Το λιτό αλλά εξαιρετικά γοητευτικό είδος της παντομίμας έρχεται από τους ρωμαϊκούς χρόνους, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον καλλιτεχνών και κοινού. Μια σειρά από εκφραστικούς σκηνικούς γρίφους εξασκούν τους ερμηνευτές να τελειοποιούν την τέχνη του «σιωπηλού θεάτρου» αλλά και το κοινό να μπαίνει στη διαδικασία να αναγνωρίσει μέσα από ένα βουβό θεατρικό λεξιλόγιο καταστάσεις, δράσεις, λέξεις, ένα κρυμμένο τελικά κείμενο.
Το θεατρικό αυτό είδος, στην αρχαία Ρώμη, άνοιξε έναν νέο εκφραστικό δρόμο, όπου μόνο με κινήσεις και χειρονομίες ο παντόμιμος αναπαριστούσε ταυτόχρονα πολλά πρόσωπα σύντομων σκηνών, με θέματα από την αρχαία Ιστορία ή μυθολογία, που το κοινό τα γνώριζε ήδη. Περνώντας αργότερα η παντομίμα στην Αγγλία, την συναντούμε κατ’ αρχάς σε παντομιμικά μπαλέτα της Αρλεκινιάδας, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε από τις παντομιμικές παραστάσεις που έδιναν ηθοποιοί στα πανηγύρια του Παρισιού.
Στην Αγγλία η παντομίμα στέριωσε για τα καλά. Απέκτησε δυναμική και διάρκεια πλήρους παράστασης. Σημαντικοί καλλιτέχνες την καθιέρωσαν σαν ένα αγαπημένο λαϊκό θεατρικό είδος. Πηγές από όπου άντλησαν τα θέματά τους ήταν όχι μόνο παλιοί μύθοι. Ήταν και διάσημα παραμύθια, όπως η «Σταχτοπούτα», ο «Αλλαντίν» και η «Κοκκινοσκουφίτσα». Φυσικό ήταν να συνδεθεί η παντομίμα στην αγγλική εκδοχή της με γιορτές όπως τα Χριστούγεννα. Τις γιορτινές ημέρες λοιπόν, στα περισσότερα θέατρα ανέβαιναν οι χριστουγεννιάτικες παντομίμες και οι παραστάσεις συνεχίζονταν μέχρι την άνοιξη.
Στο αγγλικό θέατρο, νέα στοιχεία έρχονται να εμπλουτίσουν το θέατρο της παντομίμας. Στις παραστάσεις της έρχονται να συμβάλουν καλλιτέχνες από τα μιούζικ χωλ, ενώ και άλλα ετερόκλητα στοιχεία προστίθενται προϊόντος του χρόνου. Στην παράσταση συμπεριλαμβάνονται λοιπόν τοπικά τραγούδια, άνδρες σε γυναικείους ρόλους, ακροβατικά, μπαλέτα και ό,τι άλλο υπήρχε εύκαιρο. Επόμενο ήταν λοιπόν, στην αγγλική κοινωνία της εποχής, ο όρος «παντομίμα» να περάσει ως «κατάσταση σύγχυσης».
Στη Γαλλία, το είδος παρέμεινε περισσότερο σε αυτό που εννοούμε λέγοντας «έργο χωρίς λόγια». Εδώ ένας σημαντικός θεατράνθρωπος, ο Ντεμπυρώ, σημάδεψε το είδος. Ήρωάς του ήταν ο Πιερότος, στερεότυπος χαρακτήρας του γαλλικού θεάτρου προερχόμενος από την κομέντια ντελ άρτε.
Στην Αμερική, το είδος συστήνει ένας σπουδαίος θεατράνθρωπος, ο Φοξ ή Τζώρτζ Γουόσικτον Λαφαγιέτ. Από μικρός στο θέατρο, αναλαμβάνει το 1853 τη διεύθυνση του «Τσάταμ Θήατερ». Εκεί ανεβάζει ως παράσταση παντομίμας την «Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά». Συνεχίζει να ανεβάζει μια σειρά από παντομίμες, κάνοντας επιτυχία με το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σαίξπηρ, όπου ερμήνευσε ιδανικά τον Στημόνη, και ακόμα μια παντομίμα - παρωδία του «Άμλετ», που τον συνόδευσε σε όλη την υπόλοιπη θεατρική ζωή του.
Η παντομίμα, είτε ως αυτόνομο θεατρικό είδος είτε ως μέρος της υποκριτικής άσκησης, αποτελεί σημαντικό στοιχείο της σκηνικής πράξης. Αν έναν ηθοποιός μπορεί να συγκινήσει και να συνεπάρει το κοινό χωρίς λόγια, σκεφθείτε πόσο μεγαλύτερη θα είναι η σκηνική γοητεία του όταν έχει σύμμαχο και ένα σπουδαίο κείμενο. Η παντομίμα απαιτεί ευφυΐα και εκ μέρους των θεατρίνων και εκ μέρους του κοινού. Δεν είναι τυχαίο ότι αποτελεί αγαπημένο παιχνίδι στις παρέες μικρών και μεγάλων.
Στα χρόνια μας, σπουδαίοι παντόμιμοι απογείωσαν το είδος. Να αναφέρουμε δύο σπουδαίους Γάλλους. Τον Μαρσέλ Μαρσώ και τον Ζακ Λεκόκ. Ο Μαρσώ, εγκαταλείποντας το «συμβατικό» θέατρο, αφιερώθηκε στην παντομίμα, εξελίσσοντας τον τύπο του Γάλλου Πιερότου, σμιλεύοντας τον δικό του κλόουν. Λευκό πρόσωπο, ναυτικό παντελόνι, ριγέ σκάκι. Ο Λεκόκ, πέρα από τις εξαιρετικές παραστάσεις του, αφιερώθηκε και στη διδασκαλία γράφοντας βιβλία, ιδρύοντας στο Παρίσι τη Διεθνή Σχολή Θεάτρου και διδάσκοντας εκατοντάδες μαθητές.
Σπουδαίο, με μεγάλο κομμάτι της θεατρικής ιστορίας του πλανήτη, το εκφραστικό και διεθνές στη γλώσσα «Σιωπηλό Θέατρο».
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
