσουν οι Γερμανοί γι αυτό που έκαναν και υποστηρίζει το αίτημα για τις Γερμανικές επανορθώσεις. Υπάρχει ένα αυξανόμενο κίνημα για τις πολεμικές αποζημιώσεις στην Ελλάδα, που πυροδοτείται όχι μόνο από τα ιστορικά γεγονότα αλλά και από βαθειά δυσαρέσκεια για τη Γερμανία που μονίμως υπαγορεύει λιτότητα στην οικονομικά ανάπηρη ελληνική κυβέρνηση.

Η Γερμανία μπορεί σήμερα να παίζει το ρόλο του αυστηρού τραπεζίτη προς την Ελλάδα, λένε αυτοί που διεκδικούν τις επανορθώσεις, αλλά πριν προχωρήσει περισσότερο πρέπει να εξοφλήσει τα δικά της οφειλόμενα προς την Ελλάδα.

«Ίσως κάποιοι από εμάς τους Έλληνες να μην πλήρωναν τους φόρους [που έπρεπε]» λέει ο κύριος Συγγελάκης, ενώ στέκεται κάτω από μια ελιά, στο ίδιο σημείο όπου σκοτώθηκε ο πατέρας του πριν 70 χρόνια. «Όμως αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά σ’ εκείνο που μας έκαναν οι Γερμανοί».

Δεν είναι μόνο τα - μεγάλης ηλικίας πια - θύματα της Ναζιστικής κατοχής που απαιτούν την πλήρη αποζημίωση. Η κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά έχει καταρτίσει μια 80-σέλιδη αναφορά πάνω στις επανορθώσεις και ένα τεράστιο, και τόσα χρόνια απλήρωτο, δάνειο που η Ελλάδα αναγκάστηκε να κάνει υπό τη ναζιστική κατοχή από το 1941 ως το 1945.

Ο κύριος Σαμαράς έχει στείλει την αναφορά αυτή στο Συμβούλιο Επικρατείας, στον θεσμό δηλαδή που είτε θα προωθήσει την υπόθεση νομικά είτε θα χειριστεί τις διαπραγματεύσεις. Όμως δεν είναι σαφές εάν η κυβέρνηση θα πιέσει τη Γερμανία για το ζήτημα αυτό Ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές αμφιβάλλουν για το ότι η Αθήνα είναι διατεθειμένη να πιέσει τους Γερμανούς οι οποίοι έχουν προσφέρει για το πακέτο διάσωσης της Ελλάδας περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. 

Άλλοι όμως πιστεύουν ότι οι διεκδικήσεις  - ειδικά αυτές που αφορούν το αναγκαστικό δάνειο – θα μπορούσαν να είναι σημαντική συνεισφορά στις διαπραγματεύσεις το επόμενο διάστημα, καθώς η Ελλάδα και οι δανειστές της αναμένεται να συζητήσουν τους τρόπους ελάφρυνσης του τεράστιου βάρους που δημιουργεί το χρέος. 

 Λίγοι στην Ελλάδα θεωρούν τυχαίο το γεγονός ότι η 80-σέλιδη αναφορά διέρρευσε στην εφημερίδα Real News στις 22 Σεπτεμβρίου, την ίδια μέρα που οι Γερμανοί, δια των εκλογών τους, έδιναν τη νίκη στην σκληρή Γερμανίδα καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ.

Ένας υψηλόβαθμος Έλληνας αξιωματούχος (ο οποίος δεν επιθυμεί να δημοσιευθεί το όνομά του επειδή δεν είναι εντεταλμένος να μιλά δημοσίως για το θέμα) είπε: Θεωρώ πιθανό να δυσκολευτούν οι Γερμανοί να πάρουν την πολιτική απόφαση για να απαλύνουν τους όρους αποπληρωμής του χρέους.  

 Θα μπορούσαν έτσι να αποφασίσουν να ξεπληρώσουν το κατοχικό δάνειο. Ίσως με αυτό τον τρόπο να είναι ευκολότερο να περάσουν το θέμα στη Γερμανική κοινή γνώμη.

Έως τώρα, οι Γερμανοί έχουν δώσει λίγες ενδείξεις ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Στη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην Αθήνα τον Ιούλιο, ο Γερμανός υπουργός οικονομικών Wolfgang Schauble, είπε: «πρέπει να εξετάσουμε τι ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα [στην κατοχή]». Επέμενε όμως ότι η Ελλάδα εδώ και πολύ καιρό έχει παραιτηθεί από τις διεκδικήσεις της.

Το κάλεσμα για τις επανορθώσεις έχει αφυπνίσει ένα συναισθηματικό ξέσπασμα στην Ελλάδα όπου έξι χρόνια άγριας ύφεσης και σκληρής λιτότητας έχουν κάνει τους Έλληνες εχθρικούς προς τη Γερμανία. Κάθε εβδομάδα σχεδόν εμφανίζεται μια αναφορά στις ειδήσεις για το «Τι μας χρωστάει η Γερμανία», όπως ήταν ο τίτλος μιας εφημερίδας.

Το κόμμα της αντιπολίτευσης, ο ΣΥΡΙΖΑ, έχει επίσης αναλάβει να προωθήσει το ζήτημα αυτό, με τον αρχηγό του Αλέξη Τσίπρα, να περιοδεύει τη χώρα και να εισπράττει ενθουσιώδες χειροκρότημα, υποσχόμενος δράση για την πληρωμή των γερμανικών αποζημιώσεων Οι υπολογισμοί για το εκτιμώμενο ποσό των αποζημιώσεων ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό. Η κυβερνητική αναφορά δεν κάνει οριστικό υπολογισμό. Συχνά αναφέρεται το ποσό των 220 δισεκατομμυρίων δολαρίων, εκτίμηση που αφορά μόνο την καταστροφή στις υποδομές, όπως έχει αναδείξει ο Μανώλης Γλέζος, βουλευτής του Κοινοβουλίου και πρώην αγωνιστής της Αντίστασης που πιέζει για τις επανορθώσεις. Αυτό το ποσό ισοδυναμεί με περίπου το μισό του χρέους της Ελλάδας. 

Ορισμένα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου για τη Διεκδίκηση των Γερμανικών Οφειλών προς την Ελλάδα, μιλούν για πάνω από 677 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αφορά το κόστος από κλεμμένους θησαυρούς, τη φθορά της οικονομίας και των υποδομών, το αναγκαστικό δάνειο και τις ατομικές διεκδικήσεις.

Υπάρχει διένεξη ακόμα και για τα ποσά που αφορούν το κατοχικό δάνειο, που έγινε σε ελληνικές δραχμές, πριν 70 χρόνια και σε εποχή υπερπληθωρισμού. Η ισοτιμία του σε σημερινό συνάλλαγμα είναι δύσκολη. Επιπροσθέτως υπάρχει το ζήτημα του πόσο επιτόκιο πρέπει να υπολογιστεί. Ένας συντηρητικός υπολογισμός που έγινε από πρώην υπουργό οικονομικών φέρνει το χρέος από το δάνειο σε 24 δις δολάρια.

 Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί το θέμα ασκεί τέτοια έλξη σε πολλούς  Έλληνες. Προσφέρει, αν μη τι άλλο, την ευκαιρία να βάλουν τη Γερμανία στη θέση της. Τα τελευταία έξι χρόνια έχουν χτυπήσει σκληρά την Ελληνική περηφάνια και ορισμένοι στην Ελλάδα αισθάνονται ότι οι αξιωματούχοι της χώρας είναι απλά μαριονέτες, που επιβάλλουν τις όποιες λύσεις σκαρφίζονται οι δανειστές της χώρας – το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

 Οι ειδικοί λένε πως η Γερμανική κατοχή στην Ελλάδα ήταν κτηνώδης. 

 Οι Γερμανοί επέταξαν τα τρόφιμα ενώ οι έλληνες πεινούσαν. 

Στο τέλος του πολέμου, περίπου 300.000 είχαν πεθάνει από την πείνα. 

 Η Ελλάδα είχε ένα σημαντικό αντιστασιακό κίνημα οι δραστηριότητες του οποίου επέφερε συχνά και φρικαλέα αντίποινα όπως αυτό που συνέβη εδώ στον Αμιρά, ένα μικρό χωριό στην Κρήτη. Ορισμένοι ιστορικοί εκτιμούν ότι 1500 χωριά χτυπήθηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα σε αντίποινα.

Μετά τον πόλεμο λένε οι ειδικοί, η Ελλάδα πήρε λίγα για πολεμικές επανορθώσεις. Έτσι κι αλλιώς λίγες χώρες έλαβαν αποζημιώσεις. 

Οι Σύμμαχοι επικεντρώθηκαν στο να ξαναστήσουν τη Γερμανία στα πόδια της.

 Δεν επιθυμούσαν να απαιτήσουν τις αποζημιώσεις που είχαν επιβάλλει μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γερμανία, θεωρώντας ότι αυτή η απαίτηση ήταν από τις αιτίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η εξέταση των περισσότερων διεκδικήσεων αναβλήθηκε έως ότου Ανατολική και Δυτική Γερμανία επανενώνονταν.

Όταν ήρθε αυτή η ώρα, ο παγκόσμιος χάρτης είχε αλλάξει σημαντικά.

  Υπήρχε πια η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γερμανία συνεισέφερε περισσότερο στον προϋπολογισμό της Ένωσης απ’ όσο ελάμβανε, και, όπως λένε κάποιοι ειδικοί, «τα βιβλία είχαν κλείσει». (Η Γερμανία έχει πληρώσει τεράστιες επανορθώσεις στο Ισραήλ στο όνομα των Εβραίων γενικά, και η Γερμανική κυβέρνηση, Γερμανικές εταιρείες και ένας αριθμός ιδρυμάτων θέσπισαν ένα ταμείο εκατοντάδων εκατομμυρίων για την αποζημίωση εκείνων που εξαναγκάστηκαν να εργαστούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.)

Εδώ και χρόνια κάποιοι νιώθουν ότι η Γερμανία οφείλει να αποζημιώσει θύματα όπως ο κύριος Συγγελάκης. Και άλλοι, αναλογιζόμενοι το παρελθόν, πιστεύουν ότι η Γερμανία απαλλάχτηκε από τις υποχρεώσεις που είχε μετά τον πόλεμο και θα έπρεπε σήμερα να είναι πιο γενναιόδωρη προς την Ελλάδα στην ώρα της ανάγκης της. 

Ορισμένες ατομικές υποθέσεις έχουν φτάσει στα ελληνικά δικαστήρια, συμπεριλαμβανόμενης της υπόθεσης των θυμάτων της Σφαγής του Διστόμου που έγινε το 1944. Όπως καταγράφουν οι μάρτυρες της σφαγής, οι Γερμανοί προέλαυναν στο χωριό ξεκοιλιάζοντας έγκυες γυναίκες, σφάζοντας μωρά, καίγοντας σπίτια. Η απόφαση του ελληνικού δικαστηρίου ήταν για αποζημίωση 38 εκατομμυρίων δολαρίων. Όμως η ελληνική κυβέρνηση δεν έδωσε την άδεια να προχωρήσει το θέμα σε διεκδίκηση γερμανικών περιουσιών στην Ελλάδα σαν μέθοδο πληρωμής της οφειλής. 

Η Χριστίνα Σταμούλη, της οποίας ο πατέρας ήταν δικηγόρος της υπόθεσης του Διστόμου, είπε ότι πολλοί Έλληνες μεγάλης ηλικίας μόλις πρόσφατα ξεκίνησαν να μιλούν γι αυτά που συνέβησαν στον πόλεμο. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό συνέβη επειδή ηλικιωμένοι Γερμανοί ήρθαν στα ελληνικά χωριά με τα εγγόνια τους, ζητώντας συγχώρεση.

«Εντάξει, ζητείστε συγχώρεση, αλλά περιμένουμε και πράξεις» είπε η κυρία Σταμούλη.

Ειδικοί λένε ότι η Γερμανία είναι μάλλον απίθανο να ξανανοίξει το θέμα των αποζημιώσεων με την Ελλάδα, με το φόβο ότι και άλλες χώρες θα προωθήσουν αντίστοιχα θέματα [αποζημιώσεων]. Παρ’ όλα αυτά ορισμένοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα έχει πιθανότητες να αποζημιωθεί για το κατοχικό δάνειο.

«Το ασυνήθιστο με αυτό το δάνειο είναι ότι αποτελεί μια γραπτή συμφωνία» είπε η Κατερίνα Κράλοβα, η συγγραφέας του βιβλίου Στη σκιά της Κατοχής: οι Ελληνο-Γερμανικές σχέσεις την περίοδο 1940-2010. «Σε άλλες χώρες οι Γερμανοί απλώς πήραν τα χρήματα».

Αξιωματούχοι του Ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, όταν ρωτήθηκαν για την 80-σέλιδη αναφορά, απάντησαν ότι η Ελλάδα δεν έχει καμία διάθεση να ανακατέψει τις πολεμικές διεκδικήσεις με την παρούσα οικονομική κατάσταση. Όμως οι διεκδικήσεις για τις αποζημιώσεις ισχύουν, όπως μας είπαν. «Το ζήτημα έχει έρθει στην επιφάνεια επανειλημμένα, σε σχέση με τους νόμους του Διεθνούς Δικαίου, σε πολιτικό και το διπλωματικό επίπεδο, σε διμερές επίπεδο, με άμεσο και απολύτως τεκμηριωμένο τρόπο, ανάμεσα σε συντρόφους, φίλους και συμμάχους», δήλωσε ένας αξιωματούχος που κρατάει την ανωνυμία του όπως είναι η συνήθης πρακτική εδώ [στην Ελλάδα].

Σ’ αυτούς που επέζησαν της σφαγής στον Αμιρά, επιφυλάσσονταν μια εξοντωτική φτώχεια. Ο κύριος Συγγελάκης είπε πως η μητέρα του επαιτούσε για λίγα χόρτα ώστε να ταΐσει τα παιδιά της. Ο ίδιος ήταν ξυπόλητος μέχρι που έγινε έφηβος.

«Τότε μας κατέστρεψαν με τα όπλα» λέει ο κύριος Συγγελάκης, με έκδηλο θυμό, «τώρα μας καταστρέφουν οικονομικά».

 * Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στην έντυπη εφημερίδα New York Times, στις 6 Οκτωβρίου 2013, στη σελίδα Α1 με τον τίτλο “As Germans Push Austerity, Greeks Press Back”.

Πηγή: nytimes.com (για τη μετάφραση: kinisienergoipolites.blogspot.gr)