Oμιλητές στην εκδήλωση ο Υπουργός Εργασίας, Γιώργος Κατρούγκαλος και η αρμόδια Αναπληρώτρια Υπουργός Εργασίας, Ράνια Αντωνοπούλου, η οποία παρουσίασε το στρατηγικό σχεδιασμό της κυβέρνησης για την ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας και ανέλυσε τις θεσμικές παρεμβάσεις του Υπουργείου καθώς και τα εργαλεία στήριξης του τομέα.
Στην εκδήλωση απεύθυναν χαιρετισμό ο Υπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού Γιώργος Σταθάκης, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ευάγγελος Αποστόλου και ο Υφυπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, αρμόδιος για θέματα ΕΣΠΑ, Αλέξης Χαρίτσης.
Οι ημερίδες δημοσιότητας και διαβούλευσης, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, έχουν ως στόχο τη συνδιαμόρφωση, με τους φορείς του πεδίου, του κατάλληλου νομικού πλαισίου που θα δημιουργήσει ένα σταθερό περιβάλλον το οποίο θα υποστηρίζει την κοινωνική οικονομία και τα παραγωγικά κοινωνικά εγχειρήματα, προκειμένου να μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικό μερίδιο στο ΑΕΠ, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής.
Η εκδήλωση πραγματοποιείται από τις 10.00 π.μ. στον χώρο του «Cine Κεραμεικός», στη διασταύρωση των οδών Κεραμεικού 58 και Μαραθώνος 13, στην Αθήνα.
Η πρόσκληση και το πρόγραμμα της ημερίδας:
Η ομιλία της αναπληρώτριας υπουργού Ράνιας Αντωνοπούλου στην εκδήλωση για την Κοινωνική Οικονομία στον Κεραμεικό
Θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη σημερινή εκδήλωση δημοσιότητας, τη δεύτερη που γίνεται με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εργασίας. Όπως έχει επισημάνει ο Πρωθυπουργός η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας αποτελεί οριζόντια προτεραιότητα για την κυβέρνηση και οι αρμοδιότητες μου με καθιστούν υπεύθυνη για τον συντονισμό και την συνεργασία όλων των υπουργείων σε αυτόν τον τομέα.
Καταρχάς, θεωρώ αναγκαίο να προσδιορίσω το πεδίο δραστηριοποίησης της Κοινωνικής Οικονομίας. Για την Κυβέρνηση μας, η Κοινωνική Οικονομία δεν περιορίζεται απλά σε μια πολιτική ένταξης ειδικών προγραμμάτων για ευάλωτες ομάδες, αντίληψη που αποτυπώθηκε στον υφιστάμενο νόμο του οποίου την αλλαγή θα συζητήσουμε εκτενώς σήμερα.
Η δική μας αντίληψη για την κοινωνική οικονομία απευθύνεται στο σύνολο των πολιτών και στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων. Δεν αντιλαμβανόμαστε την Κοινωνική Οικονομία ως περιφερειακή δραστηριότητα αλλά ως έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της οικονομίας. Η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας είναι μια διαδικασία που στον πυρήνα της έχει την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και που ταυτόχρονα εισάγει ένα διαφορετικό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής των κερδών της.
Τα εγχειρήματα της Κοινωνικής Οικονομίας, στηρίζονται στην αυτοδιαχείριση. Προτάσσουν τη συμμετοχή σε όλα τα στάδια της παραγωγής, από το σχεδιασμό μέχρι τη διαχείριση των πλεονασμάτων. Βασίζονται στη δημοκρατική λήψη των αποφάσεων, το δημοκρατικό έλεγχο των μελών και τη δίκαιη κατανομή του οικονομικού αποτελέσματος. Τα σχήματα της Κοινωνικής Οικονομίας επενδύουν τα κέρδη τους για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, με σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον.
Κεντρικός μας στόχος είναι η δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος που θα μπορεί να ενισχύσει τα παραγωγικά εγχειρήματα αυτοοργάνωσης και αυτοελέγχου ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν ένα σημαντικό μερίδιο του ΑΕΠ, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Γαλλίας και της Ισπανίας, όπου οι δραστηριότητες της Κοινωνικής Οικονομίας καταλαμβάνουν ποσοστό μεγαλύτερο του 10% του ΑΕΠ τους.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα η θεσμοθέτηση της Κοινωνικής Οικονομίας καθυστέρησε αρκετά. Συνέβη μόλις το 2011 και δυστυχώς με αρκετά προβλήματα, τα οποία σήμερα καλούμαστε να ξεπεράσουμε. Όμως οι μέχρι σήμερα καταγραφές μας δείχνουν ότι, παρά τα όποια προβλήματα, οι δομές Κοινωνικής Οικονομίας ενδιαφέρουν όλο και περισσότερο κόσμο. Συγκεκριμένα, στο Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας έχουν εγγραφεί 938 ΚοινΣεπ, από τις οποίες 8 στις 10 είναι εγχειρήματα Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού.
Στρατηγικός μας στόχος λοιπόν, είναι η ανάπτυξη συνεταιριστικών δομών και δομών κοινωνικής οικονομίας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, όπως ο αγροτικός και αγροδιατροφικός τομέας, ο βιομηχανικός, ο τουριστικός, η ενέργεια, με την απαιτούμενη μεταξύ τους συνεργασία και στήριξη.
Αντιλαμβανόμαστε ότι το όραμα μας είναι φιλόδοξο. Αντιλαμβανόμαστε επίσης ότι για να φτάσουμε εκεί έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας. Σίγουρα όμως ο τρόπος με τον οποίο εργαζόμαστε προς αυτή την κατεύθυνση είναι πρώτα από όλα να ακούμε και να καταγράφουμε τις ανάγκες του πεδίου και άρα να σχεδιάζουμε με βάση αυτές. Ακριβώς για αυτό τον λόγο βρισκόμαστε σήμερα εδώ, διότι πιστεύουμε ότι μόνο έτσι μπαίνουν τα θεμέλια για την ανάπτυξη αυτού του τομέα, μακριά από πελατειακές και εργαλειακές αντιλήψεις. Η δική μας παρέμβαση είναι να άρουμε τα εμπόδια και να διευκολύνουμε την ανάπτυξη ενός σταθερού περιβάλλοντος που θα επιτρέπει την αυτόνομη εξέλιξη της Κοινωνικής Οικονομίας.
Αυτό θα το πετύχουμε διαμορφώνοντας μαζί σας, για πρώτη φορά, το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει τις κακές πρακτικές και θα θεραπεύει τις στρεβλώσεις που έχουν παρατηρηθεί στο πεδίο της Κοινωνικής Οικονομίας.
Θα ήταν λάθος να προχωρήσουμε στην παρουσίαση του νέου σχεδιασμού χωρίς να αποτυπώσουμε τις βασικές προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε αναφορικά με την κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα:
Υφιστάμενη κατάσταση
Ø Το θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4019/2011) περιορίζει την κοινωνική οικονομία μόνο στις ΚΟΙΝΣΕΠ. Αυτό που έχουμε παρατηρήσει είναι ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που έχουν υιοθετήσει αυτή τη νομική μορφή, ενδιαφέρονται κυρίως να δημιουργήσουν ένα συνεταιρισμό εργαζομένων και όχι μία κατεξοχήν κοινωνική επιχείρηση.
Ø Διαπίστωση δεύτερη: Το θεσμικό πλαίσιο για τους συνεταιρισμούς είναι κατακερματισμένο και δεν προβλέπει συνέργειες μεταξύ των διαφόρων νομικών μορφών της κοινωνικής οικονομίας, όπως είναι οι αγροτικοί και αστικοί συνεταιρισμοί ή οι πιστωτικοί συνεταιρισμοί και οι συνεταιριστικές τράπεζες.
Ø Τρίτον, το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο δεν επιτρέπει στην πράξη τον διυπουργικό συντονισμό.
Ø Δεν υπάρχουν εργαλεία πολιτικής για τη διαβούλευση ανάμεσα στο πεδίο και τις δημόσιες αρχές. Δεν υπάρχει δηλαδή χώρος διαλόγου ανάμεσα στα εγχειρήματα και το Κράτος.
Ø Πέμπτον, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι οι προσκλήσεις για τους Περιφερειακούς Μηχανισμούς με τον τρόπο που σχεδιάστηκαν απέκλεισαν εγχειρήματα και οργανώσεις με πραγματική εμπλοκή και γνώση του πεδίου.
Ø Έκτον και πολύ σημαντικό: Στον χώρο της Κοινωνικής Οικονομίας αναδεικνύονται αυτόκλητοι σύμβουλοι, οι οποίοι είτε παρέχουν πλημμελή πληροφόρηση ή/και κερδοσκοπούν σε βάρος των εγχειρημάτων.
Ø Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η πλειονότητα των ΚΟΙΝΣΕΠ που δημιουργήθηκαν αναπαράγει την υπάρχουσα δομή της ελληνικής οικονομίας (εστίαση, υπηρεσίες ψυχαγωγίας) χωρίς εμφανή στοιχεία κοινωνικής και περιβαλλοντικής καινοτομίας και χωρίς να δημιουργούν σημαντικό αριθμό θέσεων απασχόλησης.
Ø Τέλος, θα ήθελα να τονίσω ότι έχουν σημειωθεί σημαντικές καθυστερήσεις στην ανάπτυξη εργαλείων χρηματοδοτικής στήριξης για τα εγχειρήματα της Κοινωνικής Οικονομίας.
Το νέο Στρατηγικό Σχέδιο
Έχοντας περιγράψει τις βασικές προκλήσεις, θα ήθελα κωδικοποιημένα να σας παρουσιάσω τους τρόπους που σκεπτόμαστε για να τις αντιμετωπίσουμε. Βέβαια, όπως είπα και αρχικά, το νέο Στρατηγικό Σχέδιο για την ενίσχυση της Κοινωνικής Οικονομίας θα είναι το αποτέλεσμα των ανοιχτών διαβουλεύσεων που διοργανώνουμε. Την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η εκδήλωση δημοσιότητας στη Θεσσαλονίκη, σήμερα γίνεται στην Αθήνα, με σκοπό να ακούσουμε τα δικά σας σχόλια και τις δικές σας παρατηρήσεις στις παρεμβάσεις που δρομολογούμε.
Οι παρεμβάσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει και θα συνεχίσουν να υλοποιούνται την επόμενη περίοδο χωρίζονται σε 4 βασικούς άξονες:
1. Θεσμικές αλλαγές
Ø Αναθεωρούμε τον Ν. 4019/2011 για να ξεπεραστούν τα προβλήματα που ήδη ανέφερα και για τα οποία θα σας μιλήσουν οι συνεργάτες μου αναλυτικά στο πλαίσιο της επόμενης ενότητας.
Ø Εναρμονίζουμε τη συνεταιριστική νομοθεσία στην Ελλάδα με στόχο τη δημιουργία κοινών απαιτήσεων εγγραφής και λειτουργίας και τη διασύνδεση των εγχειρημάτων μεταξύ τους. Γι’ αυτό το σκοπό συγκροτήσαμε ειδική διυπουργική επιτροπή.
Ø Συνεργαζόμαστε με την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων προκειμένου να ενσωματωθούν στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο οι οδηγίες 24 και 25 για τις δημόσιες συμβάσεις κοινωνικής αναφοράς.
Ø Διαμορφώνουμε πλαίσιο συνεργασίας του ευρύτερου δημόσιου τομέα και της Κοινωνικής Οικονομίας αναφορικά με την παραχώρηση χώρων και εξοπλισμού και την υπογραφή προγραμματικών συμβάσεων.
Ø Προωθούμε τη διυπουργική συνεργασία διαμόρφωσης θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα για τη μεταβίβαση εγκαταλειμμένων και πτωχευμένων επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς εργαζομένων. Για το σκοπό αυτό αποφασίστηκε η συγκρότηση διυπουργικής επιτροπής για την επεξεργασία νομοσχεδίου που θα επιτρέπει τη συνέχιση της λειτουργίας τους.
Ø Καθορίζουμε κριτήρια και διαδικασίες πιστοποίησης των συμβούλων και των εκπαιδευτών της Κοινωνικής Οικονομίας. Σε συνεργασία με τον ΕΟΠΠΕΠ και την εθνική σχολή Δημόσιας Διοίκησης δημιουργείται επίσημο Μητρώο εκπαιδευτών και συμβούλων για την Κοινωνική Οικονομία.
Ø Εναρμονίζουμε τις διαδικασίες εγγραφής των συνεταιρισμών, ανεξάρτητα από το είδος και το αρμόδιο υπουργείο, ώστε να διευκολύνουμε την εξαγωγή στοιχείων για το πεδίο.
Ø Προωθούμε την εκπαίδευση των κεντρικών και περιφερειακών δημόσιων αρχών που σχετίζονται με την ανάπτυξη του πεδίου.
Ø Προχωρούμε στην εκπαίδευση των συμβούλων του ΟΑΕΔ, ώστε να παράσχουν εξειδικευμένη συμβουλευτική και εκπαίδευση στο κόσμο που ενδιαφέρεται να στραφεί στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας.
2. Δεύτερος Άξονας: Δομές υποστήριξης
Ø Δημιουργούμε Περιφερειακά Κέντρα Στήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας για τα οποία θα σας μιλήσουν αναλυτικά τα αρμόδια στελέχη του Υπουργείου στη συνέχεια.
Ø Δημιουργία και ενίσχυση περιφερειακών χώρων θεσμικού διαλόγου ανάμεσα στα εγχειρήματα της ΚΑΟ και του κράτους (forum).
Ø Συστήνουμε ανεξάρτητο Ινστιτούτο για την Κοινωνική Οικονομία
3. Τρίτος άξονας: Οικονομική στήριξη
Ø Προωθούμε την απευθείας επιχορήγηση των συνεταιριστικών εγχειρημάτων για την κάλυψη του μισθοδοτικού κόστους
Ø Δημιουργούμε μηχανισμούς μικροχρηματοδότησης των σχημάτων της ΚΑΟ
Ø Ιδρύουμε Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας
4. Τέταρτος άξονας: Πληροφόρηση-διάχυση
Για το Υπουργείο το ζήτημα της πληροφόρησης και της διάχυσης των πρακτικών της Κοινωνικής Οικονομίας αποκτά καθοριστική σημασία για δύο λόγους:
α) εγκαθιδρύει σχέσεις διαφάνειας και εμπιστοσύνης ανάμεσα στις επιδιώξεις της πολιτικής ηγεσίας και στα αιτήματα που έρχονται από το πεδίο και
β) δίνεται η δυνατότητα ενημέρωσης του κοινού για τις κοινωνικές ανάγκες που μπορούν να καλύψουν τα συνεταιριστικά εγχειρήματα.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται τόσο η σημερινή εκδήλωση όσο και η εκδήλωση της Θεσσαλονίκης, πριν μια εβδομάδα, αλλά και ένα πλήθος άλλων δράσεων δημοσιότητας που θα οργανώσουμε.
Για την καλύτερη πληροφόρηση των φορέων:
Ø Δημιουργήσαμε ηλεκτρονική πλατφόρμα για την παρουσίαση των εγχειρημάτων της Κοινωνικής Οικονομίας με σκοπό την ανάδειξη καλών πρακτικών, αλλά και την ανά τόπους ή ανά πεδίο δικτύωση των εγχειρημάτων. Στη συνέχεια της εκδήλωσης θα γίνει η παρουσίασή της.
Ø Συστήνουμε στρογγυλή τράπεζα για το σύστημα μικροχρηματοδότησης που σκοπεύουμε να αναπτύξουμε
Ø Θα διοργανώνουμε εκθέσεις προϊόντων και υπηρεσιών της Κοινωνικής Οικονομίας κάθε χρόνο, αρχής γενομένης το 2016 (Social Economy Expo), ενώ θα υποστηρίζουμε περιφερειακές εκθέσεις προώθησης των προϊόντων και των δραστηριοτήτων, των συνεταιριστικών εγχειρημάτων
Ø Τέλος, στις δράσεις πληροφόρησης του πεδίου περιλαμβάνεται η διοργάνωση Διεθνών Επιστημονικών Συνεδρίων.
Προσπάθησα να αναφερθώ στο σύνολο των δράσεων που έχουμε αναλάβει και για τις οποίες βρισκόμαστε εδώ σήμερα να συζητήσουμε ανοιχτά και ισότιμα. Ευχαριστώ για τη συμμετοχή σας και αναμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας.
H ομιλία του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, Γιώργου Σταθάκη στην Ημερίδα
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
η σημερινή εκδήλωση έχει σημασία για πολλούς λόγους. Αφορά ένα θέμα που αποτελεί προνομιακό πεδίο, όχι μόνο για την κυβέρνηση και την Αριστερά αλλά και για μία κοινωνία, η οποία, για λόγους που δεν είναι της στιγμής, υστερεί υπερβολικά σε σχέση με όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην ανάπτυξη ενός τόσο σημαντικού τομέα της οικονομίας. Ταυτόχρονα, αυτό που θα αποτελούσε μια γενική συζήτηση υπό κανονικές συνθήκες, αποκτά πολύ μεγαλύτερη σημασία σε συνθήκες κρίσης της οικονομίας, κοινωνικής αποδιάρθρωσης και όξυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η λύση που σε επίπεδο οικονομικής στρατηγικής έχει επιλέξει η κυβέρνηση για την έξοδο από την κρίση είναι δεδομένη. Είναι σε πλήρη αντιπαράθεση με την ιδέα ότι έξοδος από την κρίση σημαίνει μειωμένους μισθούς, μειωμένη φορολογία, ένα μοντέλο ανταγωνιστικότητας χωρών που λειτουργούν με ισχυρότερα φορολογικά κίνητρα, με χαμηλότερους μισθούς. Επιλέγουμε μια στρατηγική η οποία επικεντρώνεται ακριβώς στον αντίποδα αυτής. Μια μεγάλη μεταστροφή της οικονομίας σε δραστηριότητες κατά κύριο λόγο παραγωγικές, κατά κύριο λόγο εξωστρεφείς, κατά κύριο λόγο υψηλής προστιθέμενης αξίας και κατά κύριο λόγο κατάλληλες να αξιοποιήσουν το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει η χώρα μας, δηλαδή το ανθρώπινο δυναμικό, ο νέος κόσμος, οι πτυχιούχοι, ο 1 στους 2 νέους είναι πτυχιούχος. Συνεπώς, στον αντίποδα αυτού που θεωρείται ότι αποτελεί μια διέξοδο από την κρίση, η παρούσα κυβέρνηση έχει μια πολύ σαφή στρατηγική. Σε αυτό το πλαίσιο των στόχων, των μέσων και του τρόπου με τον οποίο η οικονομία θα βγει από την κρίση με ισχυρούς κανόνες κοινωνικής συνοχής, αυτό που συζητάμε σήμερα αποτελεί, υπό τις δεδομένες συνθήκες, αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της στρατηγικής.
Είναι αναπόσπαστο κομμάτι διότι η κοινωνική οικονομία, υπό την ευρεία έννοια, πρώτον δεν έχει κανένα περιορισμό σε κλάδους, υπο-δραστηριότητες. Με την ίδια ευχέρεια με την οποία μπορεί να αναπτυχθεί στην αγροτική οικονομία, όπως σωστά ειπώθηκε, μπορεί και να υπάρξει σε ένα πολύ μεγάλο φάσμα παραγωγικών δραστηριοτήτων, εκδηλώνοντας τεράστιο δυναμισμό στην τεχνολογία, την καινοτομία και ένα μεγάλο φάσμα υπηρεσιών. Ταυτόχρονα μπορεί να υπάρξει και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, με μορφές διαμόρφωσης θεσμών κοινωνικής οικονομίας που θα διασφαλίζουν χρηματοδότηση κοκ Άρα το ένα στοιχείο είναι ότι είναι μια δυναμική η οποία δεν έχει περιορισμούς αυτή τη στιγμή.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι πρόκειται για απολύτως κατάλληλη μορφή για να κινητοποιήσει το δυναμικό που αυτή τη στιγμή είναι υποαπασχολούμενο ή καθόλου απασχολούμενο. Είναι η κατ’ εξοχήν πιο κατάλληλη μορφή, και το υπογραμμίζω αυτό, για να δημιουργήσει μια νέα δυναμική στην οικονομία. Και αυτή τη στιγμή υπάρχει ο κατάλληλος κόσμος, η κατάλληλη δυναμική για να γίνει αυτό.
Το τρίτο που θέλω να πω είναι ότι η κοινωνική οικονομία πρέπει και να προστατευτεί και να είναι διαφορετικό μοντέλο οικονομίας. Πολύ διαφορετικό από το κρατικό και πολύ διαφορετικό από το ιδιωτικό. Αυτό πρέπει να προστατευτεί ως κόρη οφθαλμού, ιδιαίτερα επειδή αποτελεί πρωτόγνωρο ή νέο εγχείρημα. Υπό αυτούς τους όρους, το θεσμικό πλαίσιο το οποίο καλούμαστε εμείς ως κυβέρνηση να διαμορφώσουμε αλλά κυρίως τα εργαλεία στήριξης αυτών των νέων εγχειρημάτων, πρέπει να διατηρήσουν με ασφάλεια τον ιδιαίτερο χαρακτήρα που πρέπει να διατηρήσει η κοινωνική οικονομία. Δεν πρέπει να μετασχηματιστεί, δεν πρέπει να έχει ενδογενώς το στοιχείο της κρατικής αρωγής με την κακή έννοια του όρου, ή να προσομοιάσει σε με μια τυπική ιδιωτική επιχείρηση.
Και με αυτό θέλω να κλείσω, το τέταρτο και βασικότερο, η κοινωνική οικονομία πρέπει να είναι οικονομία η οποία θα εκφράζεται στις αξίες και στις καταστατικές αρχές της. Πρέπει να έχει μη ιεραρχική δομή, πρέπει να είναι ισότιμη η δομή της, πρέπει να είναι δημοκρατικά λειτουργούσα και οφείλει να αντλήσει τον δυναμισμό της από το ισχυρό στοιχείο του συνδετικού στοιχείου έναντι άλλων μορφών λειτουργίας της οικονομίας.
Εμείς είμαστε εδώ για να κάνουμε τρία πράγματα. Πρώτον να φτιάξουμε το θεσμικό πλαίσιο, όσο πιο πλήρες, συγκροτημένο και ολοκληρωμένο γίνεται. Δεύτερον, να διασφαλίσουμε την ύπαρξη των αναγκαίων πόρων, που στην κάθε περίπτωση χρειάζονται για τα εγχειρήματα αυτά, χρηματοδοτικών και άλλων. Τρίτον και βασικότερο να δημιουργήσουμε χώρους από το ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων του κράτους, είτε είναι προμήθειες, είτε είναι υπηρεσίες που αγοράζει, είτε μορφές δραστηριοτήτων στις οποίες εμπλέκεται. Να δημιουργήσουμε χώρους ανάπτυξης αυτής της οικονομίας. Να ευχηθώ καλή συνέχεια και ας ελπίσουμε όλοι ότι αυτή θα είναι μια από τις μεγάλες τομές που θα κάνουμε στην ελληνική οικονομία και κοινωνία. Ευχαριστώ.
Η ομιλία του υφυπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού Αλέξη Χαρίτση στην Ημερίδα
Η Κοινωνική Οικονομία αποτελεί έναν τομέα της οικονομίας ιδιαίτερα αναπτυγμένο στην Ευρώπη, τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική, καθώς προσφέρει θέσεις εργασίας και προϊόντα ή υπηρεσίες που καλύπτουν ανάγκες της κοινωνίας, στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδιο.
Για την κυβέρνησή μας η Κοινωνική Οικονομία είναι σημαντικό μέρος της στρατηγική μας για την παραγωγική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση.
Ταυτοχρόνως, η Κοινωνική Οικονομία είναι ένα βήμα προς τα εμπρός σε ό,τι αφορά την επιλογή των προσφερόμενων αγαθών ή υπηρεσιών, και σε ό,τι αφορά την οργάνωση της εργασίας και της διοίκησης. Ο τομέας αυτός που έχει στον πυρήνα του την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, αλλά και τη δημοκρατική οργάνωση και τον ισότιμο καταμερισμόεργασίας, αποτελεί ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται νέες λογικές για τις παραγωγικές επιλογές, τις επιλογές για την προσφορά υπηρεσιών, αλλά και για τον καταμερισμό των γνώσεων και τη δημοκρατία στους χώρους εργασίας.
Ο ρόλος της Κοινωνικής Οικονομίας είναι επίσης κρίσιμος κατά τη σημερινή φάση της ανασυγκρότησης της οικονομίας, που παρατηρείται μια συρρίκνωση της επιχειρηματικότητας και της δυνατότητας του ιδιωτικού τομέα να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες σχετικά με την προσφορά αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών. Η αντιμετώπιση της ανεργίας, η αξιοποίηση του διαθέσιμου στην Ελλάδα ανθρώπινου δυναμικού, ιδιαίτερα των νέων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, μπορεί να επιταχυνθούν σημαντικά με την ανάπτυξη και την υποστήριξη συνεργατικών και συνεταιριστικών πρωτοβουλιών.
Η υποστήριξη των κοινωνικών πρωτοβουλιών απαιτεί από την πλευρά μας την άσκηση νέων πολιτικών σε τρία διαφορετικά επίπεδα:
α) στην υψηλή ιεράρχηση της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της σχεδιασμού της ανασυγκρότησης,
β) στη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου συμβουλευτικής δράσης σε σχέση με τις κοινωνικές πρωτοβουλίες, και τέλος
γ) στις μορφές που πρέπει να πάρει η οικονομική στήριξη των εγχειρημάτων, και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν.
Εξαιρετικά επίκαιρο είναι το θέμα της αξιοποίησης του παραγωγικού δυναμικού πτωχευμένων ή εγκαταλειμμένων παραγωγικών μονάδων και η παραχώρησή τους σε συνεταιρισμούς εργαζομένων στις επιχειρήσεις αυτές, ή άλλων ανέργων. Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις έχουν εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες ή τους μετόχους τους και παρά τις δυνατότητες ανάπτυξής τους δεν ενδιαφέρουν κανέναν εκτός από τους εργαζόμενους που χρειάζονται να εργαστούν και να ζήσουν τις οικογένειές τους.Είναι ένα εγχείρημα στο οποίο όλοι μας, στον τομέα ευθύνης του και βάσει της τεχνογνωσίας κάθε υπουργείου, θα πρέπει να συνδράμουμε σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης.
Θα αναφερθώ σε μερικές μόνο παραγωγικές περιοχές, κλάδους τους οποίους εμείς σχεδιάζουμε να χρηματοδοτήσουμε και στους οποίους η Κοινωνική Οικονομία έχει πολλές δυνατότητες ανάπτυξης.
Στον αγροτικό τομέα μπορούν να αναπτυχθούν συνεταιριστικές πρωτοβουλίες για τημείωση ή υποκατάσταση των εισαγωγών, την ποιοτική αναβάθμιση υπαρκτών δραστηριοτήτων ή τη δημιουργία νέων, για την ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο ποιοτικών παραγωγικών δραστηριοτήτων και τη δικτύωσή τους σε ουσιαστικό βαθμό με τον τουρισμό. Παράλληλα,στόχος μας είναι, όπως περιγράφεται και στον στρατηγικό σχέδιο της «έξυπνης εξειδίκευσης» των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου 2014 – 2020, να αναπτυχθεί η ερευνητική δραστηριότητα η οποία στηρίζει την ανανέωση και βελτίωση των προϊόντων και την καινοτομία, και απασχολεί επιστημονικό δυναμικό σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.
Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό και την αξιοποίηση του πολιτισμικού κεφαλαίου της χώρας, σκοπεύουμε να υποστηρίξουμετην ανάπτυξη κοινωνικών εγχειρημάτων, σε όλες τις περιοχές της χώρας. Ο εμπλουτισμός του λεγόμενου τουριστικού προϊόντος με την προσφορά υπηρεσιών που έχουν σχέση με τον πολιτισμό, το περιβάλλον, ή την ποιότητα ζωής, είναι η αναγκαία επιλογή για να διευρυνθεί η τουριστική περίοδος, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να προστατευθεί το περιβαλλοντικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας.
Η δημιουργία σε τοπικό επίπεδο συνεταιρισμών αξιοποίησης ΑΠΕ αποτελεί μια ευρωπαϊκή τάση η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί και να ενισχυθεί, αν θέλουμε να ανταποκριθούμε στο σχετικό σχεδιασμό και να αποφύγουμε φαραωνικές εγκαταστάσεις που προκαλούν δικαιολογημένες αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών και επιβαρύνουν άμεσα και μακροπρόθεσμα το περιβάλλον. Η ανάληψη πρωτοβουλιών από τις τοπικές κοινωνίες στον ενεργειακό τομέα, έχει αναγνωρισμένη σημασία σε ό,τι αφορά την ευαισθητοποίηση των κοινωνιών αυτών σχετικά με τα ενεργειακά ζητήματα και ειδικότερα την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Έχουμε αξιοπρόσεκτα παραδείγματα συνεταιριστικών πρωτοβουλιών σχετικά με την ανακύκλωση σε τοπικό επίπεδο, με τη διαλογή στην πηγή και την κομποστοποίηση, που αποτελούν τη βάση ενός βιώσιμου προγράμματος διαχείρισης των απορριμμάτων. Υπάρχει επίσης διαπιστωμένο ενδιαφέρον για ανάπτυξη δραστηριοτήτων κυκλικής οικονομίας, ώστε να ανακυκλώνονται συσκευές και μηχανήματα, και να απασχολούνται τεχνίτες, οι οποίοι μπορούν να συνεταιριστούν ή και να δημιουργήσουν μικρές επιχειρήσεις.
Υπάρχουν επίσης σημαντικές δυνατότητες δημιουργίας συνεταιρισμών στον κλάδο της παραγωγής λογισμικού, που να καλύπτουν την αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση και τη ζήτηση σε ό,τι αφορά το ελεύθερο λογισμικό. Υπάρχει σήμερα έτσι κι αλλιώς μια σημαντική κινητικότητα και επενδυτικό ενδιαφέρον στον τομέα των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών, στην οποία μπορούν να ενταχθούν και κοινωνικές πρωτοβουλίες πέρα από τις ιδιωτικές επιχειρηματικές.
Η διεθνής πρακτική, και ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή, δείχνουν ότι η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας μπορεί να ενθαρρυνθεί και να επιταχυνθεί μέσω της δημιουργίας των κατάλληλων και αποτελεσματικών δομών υποστήριξης αυτών των εγχειρημάτων. Οι δομές αυτές πρέπει πριν απ’όλα να προσανατολίζουν τα εγχειρήματα προς επιθυμητές και βιώσιμες κατευθύνσεις, οι οποίες περιέχονται στον εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό σχεδιασμό. Και να αξιολογούν και να υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα τους στις συγκεκριμένες συνθήκες της σημερινής περιόδου. Παράλληλα, οι δομές υποστήριξης της Κοινωνικής Οικονομίας μπορούν να λειτουργούν συμβουλευτικά σε ό,τι αφορά την εξεύρεση και εκπαίδευση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και τα ζητήματα οργάνωσης και διοίκησης των παραγωγικών δραστηριοτήτων ή της προσφοράς υπηρεσιών.
Στο πλαίσιο αυτό, σε συνεργασία με την αρμόδια υπουργό η οποία έχει την ευθύνη σχεδιασμού των προγραμμάτων Κοινωνικής Οικονομίας, θα προχωρήσουμε το αμέσως επόμενο διάστημα στην έκδοση πρόσκλησης για τη «Δημιουργία Περιφερειακών Μηχανισμών Υποστήριξης για την ανάπτυξη και προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων» (Επενδυτική Προτεραιότητα 9.5 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ).
Μία δεύτερη παρέμβαση της ίδιας επενδυτικής προτεραιότητας είναι η «Ενίσχυση για την έναρξη δραστηριότητας και τη λειτουργία των κοινωνικών επιχειρήσεων μέσω επιχορηγήσεων ή/και με την αξιοποίηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων». Ο προϋπολογισμός των δύο αυτών παρεμβάσεων αθροίζει στα 57, 3 εκατομμύρια ευρώ.
Η οικονομική και χρηματοδοτική υποστήριξη των εγχειρημάτων Κοινωνικής Οικονομίας μπορεί να πάρει τις μορφές των επιδοτήσεων ή του δανεισμού.Για να υπάρξει δανεισμός μικρών συνεργατικών και συνεταιριστικών εγχειρημάτων είναι αναγκαίο να δημιουργηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία ικανά να προσφέρουνμικρο-πιστώσεις, αλλά και να επωμιστούν το σχεδιασμό που έχει αποφασιστεί σε πολιτικό επίπεδο (εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό). Στην κατεύθυνση αυτή, το Υπουργείο Οικονομίας έχει προχωρήσει στη σύσταση ομάδας εργασίας που εξετάζει την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, τμήμα της οποίας αποτελούν και τα εγχειρήματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Πέρα από τις παρεμβάσεις 57 εκ. € που χρηματοδοτούνται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ) οι οποίες θα στηρίξουν οριζόντια και στοχευμένα την προώθηση και ανάπτυξη εγχειρημάτων κοινωνικής οικονομίας, υπάρχει ιδιαίτερη πρόβλεψη (επενδυτική προτεραιότητα 9.5) σε κάθε ένα από τα 13 περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα για τη χρηματοδότηση κοινωνικών εγχειρημάτων τοπικού ή περιφερειακού χαρακτήρα. Ησυνολική δημόσια δαπάνη που έχει προϋπολογισθεί στα ΠΕΠ για το σκοπό αυτό υπερβαίνει τα 79 εκ. € (για την Περιφέρεια Αττικής 26,5 εκ. €, για την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 12 εκ. €).
Πέρα από αυτές τις αμιγώς στοχευμένες στην κοινωνική οικονομία δράσεις, οι κοινωνικές επιχειρήσεις περιλαμβάνονται ισότιμα με τις υπόλοιπες νομικές μορφές επιχειρήσεων στις προσκλήσεις όλων των τομεακών επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-20. Αναφέρω ενδεικτικά τις 4 προδημοσιεύσεις του ΕΠΑΝΕΚ (αμέσως μετά τις γιορτές θα εκδοθούν οι επίσημες προσκλήσεις) και το πρόγραμμα ενίσχυσης της απασχόλησης και της ρευστότητας του ΟΑΕΔ.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να επισημάνω ότι το θεσμικό πλαίσιο για την Κοινωνική Οικονομία που σύντομα θα κατατεθεί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο από το αρμόδιο Υπουργείο, θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στην προσπάθειά μας να χρηματοδοτήσουμε και να ενισχύσουμε πραγματικά εγχειρήματα Κοινωνικής Οικονομίας και να μην επαναλάβουμε στρεβλώσεις του παρελθόντος, όταν σε πολλές περιπτώσεις η προσχηματική χρήση της νομικής μορφής των ΚΟΙΝΣΕΠ οδήγησε σε φαινόμενα εργασιακής εκμετάλλευσης που καμία σχέση δεν έχουν με τις αρχές της Κοινωνικής Οικονομίας.
Η Κοινωνική Οικονομία αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο της οικονομίας που μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην αλλαγή του συσχετισμού προς όφελος του κόσμου της εργασίας, υποστηρίζοντας τις κατηγορίες του πληθυσμού και εκείνα τα παραγωγικά υποκείμενα που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση. Αποτελεί λοιπόν μια από τις αιχμές του στρατηγικού μας σχεδίου και της υλοποίησης από τώρα των θεσμικών και αναπτυξιακών του στόχων, στο πλαίσιο του παράλληλου προγράμματος.
Σε ό,τι αφορά τέλος τα προγράμματα των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων που αποτελούν τη βασική πηγή χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας για το επόμενο πολύ κρίσιμο διάστημα, ο κλάδος της Κοινωνικής Οικονομίας είναι αυτός που συμπυκνώνει καλύτερα τους τρεις κεντρικούς άξονες πάνω στους οποίους θέλουμε να κατευθυνθεί το ΕΣΠΑ της νέας προγραμματικής περιόδου:
ΕΡΓΑΣΙΑ – ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
