Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Σοκόλη το θεατρικό έργο Σάκκο και Βαντσέττι του διάσημου αν και άγνωστου στην Ελλάδα Αργεντινού θεατρανθρώπου Μαουρίσιο Καρτούν, έργο που βασίζεται στα πρακτικά της δίκης των δύο Ιταλών αναρχικών, τις ανακρίσεις, τις καταθέσεις των μαρτύρων και άλλα σχετικά με τη δίκη έγγραφα και δημοσιογραφικές πηγές.
Το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου έργου είναι πως ακολουθεί μια κλασική, μπορούμε να πούμε, δραματουργία, κατά την παράδοση των έργων του θεάτρου ντοκουμέντο όπως Η ανάκριση του Πέτερ Βάις, και μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό για όσους πειραματίζονται σήμερα με το τέκνο του είδους, το λεγόμενο θέατρο της πραγματικότητας, στη χώρα μας.
Το ενδιαφέρον του συγκεκριμένου βιβλίου, που συστήνει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τον Καρτούν, είναι πως συνοδεύεται και από μία ιδιαίτερα κατατοπιστική συνέντευξη του σκηνοθέτη/συγγραφέα για τη δουλειά του, αλλά και έναν ενδιαφέροντα πρόλογο για την απήχηση του συγκεκριμένου έργου και της παράστασης, αλλά και την ιστορία των δύο πρωταγωνιστών του.
Η μετάφραση του έργου είναι ρέουσα και ανάγλυφη, ενώ αντίθετα τόσο ο πρόλογος όσο και η συνέντευξη φαίνεται να παγιδεύονται σε ένα είδος ακαδημαϊσμού που πριμοδοτεί την ακρίβεια έναντι του νοήματος.
Πολλά λέγονται τις τελευταίες μέρες για την υπόθεση του Σάκκο και του Βαντσέττι, που το 1920 κατηγορήθηκαν για ένα έγκλημα (αιματηρή ληστεία) που δεν διέπραξαν ποτέ και καταδικάστηκαν από τα αμερικανικά δικαστήρια (αλλά και από την πολιτική εξουσία) ώστε να παραδειγματιστεί η εργατική τάξη της εποχής. Στο συγκεκριμένο βιβλίο μπορεί κανείς να δει ανάγλυφα τη δυναμική της συγκυρίας και να αντιληφθεί τον τρόπο λειτουργίας των οργάνων της Τάξης και των υπηρετών της Δικαιοσύνης στον «ελεύθερο» δυτικό και καπιταλιστικό κόσμο, αλλά και να γνωρίσει πρόσωπα, όπως ο δικηγόρος των κατηγορουμένων, που παρότι ιδεολογικός τους εχθρός μάχεται με πείσμα για τη δικαίωσή τους και αποτυγχάνει.
Το έργο δίνει σάρκα και οστά τόσο στους δύο Ιταλούς αναρχικούς που καταδικάστηκαν, ώστε να καταδικαστούν οι ιδέες τους, και τις οικογένειές τους, όσο και στους συντελεστές της δίκης, μάρτυρες, δικαστές κ.ά. Το μεγάλο όφελος της δραματοποίησης (αυτής της ποιητικής μεταγραφής) της ιστορίας των Σάκκο και Βαντσέττι (ιστορίας που ανήκει πλέον στην Ιστορία με γιώτα κεφαλαίο) είναι πως αντίθετα με οποιαδήποτε άλλη μορφή εξιστόρησης, ειδησεογραφίας και ρεπορτάζ για παράδειγμα, μέσα από τις σχέσεις των προσώπων που αναδεικνύει το δράμα (ο θεατρικός λόγος), δίνει στον αναγνώστη/θεατή τη δυνατότητα να οικειοποιηθεί την ιστορία/Ιστορία με τρόπο σχεδόν βιωματικό.
Η ιστορία παύει να είναι μια απρόσωπη είδηση και τα πρόσωπα του δράματος εφεξής κατοικούν τον κόσμο του αναγνώστη/θεατή, γίνονται εικόνες της μνήμης στις οποίες μπορεί να ανατρέξει, γίνονται εικόνες ζωής (και ευτυχίας ακόμα), τις οποίες μπορεί να αναλογιστεί στα δικά του μικρά ή μεγάλα διλήμματα και, τέλος, διεκδικούν μια θέση στις καταβολές του, ανταγωνίζονται τους εδραιωμένους προπάτορες του πολιτισμού μας, φτάνοντας στον πυρήνα της φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας, μάχονται στο συμβολικό επίπεδο της καταγωγής μας, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό τώρα που η αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης φαίνεται ότι μπορεί να πάει πολύ πέρα από την αμφισβήτηση των σύγχρονων πολιτικών εκφραστών της.
Οι δύο Ιταλοί αναρχικοί, έμπορος ψαριών ο ένας και τσαγκάρης ο άλλος, μετανάστες με τις οικογένειές τους στην Αμερική, εκτελέστηκαν στις 22 Αυγούστου 1927, εφτά χρόνια μετά τη σύλληψή τους και μια δίκη-παρωδία, στην ηλεκτρική καρέκλα.
Η φυλάκιση και δολοφονία τους από το αμερικανικό κράτος προκάλεσε παγκόσμια ένα πρωτόγνωρο κίνημα συμπαράστασης.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2015, για μία βραδιά, στο Θέατρο Τέχνης, υπό μορφή αναλογίου.
Μαουρίσιο Καρτούν, Σάκκο και Βαντσέττι, μτφρ. Constance Tagopoulos, εκδ. Σοκόλη, 2015