to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Στέρηση νερού, στέρηση ειρήνης: Η περίπτωση της Λωρίδας της Γάζας

Δεν νοείται ζωή δίχως νερό. Δε νοείται κράτος δίχως υδάτινους πόρους. Τα αποθέματα νερού που διαθέτει ένα κράτος κατανέμονται σε όλες τις απαραίτητες λειτουργίες για την επιβίωση αυτού και των πολιτών του· στη γεωργία και την κτηνοτροφία, στη βιομηχανία, στην παραγωγή ενέργειας, στην ιδιωτική και οικιακή ζωή, μεταξύ άλλων.


Σε ό,τι αφορά τη Λωρίδα της Γάζας, η κατανομή αυτή είναι σχεδόν αδύνατη, λόγω της διαρκώς οξυνόμενης κατάστασης λειψυδρίας στην περιοχή. Η συνθήκη αυτή όχι μόνο δυσχεραίνει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστινίων, αλλά καθιστά και την Γάζα όλο και λιγότερο κατοικήσιμη με το πέρασμα των χρόνων.

Ιστορικά, η κύρια φυσική πηγή νερού στη Μέση Ανατολή ήταν ο Ιορδάνης Ποταμός, τα νερά του οποίου προέρχονται από τις πηγές του όρους Ερμών και, συνεπώς, τις πλαγιές των υψιπέδων του Γκολάν και διασχίζουν τη Θάλασσα της Γαλιλαίας και τη Νεκρά Θάλασσα. Η Συρία, ο Λίβανος, η Ιορδανία, η Παλαιστίνη και το Ισραήλ στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από τον Ιορδάνη για την υδροδότησή τους. Το γενικότερο ζήτημα έλλειψης νερού  και οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις  δεκαετιών στην περιοχή κατέστησαν τον ποταμό και τις πηγές του μήλο της έριδος για τα τριγύρω κράτη και ενέτειναν τη γεωπολιτική του σημασία. Ήδη από τη δεκαετία του ’50, το τότε νεοσύστατο ισραηλινό κράτος ακολουθούσε πολιτικές μονομερούς συσσώρευσης του νερού από τον ποταμό Ιορδάνη, αλλάζοντας τη φυσική ροή των υδάτων εις βάρος των υπολοίπων χωρών. Οι πολιτικές αυτές κορυφώθηκαν με τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του ’67. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ κατέλαβε τα Υψίπεδα του Γκολάν, άρα και το μεγαλύτερο μέρος των προαναφερθέντων υδάτινων πόρων, εμποδίζοντας σε μεγάλο βαθμό την υδροδότηση των υπολοίπων γειτονικών χωρών. Έκτοτε, το νερό αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των συγκρούσεων στην περιοχή. Οι συνέπειες της μετατροπής του νερού σε εργαλείο διαπραγμάτευσης και πολέμου από την πλευρά του Ισραήλ είναι έκδηλες στη Λωρίδα της Γάζας.

Το Ισραήλ, σε συνδυασμό με τις παραπάνω ενέργειες, είχε προχωρήσει και στη διακράτηση σημαντικού μέρους των υπόγειων αποθεμάτων νερού της Γάζας, εγκαθιστώντας πηγάδια και αγωγούς που άλλαζαν τη ροή του νερού εις όφελος του ιδίου και εις βάρος της Γάζας. Πέρα από τη σχεδόν αποκλειστική διαχείριση των πηγών νερού από το Ισραήλ, και συγκεκριμένα την ισραηλινή εταιρία διαχείρισης νερού Mekorot, σήμερα η Λωρίδα της Γάζας πασχίζει για καθαρό νερό και λόγω των ανολοκλήρωτων διεργασιών αφαλάτωσης του νερού της Μεσογείου. Ενώ, δηλαδή, η Γάζα διαθέτει ακτογραμμή 42 χιλιομέτρων που βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, τα νερά της οποίας θα μπορούσαν να την υδροδοτήσουν, οι ενέργειες αφαλάτωσης του θαλασσινού νερού – αν και κάποτε είχαν ξεκινήσει – δεν προβλέπεται να ολοκληρωθούν εντός των επόμενων ετών. Οι φυσικές πηγές νερού της Γάζας έχουν πλέον αχρηστευθεί, το νερό αντί για πηγή ζωής είναι αιτία ασθενειών και θανάτου. Ενδεικτικά, η πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό από περίπου 98% που ήταν το έτος 2000 έχει σήμερα πέσει κατακόρυφα σε ποσοστό σχεδόν 0%. Σημαντική συμβολή σε αυτό έχει και η ελλιπής ηλεκτροδότηση και οι βλάβες σε σωλήνες και καλώδια από τους βομβαρδισμούς των ισραηλινών δυνάμεων.  Συνεπώς, οι κάτοικοι της Γάζας εξαρτώνται από τις οριακές ποσότητες νερού που φτάνουν με φορτηγά λίγες φορές το μήνα. Φυσικά, δεν έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό το νερό, με αποτέλεσμα οι ευάλωτοι των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων να βρίσκονται σε ολοένα και πιο δυσχερή θέση. Παράλληλα, ο ήδη μεγάλος για τη «φέρουσα ικανότητα» της περιοχής, πληθυσμός της Γάζας αυξάνεται. Η αυξανόμενη ζήτηση για πόσιμο, ασφαλές και καθαρό νερό είναι αντιστρόφως ανάλογη με τα μηδενικά αποθέματα της ταραγμένης αυτής λωρίδας γης στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Επίσης, το ανεπαρκές αποχετευτικό σύστημα οδηγεί στην απευθείας μόλυνση του εδάφους -και του υπόγειου νερού-, το οποίο φτάνει στη Μεσόγειο. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, από το 2020 η Γάζα θα έπρεπε να είναι ακατοίκητη.

Οι συνθήκες στη Γάζα δεν είναι βιώσιμες καθώς, πέραν από τους βομβαρδισμούς, τις συγκρούσεις και τις δολοφονίες, το τοξικό και ανεπαρκές νερό σε συνδυασμό με τις περιορισμένες και κατεστραμμένες ηλεκτρικές και αποχετευτικές υποδομές προκαλούν σοβαρές ασθένειες, ιδίως σε βρέφη και παιδιά. Η φτώχεια και η εξάντληση των Παλαιστινίων λόγω του πολέμου και οι στοχευμένες καταστροφές των νοσοκομειακών υποδομών από τις δυνάμεις του Ισραήλ οξύνουν τη γενικότερη υγειονομική εικόνα του πληθυσμού της Γάζας. Το προσδόκιμο ζωής στη Γάζα είναι περίπου τα 74 έτη – κατά περίπου δέκα έτη μικρότερο σε σχέση με το Ισραήλ και τις περισσότερες χώρες της Μεσογείου –, ενώ η θνησιμότητα κατά τη γέννα αναλογεί σε πάνω από 16 θανάτους στις χίλιες γεννήσεις και η παιδική θνησιμότητα σε περίπου 20 θανάτους στις χίλιες γεννήσεις. Τα βρέφη και τα παιδιά πάσχουν από σοβαρές ασθένειες με βαριά συμπτώματα, όπως τυφοειδή πυρετό και οξεία γαστρεντερίτιδα. Ακόμη, τα υψηλά ποσοστά υποσιτισμού στη Γάζα οδηγούν στην εκδήλωση του σοβαρού «συνδρόμου των μπλε μωρών»[1] μεταξύ των βρεφών.

Η οικονομική εξάντληση και η ανεργία είναι αποτέλεσμα, πέρα από τον συμβατικό πόλεμο, και του πολέμου του νερού που εξαπολύει το Ισραήλ εναντίον της Παλαιστίνης. Με τη σχεδόν πλήρη μόλυνση του εδάφους και του υπόγειου νερού η κάποτε προσοδοφόρα παραγωγή εσπεριδοειδών και ελιών έχει παρακμάσει πλήρως. Κατά συνέπεια, η πλειοψηφία των κατοίκων της Γάζας στηρίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε ανθρωπιστική βοήθεια για νερό, τροφή και υγειονομική περίθαλψη. Η Λωρίδα της Γάζας είναι αποκομμένη γεωγραφικά, οικονομικά και εμπορικά.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν το γεγονός πως δε δύναται να υπάρξει εδαφική κυριαρχία δίχως κυριαρχία και επί των αποθεμάτων και των πηγών νερού μιας περιοχής. Επομένως, ο πόλεμος για την κατάκτηση των εδαφών είναι και πόλεμος για την απόκτηση του νερού που θρέφει τα εδάφη αυτά. Η στρατηγική ιδιοποίησης και επιμόλυνσης του νερού από το Ισραήλ για αρκετές δεκαετίες είναι αναπόσπαστο κομμάτι των επεκτατικών του πολιτικών στα παλαιστινιακά εδάφη. Ήδη σε αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών της δεκαετίας του ’60 ακόμα, δηλωνόταν ρητά πως «η παραβίαση του δικαιώματος των λαών και των εθνών για την κυριαρχία επί του φυσικού τους πλούτου είναι ενάντια (…) στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας και της διατήρησης της ειρήνης»[2]. Παρά τις προβλεπόμενες δεσμεύσεις που πήγαζαν από την ειρηνευτική συνθήκη του Όσλο (1993) για τη δίκαιη διαχείριση των υδάτινων πόρων ως πρακτική που θα προωθούσε την ειρηνευτική διαδικασία, οι πολεμικές στρατηγικές έχουν κινηθεί προς την σαφώς αντίθετη κατεύθυνση. Μάλιστα, πέραν από τις κατάφορες παραβιάσεις των διεθνών συνθηκών από το Ισραήλ, η εθνική εταιρία ύδρευσης Mekorot πλουτίζει από τη λειψυδρία της Παλαιστίνης, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό του νερού που φτάνει στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη αγοράζεται από αυτή.

Με την πρόσφατη αναζωπύρωση των εχθροπραξιών στη Γάζα, που μαίνονται ακόμη, είναι προφανές πως η ειρήνη είναι ακόμα μακριά. Δικαίως κανείς θα συμπέραινε πως με τις διαρκώς επιδεινούμενες συνθήκες διαβίωσης στη Λωρίδα της Γάζας γίνεται μια συντονισμένη προσπάθεια εξαθλίωσης και εκδίωξης του Παλαιστινιακού λαού από τα εδάφη του, η οποία κορυφώνεται με τους αλλεπάλληλους βομβαρδισμούς. Ο πόλεμος στην Παλαιστίνη είναι πολλά πέραν των συμβατικών βίαιων εχθροπραξιών, εξαπολύεται με μεθόδους υπολανθάνουσες, όπως ο σφετερισμός και η επιμόλυνση του νερού, η καταστροφή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας και η σκόπιμη στέρηση υγιεινής διαβίωσης. Τα παραπάνω στοχεύουν στη σταδιακή, αλλά σταθερή αποδυνάμωση του παλαιστινιακού λαού, με σκοπό την υπόσκαψη του αγώνα του για τη διεκδίκηση των εδαφών και των πόρων τους. Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα είναι κατάφορη και μακροχρόνια και η διεθνής κοινότητα οφείλει να παρέχει βοήθεια και να πάρει μια θέση πάγια και ξεκάθαρη. Η κατανομή του νερού μεταξύ Ισραήλ και παλαιστινιακών εδαφών θα πρέπει να είναι ανάλογη των αναγκών του πληθυσμού και θα πρέπει να πάψει το πιο πολύτιμο αγαθό να είναι εργαλείο πολέμου και πολιτικών παιχνιδιών. Δε νοείται ειρήνη δίχως νερό.

* Ανάλυση της Ειρήνης Γιαννοπούλου, πολιτικής επιστήμονα, μεταπτυχιακής φοιτήτριας Διεθνών Σχέσεων ΕΚΠΑ

[1] Ασθένεια που εκδηλώνεται σε βρέφη και προκαλείται από την κατανάλωση μολυσμένου νερού. Χαρακτηριστικό της σύμπτωμα το μπλε χρώμα στα χείλη και τα άκρα, λόγω του ανεπαρκούς οξυγόνου στο αίμα.

[2] Απόφαση 1803 «Μόνιμη κυριαρχία επί των φυσικών πόρων», 14/12/1962, Γενική Συνέλευση ΗΕ.

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)